Morgunblaðið - 22.01.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 1983
Villukenníngar um
mannlegt eðli
eftir Siguró Pétursson
gerlatrϗing
í stjórnmálabaráttu bæði hér og
erlendis er leitað margra bragða
til þess að sannfæra kjósendur um
ágæti einnar stefnu framyfir aðr-
ar. I þessum áróðri er þá oft geng-
ið framhjá staðreyndum, þær mis-
túlkaðar eða þem er beinlínis neit-
að. Þetta gildir ekki aðeins um
þjóðfélagsmál, eins og ástand og
horfur varðandi efnahag, atvinnu-
rekstur, Iaunakjör eða stjórnsýsl-
an, heldur einnig um staðreyndir
mannlegs eðlis og lögmál náttúr-
unnar. Skapast þannig margvís-
legar kenningar, misjafnlega
rökstuddar og sumar villandi eða
beinlínis rangar.
Sósíalistar og alls konar þrýsti-
hópar þeim áhangandi leggja
þráfaldlega áherslu á tvær kenn-
ingar af þessu tagi. Þær eru báðar
líffræðilegs eðlis og í fáum orðum
sagt þannig:
1. Allir menn eru fæddir jafnir og
eiga samkvæmt því að hafa
sömu möguleika í lífinu, bæði
karlar og konur.
2. Munurinn á karli og konu er
enginn annar en á kynfærum
þeirra. Að öðru leyti er karl og
kona eins og geta því gengið inn
í hvors annars hlutverk í lífinu.
Þetta er hvort tveggja rangt.
Þetta eru villukenningar, sem
brjóta í bága við náttúrufræði-
legar staðreyndir og til þess gerð-
ar að villa um fyrir kjósendum.
Svo er margt sinnið
sem skinnið
Engir tveir menn eru eins að
eðlisfari, hvorki karlar né konur.
Arfgervi eða eðlisfar hvers manns
ræðst af þeim litningum með til-
heyrandi erfðavísum, sem foreldr-
arnir hafa geymt í kynfrumum
sínum og saman pöruðust við
frjóvgunina. En faðir og móðir
geta valist saman á ýmsa vegu,
sem kunnugt er, auk þess sem
erfðavísarnir, er saman parast,
geta reynst missterkir, svo að til-
heyrandi eiginleiki annars mak-
ans verður ríkjandi og hins þá
víkjandi (t.d. háralitur). í þessum
samanpöruðu erfðavísum frá föð-
ur og móður felast allir þeir eig-
inleikar barnsins, bæði líkamlegir
og andlegir, sem verða uppistaðan
í útlitsgervi eða svipfari þess.
Meðfæddir eiginleikar barnsins
geta síðan ýmist magnast eða
minnkað allt frá fósturskeiði til
fulls þroska, fyrir áhrif umhverfis
og uppeldis. Fyrir sams komar
áhrif bætast þarna við ýmsir nýir
eiginleikar, góðir eða vondir eftir
því, hvernig á það er litið. Þetta
nefnast áunnir eiginleikar eða at-
viksbreytingar og þær erfast ekki.
Svonefndar stökkbreytingar eru
annars eðlis og þær erfast strax.
Hér er ekki staður til þess að
fara nánar út í erfðalögmál Mend-
els frá 1865, sem enn er í fullu
gildi, en um það má lesa í líffræði-
bókum.
í meðvitund fólks er það rótgró-
in hugmynd, að menn séu mis-
jafnlega af guði gerðir eða gefnir,
eins og það er orðað. Það sé guðs
gjöf að vera t.d. skáld, listamaður,
góður námsmaður, góður í
stærðfræði eða laghentur. Sam-
kvæmt lögmáli Mendels, þá eru
þetta gjafir náttúrunnar, fengnar
við erfðir og kynblöndun. Heim-
spekingurinn Spinoza (1632—77)
hélt því fram, að guð og náttúran
séu eitt og hið sama. Það er vissu-
lega snjöll hugmynd og góður
grundvöllur til þess að byggja á
fyrir þá, sem eru að leitast við að
gera sér grein fyrir tilverunni.
Þegar nú sósíalistar og þeirra
áhangendur hafa gefið sér þá for-
sendu, að allir séu fæddir jafnir,
þá draga þeir þá ályktun, að það
sé umhverfið og þá einkum upp-
eldið, sem gerir þegnana svo ólíka
hvern öðrum, sem raun ber vitni.
Það sé því sjálft þjóðfélagið og
skipulag þess, sem ber sök á því,
að sumt fólk verður fátækara en
annað, kunnáttuminna, heilsu-
veilla eða gengur verr að bjarga
Dr. Sigurður Pétursson
„Sagt er að tímarnir
breytist og mennirnir
með. Það er aðeins hálf-
ur sannleikur. Áunnir
eiginleikar breytast
með tímanum, eins og
lífskjör fólksins, en
sjálft manneðlið breyt-
ist ekki fyrr en þá að
úrval náttúrunnar kem-
ur til skjalanna, en það
tekur langan tíma.“
sér. Ut frá þessu sjónarmiði er svo
hafin herferð, einkum af komm-
únistum, gegn þjóðfélaginu og tek-
ið að grafa undan ríkjandi skipu-
lagi þess.
Villan í þessari kenningu liggur
í því, að áhrif uppeldis og lífskjara
koma aðeins fram á þeim ættlið,
sem er að alast upp hverju sinni,
en þessir áunnu eiginleikar erfast
ekki til þess næsta. Foreldrarnir í
þeim ættlið standa því nákvæm-
lega í sömu sporum og foreldrar
þeirra í þeim fyrri og verða eins og
þeir að byrja upp á nýtt með upp-
eldi barnanna.
Lysenkódeilan
Hérna ætlaði Lysenkó að bjarga
málinu með aðstoð Stalíns. Trófim
Lysenkó, sovézkur garðyrkjufræð-
ingur, taldi sig ásamt landa sín-
um, Ivan Michurin, sem fékkst við
ávaxtarækt, hafa sannað, að
áunnir eiginleikar gætu géngið
mjðg fljótlega í erfðir, að minnsta
kosti hjá hveiti. Og þvi þá ekki
líka hjá mannfólkinu, ef rétt er að
farið. Þessi kenning hlaut stuðn-
ing miðstjórnar rússneska komm-
únistaflokksins árið 1948 og Lys-
enkó var hafinn til mikilla valda
og virðingar, en erfðalögmáli
Mendels var afneitað. Ekki er
ósennilegt að hugmyndafræðingar
flokksins hafi eygt þarna mögu-
Ieika á því að gera skoðanir
kommúnistaflkksins arfgengar.
Þá mætti með tímanum láta alla
fæðast kommúnista, eða að
minnsta kosti krata til að byrja
með.
En hér fór öðru vísi en ætlað
var, því að niðurstöður Lysenkós
reyndust vera falsaðar og kenning
hans því röng, eins og frægt er
orðið. Hveitiræktin í Sovétríkjun-
um tók því ekki neinum framför-
um, heldur þvert á móti. Um Lys-
enkódeiluna má lesa nánar i grein,
sem undirritaður birti í Náttúru-
fræðingnum 1. hefti 1950 og frétt í
sama tímariti í 1. hefti 1956.
í ofangreindum jafnaðaráróðri
er algerlega ruglað saman eðlis-
fari mannsins og mannréttindum.
Hafa verður það hugfast, að þó að
menn séu ólíkir að eðlisfari við
fæðingu, þá eru allir jafn réttháir.
Allir hafa rétt til að lifa og allir
eiga að hafa sama rétt til að
þroskast eftir bestu getu, þó að sá
þroski geti samt aldrei orðið jafn
hjá öllum. En „hver hefur til síns
ágætis nokkuð", eins og þar stend-
ur.
Mismunur
karls og konu
Þeirri kenningu hefur verið
haldið mjög fram á áttunda ára-
tugnum og nú enn kröftuglegar á
þeim nýbyrjaða níunda, að karl og
kona séu eins. Hér er þó gerð und-
antekning um það sköpulag, sem
þjónar því ætlunarverki foreldra
að eignast afkvæmi, og móðurinn-
ar sérstaklega til þess að ganga
með barnið, ala það og hafa það á
brjósti. Hefur þessi jafnaðarkenn-
ing verið notuð til áróðurs í rétt-
indabaráttu kvenna og þá gjarnan
studd rækilega af kommúnistum í
þeirri von að geta þannig teymt
kvenþjóðina til fylgis við þá.
Hér er enn ruglað saman eðlis-
fari og mannréttindum. Við hlut-
lausan og fordómalausan saman-
burð á körlum ogkonum kemur í
ljós, að þessir tveir mannfélags-
hópar eru gjörólíkir að eðlisfari og
því verður aldrei breytt, hvorki
með uppeldi né lagaboðum. Mun-
urinn á því karlmannlega og
kvenlega í eðlisfari og persónu-
leika hjá heilbrigðum manneskj-
um er svo rótgróinn í meðvitund
fólks, að enginn getur ruglað
þessu tvennu saman. Vaxtarlagið
og hreyfingarnar, göngulag,
handatiltektir og viðbrögð, mál-
rómur og hugsunarháttur. Þetta
er tvennt ólíkt hjá karli og konu,
og ætla sér að þvinga þetta í sama
form með valdi, er vonlaust. Lög-
mál náttúrunnar hljóta alltaf að
gera sig gildandi.
Sádjúpstæði mismunur, sem er
á eðlisfari karls og konu, liggur að
sjálfsögðu í mismunandi erfðavís-
um í litningum beggja kynja og í
þessu tilfelli liggja þeir í sérstök-
um kynlitningum. Eru þeir tákn-
aðir í fræðibókum með bókstöfun-
um X og Y, kvenlitningurinn með
X en karllitningurinn með Y. Af
24 litningapörum í kroppfrumum
beggja kynja mynda kynlitning-
arnir eitt parið, táknað XY hjá
körlum en XX hjá konum. Frjó-
frumur karlsins verða því tvenns
konar, annað hvort með kynlitn-
ingnum Y, eða kynlitningnum X,
jafnmargar af hvorri gerð, en
eggfrumur konunnar verða allar
eins, með kynlitningnum X. Það er
því karllitningurinn Y, nærvera
hans eða fjarvera, sem gerir út um
kynferði barnsins, en hann mynd-
ar síðar þá kynhormóna, m.a.
testósteronið, sem gefa barninu
eiginleika karlmanns.
Um áhrif og vald þessa kynlitn-
ings karlsins og þá sérstaklega
hormónsins testósteron birtist í
Lesbók Morgunblaðsins dagana
23/10, 30/10 og 6/11 framhalds-
grein, þýdd úr þýska vikuritinu
Stern. Höfundurinn, R. Knusman,
gegnir hér svipuðu hlutverki og
Lysenkó í Sovétríkjunum og áður
var getið, en það felst í því að mis-
nota og rangtúlka líffræðilegar
rannsóknir í þágu róttækrar bylt-
ingarstefnu. Greinin er harkaleg
árás á karlmanninn sem slíkan
fyrir hönd kvenþjóðarinnar, svo
Hvers vegna ekki meiri breyt-
ingar í sveitarstjórnarmálum?
eftir Svein Guð-
mundsson, Mióhúsum
N ú er starfandi nefnd sem fé-
lagsmálaráðherra skipaði 13. júní
1981. Nefndina skipa sex karlmenn
og allir eru þeir tengdir þéttbýli.
Þessi nefnd hefur lagt fram
hugmyndir sínar til umræðu í
Sveitarstjórnarmálum í 4. tbl.
1982. Þar sem ég tel að nefndar-
menn hafi ekki tekið á þessum
málefnum sem skyldi þá vil ég
leggja nokkur orð í belg. Þar sem
tillögur mínar eru víst allróttækar
þá dettur mér ekki í hug að þær
breytingar komi í einu vetfangi,
vegna þess að við erum bundin við
gamlar venjur og langtíma ein-
angrun.
Til hægðarauka hef ég númerað
þær.
1. Leggja skal alla hreppa niður
sem grunneiningu og í þeirra stað
komi sýslurnar sem minnsta ein-
ing samfélagsins. Nafngift læt ég
liggja á milli hluta.
Flestir hreppar eru litlir og van-
megnugir til þess að framkvæma
þá hluti sem eru til heilla fyrir
fólkið í byggðinni. Jafnvel eru
sumir hreppar það litlir að þeir
eru á stærð við stórt heimili á
fyrrihluta þessarar aldar. Sum
verkefni má færa til, svo sem
„Sú þróun hefur hlotið
velþóknun kerfisins að
þegar ákveðið byggðar-
íag hefur náð tilskilinni
stærð þá slítur það sig
úr tengslum við byggð-
ina í kring og fær sér
kaupstaðarréttindi.
Þessi aðferð er
röng... “
fjallskil, en ég tel þau eigi frekar
heima hjá stjórnum búnaðarfé-
laga, svo dæmi sé nefnt.
Um flest mál þarf að leita til
kerfisins í Reykjavík, sem við það
fær of mikil völd og oft hefur kerf-
isfólk ekki næga yfirsýn yfir mál-
efni þeirra sem á landsbyggðinni
búa. Þar sem sjónarhóllinn er ekki
réttur er hætt við því að byggð á
Islandi sé frekar háð tilviljunum
en rökhyggju. Þessar tilviljanir
valda svo aftur neikvæðum hugs-
unarhætti og vonleysi, sem er svo
orsakavaldur í því að fólkið flýr
byggðina og við köstum fjármun-
um fyrir róða.
Við vitum um þann mismun,
sem ríkir í fræðslumálum þéttbýl-
is og dreifbýlis. Fólk hefur ekki
tækifæri til þess að gera saman-
burð, vegna þess að í reynd er
skólakerfi okkar of lokað. Væri
ekki gott ef kennarar og foreldrar
í dreifbýli gætu fengið að koma í
þéttbýlisskóla og sjá mismuninn.
Ég held að það muni opna augu
þeirra, sem sjón og sjónskyn hafa,
fyrir mismunandi aðbúnaði og
fjölbreytni í kennslu.
Með því að gera hreppana að
stærri einingu er hægt að beina
fjármagni hverju sinni til ákveð-
ins verkefnis.
Mér finnst það bera vott um
rnikla vanmáttarkennd af smá-
þjóð í erfiðu landi, að samtimis
sem hún vill að aðrar þjóðir líti
upp til sín, þá líta þéttbýlisstaðir
á Islandi niður á fámennisstaði.
Þessa staðhæfingu vilja fæstir
viðurkenna, en hún er staðreynd
engu að síður.
Nú má ætla að fólk í fámenn-
ishreppum sé hrætt við þessa
hugmynd og telji að réttur þess sé
fyrir borð borinn — en hvaða rétt-
ur?
Fúslega skal það viðurkennt að
sú hætta er fyrir hendi, að sá
stærri og sterkari telji að allir
vegir séu sér færir án stuðnings
Sveinn Guðmundsson
hinna smáu og þar bætir kvenna-
framboð eitt sér ekki úr skák.
Til skýringar á þessari fullyrð-
ingu vil ég segja frá veglegu kven-
félagasambandi sem klofnaði í
tvennt vegna þess að stærri og
sterkari félögin töldu sig ekki hafa
nægileg völd. Ahugamál önnur.
Einnig að stjórnin væri of dreifð.
Áfram rennur tíminn og margt
gengur aftur. Mér sýnist að sagan
geti endurtekið sig að minnsta
kosti hjá öðru sambandinu.
Til þess að gera báðum kynjum
jafnt undir höfði má minnast á
búnaðarsamböndin og karlaveldið
þar. Tæplega held ég að þeir séu
betri en kvenfólkið.
Núverandieiningar eru of litlar,
þannig að samfélagið stendur I
stað, sem býður upp á lakari
lífskjör, sem er orsök fyrir því að
fólk yfirgefur byggðina. Fækkun
fólks á óskipulegan hátt gerir við-
komandi byggð nær óstarfhæfa
félagslega séð.
í hinni nýju skipan hljóta kosn-
ingar að verða hlutbundnar og það
á sama tíma um allt land. Hlut-
bundnar kosningar gefa oftar
sterkari stjórn og hvetja til fram-
fara. Fáar einingar eru svo litlar
að þær geti ekki haft áhrif ef sam-
staða heima fyrir er til staðar.
2. Hinir nýju „hreppar" þurfa að
skipa sér í stærri einingar og kem-
ur mér helst í hug að eðlilegast sé
að nota kjördæmin sem næstu ein-
ingu.
Kjördæmin þurfa að vera fjár-
hagslega sterk svo að þau geti
sinnt þeim málum er til var ætl-
ast. Mörg málefni sem tilheyra
kerfinu í Reykjavík verða afgreidd
af kjördæmisþingi eða af kjör-
dæmisstjórn. Kjördæmin virka
sem hvati á þingmenn og landið
fær betri stjórn.
Hvernig skal velja í stjórn
„kjördæmisins". Það má hafa tvo
valkosti. Það er að velja fulltrúa á
beinan eða óbeinan hátt. Ég hef þá
skoðun að betra sé að velja þá á
beinan hátt. Það er að fólkið velji
sér sína fulltrúa sjálft. Sú skoðun
byggist á því að fulltrúar á „kjör-
dæmisþingi" þurfa oft að hafa víð-
ari sjónarhring og líta raunsæjum
augum til annarra hagsmunaað-
ila.
Við sem höfum komið nálægt
sveitarstjórnarmálum vitum að