Morgunblaðið - 22.12.1982, Blaðsíða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1982
Rannsóknarreikningur 6 m. kr.:
Geta ekki ráðstafað tekjum
Hafnarfjarðarkaupstaðar
— sagði Matthías Á. Mathiesen um bakreikning fjármálaráðherra vegna kostnaðar iðnaðarráðherra
Kostnaður vegna athugana sem iðnaðarráðuneytið hefur
gengizt fyrir á starfsemi Islenska álfélagsins, kom á dagskrá
í sameinuðu þingi 16. desember sl., vegna fyrirspurna frá
þingmönnum Reykjaneskjördæmis varðandi bakreikning á
hendur Hafnarfjarðarkaupstað, sem gert var að axla hluta
kostnaðarins. Kostnaður vegna þessara rannsókna árið 1981
reyndist samtals kr. 2.831.803.- og frá upphafi árs 1982 til
októberloka kr. 3.230.135.-
Harnarfjarðarkaupstaður samdi á
sínum tíma um hlutdeild í fram-
leiðslugjaldi ÍSAL, sem kom í stað
annarra gjalda er sveitarfélög eera
atvinnurekstri að greiða, en ISAL
greiðir ekki, eða einvörðungu í
þessu formi. Riðstöfunarréttur iðn-
aðarráðuneytis á þessum sveitar-
sjóðstekjum er því enginn að dómi
þingmanna, er gagnrýna umræddan
bakreikning.
Spurningar, sem þingmenn
Reykjaneskjördæmis báru frara til
fjármálaráðherra, vegna þessa máls,
voru efnislega: I) Hvar í lögum eða
samningum eru ákvæði, er réttlæta
að gera Hafnarfjarðarkaupstaö
reikning vegna hluta rannsóknar er
iðnaðarráðuneytið stendur eitt að?
2) Hver tók þá ákvörðun að senda
Hafnarfjarðarkaupstað þennan
reikning? 3) Hefur Hafnarfjarðar-
kaupstað áður verið gert að axla víð-
líka kostnað? 4) Var haft samráð við
kaupstaðinn um rannsóknina og
kostnaðinn? 5) Hvenær hófust þess-
ar greiðslur og hverjar eru þær? 6)
Hvernig skiptist kostnaðurinn?
Ekki lagaheimild til að
greiða Hafnarfjarðarbæ
Ragnar Arnalds, fjármálaráð-
herra, sagði m.a. í svari sínu, að
frá í júlí 1976 hafi skort beina
lagaheimild „til þess að greiða
Hafnarfjarðarbæ hlutdeild af
tekjum ríkissjóðs af álgjaldi, og að
sjálfsögðu einnig lögákveðnar
reglur við hvað slík hlutdeild
skyldi miðuð“. í framkvæmd hafi
hinsvegar verið „höfð hliðsjón af
þeim efnisreglum sem ráðgert
hafi verið að lögfesti" (en ekki orð-
ið af). Megininnihald þeirra sé, að
Hafnarfjörður hefur fengið jafn-
virði $250 þús. af heildartekjum,
óskipt, og að öðru leyti 18% af
árlegum heildartekjum af gjald-
inu. Ljóst er, sagði ráðherra, að
ekki verður til langframa unað
við, að ekki séu í lögum ákvæði um
skiptingu álgjaldsins.
Það vóru iðnaðarráðuneyti og
fjármálaráðuneyti, sagði ráð-
herra, sem tóku ákvörðun um
hvað §kyldu teljast hreinar tekjur
af álgjaldi er til skipta koma, og
þar með meintan þátt Hafnar-
Ragnar
fjarðarkaupstaðar í kostnaði við
umrædda rannsókn. Ráðherra
sagði að hliðstæður kostnaður
hefði verið dreginn frá álgjaldi
óskiptu 1974. Hinsvegar hafi ekki
verið haft samráð við Hafnar-
fjarðarkaupstað nú, málið „alfarið
verið í höndum ríkisins án sam-
ráðs við Hafnarfjarðarbæ".
Kostnaðurinn vegna athugunar
iðnaðarráðuneytisins á árinu 1981
Kjartan
að fjárhæð kr. 2.831.803.- skiptist
þannig:
A) Aðkeypt sérfræðiþjónusta kr.
2.505.202,-
B) Ferðakostnaður kr. 97.646.-
C) Funda- og risnukostnaður kr.
39.951.-
D9 Annað kr. 189.004.- (þ.á m.
launagreiðslur og akstur).
E) Kamtals kr. 2.831.803.-
Kostnaður« vegna þessa máls
1982, frá upphafi árs til október-
loka, var þessi:
A) Sérfræðikostnaður kr.
2.723.695.-
B) Ferðakostnaður kr. 82.275.-
C) Funda- og risnukostnaður kr.
74.994.-
D) Annað kr. 349.172.-
D) Samtals kr. 3.230.135.-
Athugasemdir bæjarstjórnar
Hafnarfjarðarkaupstaðar vegna
umræddrar gjaldfærslu (kost-
naðarhluti rannsóknar dreginn
frá gjaldhluta kaupstaðar í fram-
leiðslugjaldi) „hafa ekki verið
teknar til greina og kröfur bæja-
rins hafa ekki verið viðurkenn-
dar“, sagði fjármálaráðherra í
lokaorðum svars síns, en verða
áfram til athugunar í ráðuneyt-
inu.
Gengið á hagsmuni
Hafnarfjarðar
Matthías Á. Mathiesen (S) sagði
m.a. að því hafi verið haldið fram
af ráðherra „að það hafi aldrei
verið ætlunin að Hafnarfjarðar-
bær taki þátt í þessum kostnaði,
en síðan kemur fram, þegar kost-
naður lá fyrir, að hann var dreg-
inn frá álgjaldinu og þannig hlut-
fallslega dreginn frá réttmætum
hlut Hafnarfjarðarkaupstaðar,
samkvæmt þeim reglum sem um
það hafa gilt“. Þessi kostnaður
nálgast samtals % af heildarál-
gjaldi 1981 (9 m.kr.).
Samanburður ráðherra við 1976
er rangur. Sú endurskoðun, sem
þá fór fram, var dregin frá af ÍS-
AL, ekki ráðuneyti, og mótmælt af
Hafnarfjarðarkaupstað. Þær upp-
hæðir sem þá og nú er um að ræða
eru og naumast sambærilegar.
Eins og svar ráðherra bar með
sér er nú um ráðstöfun að ræða,
„sem gerð er án vitundar og sam-
þykkis Hafnarfjarðarbæjar".
Ég verð að minna á, sagði
Matthías, að hluti Hafnarfjarðar-
kaupstaðar í álgjaldinu er þann
veg til kominn, að um það er sam-
ið gegn niðurfellingu þeirra
gjalda, sem önnur fyrirtæki greiða
í sveitarsjóði. Það er með öllu
óeðlilegt að ríkisvaldið geti skert
eða ráðstafað þannig tekjustofni
sjálfstæðs sveitarfélags, en ég er
sammála ráðherra í því, að það
verður að lögfesta þessa skiptingu,
í samræmi við þann samning sem
ríkið gerði á sínum tíma við Hafn-
arfj arðarkaupstað.
Reikningar á ráðu-
neyti sendir út í bæ
Kjartan Jóhannsson (A) minnti á
að gerður hafi verið samningur
milli iðnaðarráðuneytis og Hafn-
arfjarðar um endurskoðun á
tekjustofnun Hafnarfjarðarkaup-
staðar og þar gert ráð fyrir löggjöf
um það efni. Þetta hefur ekki ver-
ið efnt 7 ár um síðar. Hver er
staða sveitarfélaga, eða annarra
sem semja við ríkið, ef samningar
eru ekki haldnir, ef ekki er sett sú
löggjöf sem heitið var? Hverskon-
ar ráðslag er það þegar ríkisvaldið
leyfir sér að koma fram með slík-
um yfirgangshætti?
Ég sé engar forsendur fyrir
þeim frádrætti á umsömdum
tekjupósti Hafnarfjarðar, sem hér
um ræðir, hvorki að því er varðar
þann kaupstað né aðra er hlut eiga
í framleiðslugjaldinu. Hér er auk
þess um sérstaka umfangsmikla
athugun að ræða, sem iðnaðar-
ráðherra ber fyrst og fremst
ábyrgð á, „og ég skil ekki hvar get-
ur endað. Getur iðnaðarráðherra
bara fundið upp á því að athuga
hvað sem er og senda hverjum
sem er reikninginn?"
Aldurshámark ríkisstarfsmanna:
53 hætta í ár. 68 1983. 90 1984
Mildari reglur hjá Reykjavíkurborg
Birgir ísleifur Gunnars-
son (S) bar nýlega fram
fyrirspurn til fjármálaráð-
herra, Ragnars Arnalds, um
aldurshámark starfsmanna
ríkisins. Hann sagði orð-
rétt:
„Hinn 5. mars 1981 var samþ.
á Alþingi svohljóðandi þings-
ályktun:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
tjórninni að endurskoða lagareglur
um aldurshámark starfsmanna
ríkisins. Skal sú endurskoðun unn-
in i samráði við samtök ríkisstarfs-
manna og markmið hennar vera
það að kanna hvort ekki sé rétt að
hækka aldursmörk þau, sem nú er
miðað við, gera reglurnar sveigj-
anlegri, svo og setja fastari reglur
um möguleika eldri starfsmanna
til að gegna hlutastörfum, ýmist á
sínum gamla starfsvettvangi eða á
öðrum stofnunum."
Hvað líður framkvæmd þess-
arar tillögu?
„Ég vil geta þess að á sínum
tíma var breytt reglum sem í
gildi hafa verið hjá Reykjavík-
urborg að því er þetta snertir og
verkalok starfsmanna gerð
sveigjanlegri heldur en voru
samkvæmt eldri reglum. Miðaði
sú þingsályktun, sem samþykkt
var á sínum tíma og ég var flutn-
ingsmaður að, að því að þær
reglur sem giltu hjá ríkinu yrðu
a.m.k. ekki lakari að þessu leyti.
Þess vegna leikur mér nú for-
vitni á að vita hvað líður fram-
kvæmd þessarar tillögu.“
Ragnar Arnalds, fjármálaráð-
herra, minnti á að við gerð
kjarasamnings við BSRB í ágúst
1980 hafi orðið samkomulag m.a.
um málefni eftirlaunafólks og
öryrkja. Þar sagði orðrétt:
„Sett verði nefnd til að gera
tillögu um skipan málefna eftir-
launafólks og öryrkja, sem feli í
?ér rýmri heimildir til handa
starfsmönnum að halda störfum
sínum að hluta, eftir að há-
marksaldri er náð. í því sam-
bandi verði m.a. höfð hliðsjón af
tillögu nefndar, sem fjallað hef-
ur um endurskoðun á reglum um
aldurshámark starfsmanna
Reykj avíkurborgar."
Tilsvarandi ákvæði er í sam-
komulagi við BHM.
Til þessarar nefndar var
stofnað vorið 1981.
Nefndin hefur reynt að áætla
fjölda ríkisstarfsmanna sem láta
af störfum á næstu árum. Þannig
láta 53 starfsmenn af störfum fyrir
aldurs sakir 1982, 68 1983, 90
1984, 97 1985, 120 1986, 147 árið
1987.
Nefndin hefur ekki gert ráð
fyrir að nein breyting verði á
núgildandi reglum um lausn
fyrir aldurs sakir. Aðalatriðið er
að starfsmaður hafi nokkurt val
um með hvaða hætti starfslok
verða, að hann geti um tiltekinn
tíma haldið áfram fyrra starfi
eða sótt um annað hjá sama
vinnuveitanda, hálft eða fullt
eftir atvikum.
Störf nefndarinnar féllu að
hluta til niður á sl. ári vegna
sumarleyfa, en gert er ráð fyrir
að hún ljúki störfum fljótlega á
næsta ári.
Birgir ísl. Gunnarsson (S) þakk-
aði svör og kvað rétt vera, að
þessi mál þurfi að leysa í fullu
samráði við viðkomandi
starfsmannafélög. Þannig var og
að staðið hjá Reykjavíkurborg.
Þar gilda þær reglur að starfs-
maður skuli láta af störfum og
starf hans verða laust um fyrstu
mánaöamót eftir að hnn nær 71
árs aldri. Þannig er það tímabil
lengt sem gilti hjá ríkinu. Þá er
heimilt að ráða viðkomandi á
tímavinnukaup í allt að hálft
starf hjá borginni, án þess að
það hafi áhrif á rétt hans til að
taka lífeyri. Jafnframt er heim-
ilt að ráða starfsmann á tíma-
kaupi í fullt starf, enda fresti
hann þá töku lífeyris án þess að
það hafi áhrif til hækkunar líf-
eyris.
Þessar reglur milda nokkuð
þann tíma sem hlýtur að vera
erfiður hjá þeim sem láta verða
af störfum vegna aldurs. Það
gerist og æ tíðara í einkarekstri
að fyrirtæki segi ekki upp starfs-
mönnum vegna aldurs, heldur
leitist við að hafa þá í störfum
eins lengi og mögulegt er og þeir
óska. Ég held að æskilegt sé að
ríkið taki upp svipaða reglu en
hverfi frá þeim ósveigjanleika,
sem nú tíðkast.