Morgunblaðið - 07.04.1983, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. MARZ 1983
Sjúkranuddstofa
Hilke Hubert
Hverfisgötu 39
Klassískt nudd og sérstakt nudd — leirbakstrar og
sólarlampi — stakir tímar og 10 tíma afsláttarkúrar.
Eingöngu útlæröir og
viöurkenndir sjúkranuddarar.
Opiö mánudaga til föstudaga kl. 8.00—11.00 og
13.30—19.00. Pantanir í síma 13680 kl. 14—18.
jazzBaLLectskóLi bópu
Jazzballettskóli
Báru
Suðurveri
uppi
J AZZ-MODERN —
CLASSICAL TECHNIQUE —
PASDEDUX-SHOW
Jazzballettnemendur ath.:
Síöasti hluti vetrarnámskeiös hefst
11. apríl.
Ekki tekiö í yngsta aldursflokk 7—11
ára. Tökum í byrjendaflokka 13—15
ára og 16—18 ára.
Framhaldsflokkar mæta eins og
venjulega.
Uppl. og innritun í síma 83730.
z=>1D<=
Sjálfboðaliðar
á kjördag
D-listann vantar fólk til margvíslegra sjálfboöastarfa á
kjördag. Sérstaklega vantar fólk til starfa sem fulltrúa
listans í kjördeildum auk margvíslegra annarra starfa.
Þeir sem vilja leggja D-listanum liö meö starfskröftum
sínum á kjördag, 23. apríl, hringi vinsamlegast í síma
85730.
V.____________
[ ) 11-listinn
Bladburóarfólk óskast!
! i l r N y Ai j Austurbær Lindargata 39—63 ;Ctf

AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Menjfunin leggst yfir miðborg Prag
Tékkóslóvakía senn óbyggi-
leg af völdum mengunar
Sósíalísk hugmyndafreði og háar hagvaxtartölur hafa leitt til slíkrar
mengunar og umhverfisskemmda í Tékkóslóvakíu, ad dæmi slíks finnast
ekki annars staðar. Þar í landi eru nú nœr 35% allra skóga skemmd eóa
algerlega ónýt af þessum sökum og hvergi annars staðar má mannfólkið
þola jafn mikla mengun lofts og vatns. Svo mikil er mengunin orðin, að
aliar upplýsingar varðandi hana verða faldar í framtíðinni sem ríkisleynd-
armál. Mengunarvaldarnir eru framar öðru kolaryk og brennisteinstvísýr-
ingur, sem skapast þegar brúnkolum er brennt til þess að framlciða
raforku. Úrbóta er ekki að vænta. Tékkóslóvakía getur ekki án raforkuver-
anna verið og annað getur ekki komið í stað brúnkolanna sem orkugjafa,
því að þau eru unnin í landinu sjálfu.
Fjórðungur allra lands-
manna, eða um fjórar millj-
ónir manna, Tékkar jafnt sem
Slóvakar, búa við svo mikla
mengun, að þeir sjá sólina helzt
ekki nema að baki móðu af
bronslituðum gasskýjum. Um
þriðjungur af öllum ám og vötn-
um landsins er svo mengaður orð-
inn, að þar þrífst ekki lengur
neitt líf. Um 500.000 hektarar
skóglendis í landinu eru stór-
skemmdir eða ónýtir af mengun
og árið 1990 verður ein milljón
hektara orðin menguninni að
bráð.
í Prag, sem einu sinni hafði
viðumefnið „Gullna borgin",
inniheldur hver rúmmetri and-
rúmslofts 0,13 milligrömm af
sóti, en samkvæmt þeim alþjóða-
reglum, sem miðað er við á þessu
sviði, má þetta magn ekki vera
yfir 0,04 milligrömmum. Magnið
af brennisteinstvísýringi er nær
þrisvar sinnum meira en hæst er
leyft annars staðar. Þetta bitnar
mjög á gömlum, fögrum bygging-
um, sem nóg er af í borginni. Þær
láta stöðugt meira á sjá og gildir
einu, þótt þeir, sem að varðveizlu
þeirra vinna, starfi nú undir há-
marksálagi. Þessar gömlu bygg-
ingar, hvort heldur í barokk- eða
gotneskum stíl, skemmast miklu
hraðar en svo, að unnt sé að gera
við þær jafnóðum.
í Bratislava, höfuðborg Slóv-
akíu, drúpir himinninn einnig af
eitri. Stundum koma fótbolta-
áhorfendur nær svartir sem
hrafnar af vellinum. Mikill skort-
ur á neyzluhæfu drykkjarvatni er
þegar fyrir hendi í borginni. Það
gerist æ oftar, að vatnið sé brún-
litað, sem úr leiðslunum kemur.
Ástandið mun vera engu betra í
bæjunum úti á landi.
Brúnkolin eru
skaðvaldurinn
Það eru brúnkolin, sem bera
meginábyrgðina á allri ógæfunni.
Þau eru undirstaða alls iðnaðar í
Tékkóslóvakíu og svo hefur raun-
ar verið um langt skeið. Þau eru
að mestu unnin í Norður-Bæ-
heimi og úr þeim er framleiddur
nær helmingur allrar raforku i
landinu.
Hinar dökku lýsingar hér að
framan eru ekki ýktar að neinu
leyti. Vínarbúinn og kommúnist-
inn Otto Janacek lýsir ástandinu
þannig fyrir skömmu í blaðinu
„Volksstimme", málgagni austur-
ríska kommúnistaflokksins:
„Þegar farið er um svonefnd
„hlið“ á milli risavaxinna kola-
gryfjanna, þar sem engin skýr
mynd af fjöllunum umhverfis er
framar fyrir hendi og þegar mað-
ur sér reykinn úr skorsteinum
raforkuveranna stíga 'upp milli
tröllslegra kolaturnanna, fæst
glögg mynd af þvf, hvernig mað-
urinn er þess megnugur í sókn
sinni eftir orkunni að eyðileggja
umhverfi sitt.“
Rannsóknir lækna hafa leitt í
ljós uppgötvanir, sem fyllt geta
hvern og einn skelfingu. Börn á
hinum „sýktu" svæðum hafa
meira en 20% fleiri rauð blóð-
korn en eðlilegt er. Beinvöxtur
hægist sem nemur 12 mánuðum á
uppvaxtarskeiði þeirra. Hvít-
blæðistilfellum fjölgar hjá ungu
fólki. Allt frá þrítugasta aldurs-
ári má búast við hjartakvillum og
hættan á krabbameini vex. Líflík-
ur minnka um þrjú ár að meðal-
tali.
Það er þannig dýrt það verð,
sem Tékkóslóvakía fær að greiða
fyrir þungaiðnað sinn. Nú þegar
státa stjórnvöld þar í landi af því
að framleiðslan er eitt tonn af
stáli á hvern íbúa á ári og með
því sé Tékkóslóvakía að magni til
í þriðja sæti á listanum yfir
mestu framleiðsluþjóðir heims á
stáli. En samtímis verður það
Ijóst, að heilsu landsmanna jafnt
sem náttúru landsins er stofnað í
bráða hættu í þágu framleiðslu-
aukningar og hagvaxtar.
Tékkóslóvakía getur ekki án
brúnkolanna verið til orkufram-
leiðslu. Þegar á miðjum síðasta
áratug var farið að skírskota til
mikiliar raforkunotkunar sem
eins konar sönnunar fyrir mikilli
iðnaðargetu landsins, enda þótt
skýringin væri m.a. sú, að vélar
verksmiðjanna voru látnar ganga
tómar á nóttunni. Nú er það orðið
of seint að byrja að spara orkuna.
Eftir að lönd Austur-Evrópu hafa
ratað í verstu efnahagskreppu,
sem yfir þau hefur dunið, hefur
Tékkóslóvakía ekki efni á því að
draga úr heimafenginni orku,
heldur verður að auka hana enn
til þess að fuilnægja orkuþörf-
inni. Því veldur framar öðru, að
Sovétríkin selja leppríkjum sín-
um nú olíuna á hærra verði en
áður.
Háskalegur
vítahringur
Afleiðingin er háskalegur víta-
hringur. Með enn meiri orku-
framleiðslu heima fyrir kann að
verða kleift að bæta úr efnahags-
ástandinu um skeið en þegar til
lengdar lætur verður það ekki
gert nema á kostnað náttúrugæða
landsins með æ neikvæðari af-
leiðingum fyrir efnahagslífið,
þegar fram í sækir.
Ef svo fer sem horfir, á Tékkó-
slóvakía eftir að þola enn eitr-
aðra og skítugra andrúmsloft en
þegar er orðið, því að gæði þeirra
brúnkola, sem enn finnast í jörðu
þar í landi, fara minnkandi. Þau
brúnkol, sem nú eru grafin úr
jörðu, innihalda aðeins 3000 hita-
einingar á hvert kíló í stað 4.500
áður. Hitaorkan minnkar að
sama skapi og óæskileg efni í kol-
unum aukast svo sem brenni-
steinn.
En stjórnvöld í Tékkóslóvakíu
hafa þá reglu að leiðarljósi, að
það sem ekki hentar getur ekki
verið satt. Því hefur heilbrigð-
ismálaráðuneytið þar gefið út
reglugerð, þar sem umhverfis-
verndarmál eru gerð að ríkis-
leyndarmálum. Eftirleiðis má
ekki birta opinberlega neinar
upplýsingar um súrt regn, gráan
himin né menguð vötn.
(Heimild: Der Spiegel.)