Morgunblaðið - 22.12.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1982
13
sölusamning Einars Benedikts-
sonar til Braga hf., 17. janúar
1938, þá hafi Einar virst vera bú-
inn að skrifa undir samninginn
þegar hún kom inn og hafi hún því
ekki séð þegar hann skrifaði undir
hann. Jafnframt er tekið fram, að
þó að Anna hafi áður vottað, að
Einar hafi skrifað undir samning
þennan með fullri vitund og vilja,
þá vilji hún þó ekkert um það full-
yrða, þar sem hún telji sig ekki
dómbæra um veikindi Einars á
þessum tíma. Ennfremur bar
Anna Guðmundsdóttir fyrir dóm-
inum, að þegar hún kom inn i stof-
una þegar verið var að undirrita
samninginn hafi Einar staðið við
borðið og hafi verið að leggja frá
sér pennann. Anna kvaðst ekki
hafa athugað það sérstaklega, en
eftir því sem henni virtist hafði
Einar undirskrifað skjalið sjálfur.
Ekki hafi verið hægt að sjá annað,
en að Einar Benediktsson hafi á
þessum tíma haft fulla vitund um
það, hvað hann var að gera.
Vottorð Þórarins
Snorrasonar
hreppstjóra
í sama þinghaldi staðfesti Guð-
ni Gestsson, Þorkelsgerði í Sel-
vogi, undirritun sína á gjafabréf
Einars Bénediktssonar til Háskóla
íslands. Sérstaklega aðspurður
bar Guðni, að Einar Benediktsson
hafi sjálfur undirritað skjalið.
í þessu sama þinghaldi staðfesti
Þórarinn Snorrason, hreppstjóri,
Bjarnastöðum, m.a. vottorð sitt á
gjafabréf Einars Benediktssonar
til Háskóla íslands. Þórarinn
sagðist ekki mega með það fara,
hvort Einar Benediktsson hafi les-
ið í viðurvist sinni skjöl þau sem
hann undirritaði í viðurvist Þór-
arins, en Þórarinn kvaðst muna,
að Einar hafi látið þess getið, að
sér væri sérstök ánægja í því að
gefa Háskólanum jörðina Herdís-
arvík í minningu um föður sinn.
Þórarinn kvaðst ekki vera dóm-
bær um andlegt ástand Einars
Benediktssonar í febrúar 1937, en
hann hafi verið prúður og komið
vel fram.
Vottorð Lúðvíks
Norðdal héraðslæknis
Hinn 24. apríl 1945 var Lúðvík
Norðdal, héraðslæknir, yfirheyrð-
ur fyrir aukarétti Árnessýslu. Við
yfirheyrslu þessa staðfesti læknir-
inn vottorð, dags. 28. ágúst 1944. í
vottorði þessu kemur m.a. fram,
að vottorðsgefandi líti svo á, að
það sé og hafi verið almennt við-
urkennt og álitið, að heilsa skálds-
ins, andleg sem líkamleg, hafi ver-
ið mjög biluð all mörg síðustu ævi-
árin. Sé ekki ofmælt, þó að sá van-
heilsutími sé talinn taka yfir
8—10 síðustu æviár skáldsins. Á
þessu tímabili hafi læknirinn
komið tvisvar að Herdísarvík, í
annað sinnið til skáldsins gagn-
gert. Andlegt ástand hans hafi þá
verið þannig, að ekki hafi verið
hægt að ræða við hann, án þess að
áberandi sjúkdómseinkenna yrði
vart. Hafi hann þá einatt misst
þráð samræðunnar, líkast hafi
verið sem loku væri rennt fyrir
útsýn hugans og orkuuppsprettu.
Hann hafi getað jafnað sig ögn
aftur, en þá ekki munað frá hvaða
umræðuefni hann hafi horfið, þeg-
ar eyðuna bar að og hugurinn
myrkvaðist. Ályktunargáfa og
dómgreind hafi verið mjög svo
hrörnuð og hugsunin reikul og
sundurbútuð. Það var skoðun
læknisins, að skáldið hafi ekki, að
minnsta kosti 6—8 síðustu ár
ævinnar, nokkurn tíma haft þau
not gáfna sinna, að unnt hafi verið
fyrir hann að ræða og gera hags-
munasamning. Við yfirheyrsluna
kvaðst læknirinn telja, að það hafi
verið árið 1933, sem hann kom
fyrst að Herdísarvík og hafi hann
þá verið sóttur til Einars Bene-
diktssonar sjálfs. Læknirinn taldi,
að þá hafi hann staðið við í Her-
dísarvík ekki skemur en 2 klst., en
ekki lengur en 3 klst. Einar hafi
verið sjúkur vegna taugaslapp-
leika, óþæginda fyrir hjarta og
gamals magakvilla. í síðara skipt-
ið sem læknirinn kom að Herdís-
arvík hafi hann verið sóttur til
ungbarns og þá hitt Einar Bene-
diktsson í stofu, en aðeins átt stutt
viðtal við hann í það sinn, hann
hafi þá verið á fótum. Læknirinn
hélt, að það hafi verið sumarið
1939.
Vottorð sr. Ólafs
Magnússonar
Við yfirheyrslu fyrir aukarétti
Árnessýslu 21. nóvember 1944
staðfesti séra Ólafur Magnússon
vottorð, dags. 9. október 1944. í
vottorði þessu kemur fram, að álit
vottorðsgefanda sé, að andlegu
heilsufari Einars skálds Bene-
diktssonar hafi verið þannig hátt-
að árið 1938 og enda talsvert fyrr,
að hann hafi ekki verið fær um að
gera bindandi samninga þannig,
að þeir mættu teljast að lögum
gildir. Vottorðsgefandi hafi verið
sóknarprestur Einars Benedikts-
sonar allt frá því, að hann flutti til
Herdísarvíkur, að því er vott-
orðsgefanda minnti árið 1934.
Vottorðsgefandi hafi komið þar til
húsvitjunar í októbermánuði ár
hvert, öll þau ár, sem Einar dvaldi
þar og síðast árið 1939 og séð
hvernig heilsu Einars fór ár frá
ári hnignandi, ekki síst andlega.
Vottorðsgefandi fullyrðir, að
a.m.k. síðustu 3 árin, sem Einar
Benediktsson lifði, hafi hann ekki
verið fær um að ræða eða gera
bindandi samninga. Vottorðsgef-
andi vísaði til vottorðs Lúðvíks
Norðdals, héraðslæknis, og kvaðst
vera því samdóma í öllum grein-
um. Við yfirheyrsluna kvaðst séra
Ólafur ekki geta fullyrt, að Einar
Benediktsson hafi ekki vitað hvað
hann var að gera, er hann undir-
ritaði sölusamninginn við Braga
hf. Hann kvaðst jafnaðarlega hafa
dvalist 2—4 klukkutima í
hvert skipti, sem hann
kom til Herdísarvíkur, en •
það hafi sennilega verið 6 sinnum,
sem hann kom þangað.
Vitnisburður dr.
Alexanders Jóhannes-
sonar, prófessors
Hinn 14. nóvember 1944 var dr.
Alexander Jóhannesson, prófess-
or, þáverandi stjórnarformaður
stefnda, yfirheyrÖur á bæjarþingi
Reykjavíkur. Fram kom hjá
stjórnarformanninum að vorið
1944 hafi Sigurgeir Sigurjónsson,
hrl., komið heim til hans og vel
geti verið að hann hafi sagt við
lögmanninn, að andlegt ástand
Einars Benediktssonar kunni að
hafa verið slíkt, að hann hafi ekki
verið fær um að gera samning á
þessum tíma 1938, en tók fram, að
þar sem hann hafi ekki þekkt Ein-
ar Benediktsson eftir 1934 hafi
sitt álit enga þýðingu haft um
þetta. Stjórnarformaðurinn
kvaðst hafa þekkt Einar Bene-
diktsson og síðast átt viðtal við
hann í fyrri hluta október 1934 og
þá hafi hann orðið þess var, að
heilsu hans hefði hrakað, en ekki
svo mjög, að hann teldi hann ekki
hæfan til almennra viðræðna.
M* rr.
P /'/ í-a9f fram a baoiarjjlngi
Reykjavíkur I c/ 19
Y 19?-<P
Jev. undirri/c.obur Jiuc.r lienediktsjoa fyi’v. sýsluiaabur
I til heiailia í Kerdísarvík, sel oj a-Tsala :.;eó brjei’i '>es3U nluta- |
fjelaginu ".ir,,- a" í líeyKjavik eifJuarrjett á öllu því, ce:.i je.,-
hef saraib, pó ab sjálfsögöu laeó >eiiu taiauörkunuiu, sem ieióa af
áöur *:jorouu rábstöfunuxu ..ílnuu viovíkjandi eignar- eöa útgáfu-
rjetwi aö rituu .uinum. h/f 3r^i iiei'ur pví :ue-al annars full-
Kominn einkarjetx. á pví ab bi. ta. o,; jeia út rit uiír* hvernig sem
vera sicai, ;>ar á úieoal s*criiu>,, prencuó eba marjföicluó u cinnun
hátt, hvort soru pau uúiú veriw áour birt eöa u&d, svo 0*5 til
þess ub sýxia pau á ieiksviói eoa lesa pau up^. Jiiuii^? n -r rjetturl
h/f braja til pess ao prenta eou v efa út rit *.ií*x á a*ukiii nátt
svo opt so.u vera s.:al o-s meo _.eii.. aintakafjölda ae... tjeo nluta-
fjelatj áicvc ur.
L/f 3i*u,<;i iitíiur oskoraóan rjeLt tii pes-'ab irtiuselja fraxaan-
greinú rjeótinúi sín aö ritua i.ínuiu tii Lnnoi'a uÖ j-íu eóa nolucru
leyti.
Kaupvtíi JÍo er umsamiö ki’. Vooo.oo -sjö púsuna- kr. oö- greióibt|
Þ&nnlg ai' kaup&naa:
a) nú þe^tr ;reiöist í penii\;uL. Kr. iuco.oo
b) eptirstöövornar ^*i*eioist meo skuidtbrjeii :: cooo.oo
seu aibo:* iot meo iooo kt. á ái*i o,_ Oreioist
ai'bor^iiii* ol. juOiúuj* ái*a x.Vors, í fyrsta jinu
31. juiúm* ib3S. '
. \ounoraoi: >£:.''áravo::ti. .ir á
SOt3cxx».\;ávXix: op t ii; á: xxx: ioio: x>o. xrxxxx 5QD3sxiQiW
Jeb . ví ;iú ai kaupanoi i'.eiur , reitt ..ijtíi- ,-kjT iooo *a*., sexu
| rjBÓir ui:» unair a) lió hjer uc i*i ...cn o ; ioia.’ úo gefs út til mín
j skuldabrjef saaKVoiut pví, cr 3cjir unúir b) liö aj-iieiiain/j
ai’salsbrjeis pá xýsi jej .ciupuiiúa rje-tcui cit>uJida. uils hins
selcu eins otJ uínur er te.-cio i'ra.i áoui* í aisalsbrjeci _,esoU og
| svara tii Vcuú.eiráidLc..
. .erdiscrví.:
Votta:

/fj,

Hið mikilvæga gagn í málinu, afsal Einars Benediktssonar á eignarrétti
verka sinna til Braga hf. f vörn sinni sagði lögmaöur Braga hf. að þetta sé
samningur sá, sera félagið hafi byggt á rétt sinn og starfsemi fyrr og síðar.
Skjalið sé undirritað og dagsett af Einari Benediktssyni sjálfum og fullnægði
öllum lagafyrirmadum sem einkaskjal. Lögmaður erfingja Einars Bene-
diktssonar taldi í sókn sinni að samningurinn væri ekki undirritaður af
Einari sjálfum og hann hafi ekki verið svo heíll heilsu andlega og líkamlega
í janúar 1938, að hann hafi verið fær um að ráðstafa fjárhagslegum og
persónulegum hagsmunum sínum og samningurinn sé því ekki bindandi
fyrir hann og erfingja hans.
Vitnisburður Guð-
mundar Thoroddsen
prófessors
I sama réttarhaldi var prófessor
Guðmundur Thoroddsen yfir-
heyrður. Fram kom hjá prófess-
ornum, að hann hafi þekkt Einar
Benediktsson og hafi þeir hist þó
nokkrum sinnum, bæði hér á landi
og erlendis. Síðast hittust þeir
sumarið 1939, en þá kom prófess-
orinn til Herdísarvíkur. í þetta
skipti hafi Einar Benediktsson
verið fullkomlega andlega sljór.
Hann hafi ekki getað talað svo
skiljanlegt væri.
Vottorð Jochums
Magnúsar Eggerts-
sonar, rithöfundar
I þessu sama réttarhaldi stað-
festi Jochum Magnús Eggertsson,
rithöfundur, vottorð dags. 6. maí
1944. I vottorði þessu kemur m.a.
fram, að Jochum Eggertsson hafi
dvalið á heimili Einars Bene-
diktssonar í Herdísarvík. Fyrst
hafi hann komið þangað um mán-
aðamótin maí/júní 1935. Á þeim
tíma hafi Einar Benediktsson oft
verið skrafhreyfinn og skemmti-
legur, en mjög slegið út í fyrir
honum, minnið stórbilað og sund-
urtætt. Næst kom Jochum í Her-
dísarvík í ágúst 1935 og þá dvaldi
hann þar í 7 vikur samfleytt. Á
þessu tímabili hafi heilsu Einars
frekar hrakað og sljóleiki hans
aukist. Hann hafi virst að mestu
ósjálfráður gjörða sinna og at-
hafna, ósjálfbjarga til orðs og æð-
is líkt og barn. Hvorki hafi hann
getað lesið, skrifað né ort, sakir
minnisbilunar. Nafn sitt hafi
hann getað skrifað undir skjal ef á
þurfti að halda, eða hann væri
þess beðinn, en Jochum hélt, að
hann hefði ekki munað það stund-
inni lengur. Síðast dvaldi Jochum
Eggertsson í Herdísarvík frá nóv-
ember 1935 til marsloka 1936 og
taldi Jochum, að heilsu Einars
Benediktssonar hafi farið jafnt og
þétt hnignandi á þessum tíma.
Vitnisburður
Hlínar Johnson
Hinn 20. nóvember 1944 var
Hlín Johnson, sem bjó með Einari
Benediktssyni allan tímann, sem
hann dvldi í Herdísarvík, yfir-
heyrð fyrir aukarétti Árnessýslu.
Fram kom hjá Hlín, að Einar
Benediktsson hafi verið andlega
heill til síðustu stundar og vitað
hvað hann vildi þegar hann beitti
sér, en oft endranær hafi hann
ekki fylgst með því, sem gerðist í
kringum hann. Hafi hann þá verið
í sínum heimi, allt öðrum en við
smælingjarnir eins og ljóð hans
beri vott um. Einar hafi vitað vel,
hvað hann var að gera, er hann í
ársbyrjun 1938 gerði samninginn
við hf. Braga, enda hafi hann lengi
óskað eftir því, að þeir fjölluðu um
verk hans, sem á þeim hefðu vit.
Hlín kvaðst hafa skilið Einar
Benediktsson og getað talað við
hann allt til síðustu stundar hans
og hann við hana.
Eftir 1930 hafi Einar Bene-
diktsson einskis stuðnings notið
frá börnum sínum. Peningum
þeim, sem fengust fyrir samnings-
gerðina við hf. Braga hafi Hlín
tekið við og ráðstafað í samráði
við Einar Benediktsson, aðallega
upp í skuldir. Einar 500 krónur
munu hafa komið heim af allri
upphæðinni. Þá er Hlín var fyrir
dómi tók hún fram, að hún ætti
ekki hlut í hf. Braga, hún hafi árið
áður gefið syni sínum Jóni hlut
sinn. Viðvíkjandi kunnugleika
Lúðvíks Norðdals, læknis, á
heilsufari Einars Benediktssonar,
sagði Hlín, að læknirinn hafi verið
sóttur að Herdísarvík í sláttar-
byrjun 1933 vegna magakvilla
Einars. Hafi læknirinn skrifað
lyfseðil en ekki staðið við nema í
nokkrar mínútur. Læknirinn hafi
aftur komið að Herdísarvík í júlí
1939, en í það skipti hafi hann ekki
séð Einar Benediktsson.
I seinni hlutanum, sem birtist á
morgun verða m.a. rakin bréfa-
skipti Hlínar Johnson, sagt frá út-
gáfustarfsemi Braga hf., sagt frá
vottorði bandarísks rithandasér-
fræðings, sem taldi undirskriftir
Einars Benediktssonar falsaðar,
helstu málsástæður og kröfur að-
ila málsins raktar og niðurstaða
dómarans rakin.
Pétur Björnsson framkvæmdastjóri Vífilfells:
Hringamyndun í Breiðholti úti
lokar Coca Cola frá neytendum
MORGUNBLAÐINU hefur borizt eft-
irfarandi frá Pétri Bjömssyni, fram-
kvæmdastjóra Vífilfells hf.:
„í Breiðholti hafa nokkrir kaup-
menn myndað einokunarsamtök til
þess að sniðganga vörur frá Coca
Cola verksmiðjunni í jólamánuðin-
um. Með þessu ætla þeir að knýja
fram sérstakan staðgreiðsluafslátt
þeim til handa, sem ekki gengur
áfram til neytandans. Þessir
skrýtnu verslunarhættir koma fyrst
og fremst niðurá neytandanum sem
ekki nær til vörunnar. Líkist þetta
mest afturhvarfi til fyrri alda og
eiga þessir kaupmenn erfiðan
málstað að verja.
Á fundi með þeim Breiðholts-
kaupmönnum, Gunnari Snorrasyni
formanni Kaupmannasamtakanna
og Jóni í Straumnesi, tilkynnti Coca
Cola verksmiðjan að hún mundi
ekki ganga að prívatafslætti til
þeirra einna og skýrði um leið að ef
fært yrði að gefa slíkan afslátt
mundi hann ná til allra kaupmanna
og enginn skilinn eftir útundan.
Þessir tveir kaupmenn vissu
ennfremur að þessi mál væru í at-
hugun hjá verksmiðjunni á þessum
grundvelli.
Afslættir við staðgreiðslu og
lánakjör til kaupmanna eru komin
til vegna þess hve lengi kaupmenn
þurfa að liggja með vöru áður en
hún selst. Gunnar Snorrason gat
þess sjálfur að meðalvelta vöru hjá
honum væri 10 sinnum á ári. Veltu-
hraði okkar vara er frá 50 sinnum
til 150 sinnum á ári, þar sem við
keyrum reglulega til kaupmanna,
minnst einu sinni í viku, oftast
tvisvar sinnum og iðulega þrisvar í
viku. Það munu flestir sjá að lítið
svigrúm gefst til staðgreiðsluaf-
sláttar og lán í þessu tilliti verður-
því að líta á sem sérstök rekstrarlán
eða uppbót á álagningu.
Kaupmennirnir uppi í Breiðholti
höfðu ekki fyrir því að tilkynna
okkur um þessar aðgerðir, heldur
urðum við fyrst varir við þær er þeir
höfnuðu afsláttarvörunum okkar
með 15% kynningarafslætti til
neytenda. Við höfum alla tíð haft
mjög ánægjulegt samstarf við kaup-
menn og okkar kynni hafa ávallt
sýnt að þeir fylgdu hinni gullvægu
reglu að mæta fyrst og fremst
óskum og þörfum neytenda.
Samtök (Kartel) þessara fáu
kaupmanna skáka raunar í því
skjólinu hvernig borgarskipulagi
Breiðholts er háttað með tilliti til
staðsetningu verslana. Svona
Kartel-samtök geta ráðið miklu um
neyslu neytenda þar sem um langar
leiðir er að fara til þess að ná í vöru
sem þeir sniðganga.
Það verður fróðlegt að sjá hvernig
samtökunum tekst að stýra neyslu
neytenda í Breiðholti.
I framhaldi af viðræðum og at-
hugunum við kaupmenn undanfarna
mánuði um möguleika á stað-
greiðsluafslætti, langar okkur til
þess að láta þá kaupmenn vita sem
sýnt hafa þolinmæði í þessum mál-
um, að við höfum ástæðu til þess að
ætla að nú sé að skapast grundvöll-
ur til þess að mæta þeim á þessum
meiði innan mjög skamms tíma.
Ótímabærar aðgerðir eins og í
Breiðholti geta einungis skapað
misskilning og skaða.“