Morgunblaðið - 07.05.1983, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MAÍ 1983
©Husqvarna
Stjórnborð á íslensku
SEM ÞÚ
GETUR SAGT
TIL VERKK
Nýja Husquarna Prisma 960
velur sjálfkrafa hentugasta
sauminn, rétta sporlengd,
sporbreidd og lætur þig vita
hvaða fót og nál skal nota.
Pað eina sem þú
þarft að gera er að gefa
vélinni upplýsingar
um hvernig efni þú ætlar
að sauma og hvað
þú ætlar að gera.
Komið við og lítið á hana.
Hún er hreint ótrúleg.
ÞAÐ ER
OPIÐ HÚS HJÁOKKUR
Á LAUGARDAGINN
FRÁ KL. 13-18!
UMBODSMENN
UM ALT L4ND

Gunnar Ásgeirsson hf.
Suóurlandsbraut 16 Sími 9135200
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JOHN F. BURNS hjá New York Times
Yuri Andropov rædir hér við Andrei Gromyko, sem Ulinn er einn dyggasti stuðningsmaður hans.
Heilsubrestur þröskuldur
á valdabraut Andropov
Tæpir sex mánuðir eru nú liðnir frá valdatöku Yuri V. Andropov, sem
ráðamenn í Kreml bundu svo miklar vonir við. Nú virðist hins vegar sem
leiðtogann skorti kjark eða getu til þess að hrinda í framkvæmd aðgerð-
um, sem gætu komið hjólunum undir efnahagslírið í landinu á ný.
Stutt er í 69. afmælisdag
Andropov og hann virðist nú
síður líklegur til að losa Sovét-
ríkin við þann doða, sem ein-
kennt hefur þjóðlífið en þegar
hann tók við af Leonid I. Brezhn-
ev. Látnar hafi verið í ljósi efa-
semdir um heilsu hans og svo
virðist sem hann mæti vissri
andstöðu innan stjórnmála-
ráðsins.
Þótt ekki virðist nein barátta
um stöðu hans eru vestrænir
diplómatar þeirrar skoðunar, að
honum hafi ekki tekist að sýna
þá festu sem þarf til þess að
brjóta upp óvirkni stjórnkerfis-
ins, sem hann hlaut í arf frá for-
vera sínum. Sérstaklega hefur
þetta verið áberandi á sviði efna-
hagsstjórnunar.
Andropov hefur hins vegar
tekist betur upp á sviði utanrík-
is- og hermála, sér í lagi varð-
andi vígbúnaðarkapphlaupið.
Tillögur hans um meðaldrægar
eldflaugar í Evrópu hafa fengið
hljómgrunn hjá stjórnarand-
stöðunni í V-Þýskalandi og víðar
og náð að skapa andstöðu við
fyrirhugaðar aðgerðir Banda-
rikjamanna á þessu sviði.
I öðrum málefnum, t.d. í Afg-
anistan-málinu, virðist ákveðin
tregða ríkja í Kreml, rétt eins og
sú er einkennir afstöðuna til
frumkvæðis á sviði efnahags-
mála. Nánir aðstoðarmenn
Andropov gáfu á síðasta ári til
kynna að hann hygðist kalla sov-
éskt herlið frá Afganistan. Þess í
stað hefur hann aðhyllst fyrri
stefnu yfirvalda, þ.e. að snúa
sovéskum hermönnum ekki heim
fyrr en sigur hefur unnist á
frelsisveitunum eða þær gefist
upp.
Valdahlutföll
Valdahlutföllin nú minna mjög á
fyrri tímabil eftir leiðtogaskipti
í Sovétríkjunum. Bæði Krúséff
og Brezhnev deildu völdum með
öðrum uns þeim tókst að bola
þeim frá. Vandinn, sem mætir
Andropov, er sá, að enn eimir
eftir af áhrifum Brezhnev í
stjórnmálaráðinu, einkum og sér
í lagi í kringum Chernenko og
nánustu samstarfsmenn hans.
Af og til hafa lekið út fréttir
frá Kreml, þar sem skýrt hefur
verið frá grimmri valdabaráttu.
f þeim fréttum hefur verið gefið
til kynna, að Chernenko, sem var
nánasti aðstoðarmaður Brezh-
nevs, hafi verið ýtt til hliðar.
Hann hefur ekki sést opinber-
lega í rúman mánuð og var t.d.
ekki viðstaddur 1. maí-hátíða-
höldin, þótt mynd af honum væri
þá hengd upp.
Væntingarnar i garð Andro-
pov af hálfu yfirvalda hafa
minnkað verulega eftir að per-
sóna hans og markmið urðu
mönnum ljósari. Sú mynd, sem
gefin var af honum við valdatök-
una, breyttist snarlega við birt-
ingu viðtals Der Spiegel við
Andropov. Hann drakk sumsé
ekki viský, lék ekki tennis og
hlustaði ekki á jazz.
Andófsmenn sjá slæm teikn á
lofti. Þrátt fyrir að einum úr
fjölskyldu hvítasunnumann-
anna, sem leitaði hælis í banda-
ríska sendiráðinu í Moskvu, hafi
verið veitt leyfi til að flytjast úr
landi, bendir allt til þess að að-
gerðir gegn andófsmönnum
verði hertar, yfirheyrslur og
annar þrýstingur tíðari.
í ljósi þessa m.a. er Andropov
talinn íhaldssamari en í fyrstu
var álitið. Engu að síður er orðið
fyllilega ljóst, að hann hefur
áhuga á róttækum breytingum á
efnahagssviðinu, svo og í vinnu-
brögðum stjórnmálaráðsins.
Opinberar tölur, sem birtar voru
eftir dauða Brezhnevs, sýndu að
hagvöxtur í landinu hafði ekki
verið jafn lítill frá lokum síðari
heimsstyrjaldarinnar.
Fráhvarf frá miðstýringu
í ræðu sinni á fundi miðstjórnar
kommúnistaflokksins í nóv-
ember gaf Andropov í skyn, að
hann aðhylltist stefnu sem fæli í
sér visst fráhvarf frá miðstýr-
ingu. Hann lagði áherslu á víð-
tækari nýtingu auðlinda, að
tækniframförum yrði meiri
gaumur gefinn, framkvæmda-
stjórar fyrirtækja ykju að-
haldssemi, meiri raunsæi yrði
gætt í áætlanagerð, agi á vinnu-
stöðum yrði hertur og síðast en
ekki síst, að einkaframtakinu
yrði sýnd meiri hvatning í land-
búnaði.
Þrátt fyrir þessa yfirlýsingu
Andropov benda nýjar hagtölur
frá Sovétríkjunum ekki til þess
að veruleg breyting hafi orðið.
Ný lög og reglugerðir hafi verið
sett, en þeim ekki framfylgt að
því er virðist. Ein meginskýring-
in á þessu lítt breytta ástandi er
talin vera sú andstaða sem
Andropov mætir innan stjórn-
sýslukerfisins.
Fyrir starfsmenn þess, sem
taldir eru vera á bilinu 2 til 3
milljónir víðs vegar um landið,
er yfirlýsing Andropov um frá-
hvarf frá miðstýringu bein
ógnun. Erlendir diplómatar telja
einmitt að stuðning stjórnsýsl-
ukerfisins við menn á borð við
Chernenko megi rekja beint til
íhaldssemi þeirra.
Þá má nefna, að aögerðir
Andropov gegn fjarvistum fólks
úr vinnu urðu ekki verulega
árangursríkar í haust. Að skipan
hans þeystu lögreglumenn um
Moskvu og allar helstu borgir
landsins og fínkembdu biðraðir
við verslanir, leikhús og íþrótta-
velli í leit að fólki, sem hafði
skrópað úr vinnu. Þessar aðgerð-
ir lögðust af jafn skjótt og þeim
var komið á.
Mishcppnaöar tilraunir
Sterkasta táknið um takmarkað
vald Andropovs má best sjá í
misheppnuðum tilraunum hans
til að styrkja sitt eigið vígi. Það
sem af er valdaferli hans hefur
aðeins ein breyting orðið í
stjórnmálaráðinu. Sú breyting
er talin eiga rætur sínar að rekja
til loforðs frá Brezhnev áður en
dauða hans bar að höndum. Þá
hefur aðeins ein breyting orðið í
höfuðskrifstofum kommúnista-
flokksins á valdaferli Andropov,
en sú stofnun sér að mestu um
daglegan rekstur ríkisins.
Efasemdirnar um heilsu
Andropov hafa ekki hjálpað hon-
um til að styrkja sig í sessi. Þeg-
ar hann tók við völdum átti hann
langa sjúkrasögu að baki, fékk
m.a. hjartaáfall 1966. Á þeim
tíma, sem hann hefur verið við
völd, hafa veikindi a.m.k. einu
sinni komið í veg fyrir að hann
gæti sinnt störfum sínum. Hann
hefur virst fölur og þreytulegur.
Skýrasta dæmið um lasleika
hans kom í ljós við hátíðahöldin
1. maí er hann varð að fá aðstoð
til að komast upp tröppurnar til
sætis síns á meðal æðstu ráða-
manna þjóðarinnar.