Morgunblaðið - 04.08.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. ÁGÚST 1983
„Erum einfaldlega í
þjóðbraut lægðanna“
— segir Markús Á. Einarsson veðurfræðingur um veðrið í sumar

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 18 kr. eintakiö.
Lifum í sátt
við landið
Knútur Knudsen, Markús Á. Einarsson og Magnús Jónsson veðurfræðingar
á Veðurstofunni líta yfir kort morgundagsins. Ljósm. Mbl. rax
Jón Loftsson, skógarvörður,
segir í viðtali við Morgun-
blaðið í gær, að framkoma ungl-
inga og umgengni í Atlavík
eystra hafi verið til fyrirmyndar
um verslunarmannahelgina.
Svipaða sögu er að segja víðast
af landinu, þó undantekningar á
hinn verri veginn hafi einnig
heyrst. Engum vafa er þó undir-
orpið, að virðing og umhyggja
almennings, ekki síst hinna
yngri, fyrir landinu, gróðurríki
þess og fegurð fer vaxandi.
Þetta viðhorf nær bæði til nátt-
úru landsins í víðari skilningi og
nánara umhverfis, sem myndar
ramma þess mannlífs sem fram
fer í hverju byggðarlagi. Fagurt
og hreinlegt umhverfi skiptir
ekki minna máli í þéttbýli en
strjálbýli, enda leggja stjórn-
endur og íbúar þéttbýlisstaða
vaxandi áherslu á að skapa sam-
félagi og mannlífi sem ánægju-
legastan ytri ramma.
Við þurfum að sameina það
tvennt í þjóðlífi okkar, að nýta
gögn og gæði lands og lagar til
batnandi lífskjara — og vernda
þessar auðlindir til framtíðar.
Við þurfum í senn að lifa í land-
inu og í sátt við það. Að því er
gróðurríkið varðar erum við í
vörn, vegna uppblásturs og
ofbeitar, og gróðurlendi er veru-
lega minna í dag en það var þá
byggð var hér reist fyrir ellefu
hundruð árum. Ræktað land er
aðeins 1.100 ferkílómetrar af
103.000 ferkílómetra flatarmáli
landsins, en ræktanlegt land er
talið 20.000 ferkílómetrar.
Viðleitni hefur verið sýnd til
að breyta vörn í sókn. Skipuleg-
ar aðgerðir hafa verið gerðar til
að hefta uppblástur og græða
upp örfoka land, þó betur megi
ef duga skal. Góð vakning er
með þjóðinni til skógræktar.
Hér má hafa nytjaskóga, þar
sem skilyrði eru best. Skjólbelti
skóga þjóna og mikilvægu rækt-
unarhlutverki. Og trjágróður er
hvarvetna yndisauki. Mestu
máli skiptir þó vökull hugur
fólks til verndar viðkvæmri
náttúru landsins, ekki síst á há-
lendi og í afréttum, og vilji til að
vernda sérkenni þess og nátt-
úruundur til langrar framtíðar.
Það á að vera hægt að sam-
eina það tvennt að nýta auðlind-
ir landsins, þar á meðal orku
fallvatna og jarðvarma, á þann
veg, að þær standi undir vel-
megun í landinu og landvernd.
Það er greinileg vakning í þessa
átt, sem fagna ber. Við þurfum í
senn að lífa í landinu, á gögnum
þess og gæðum, og í sátt við það
og umhverfi okkar. Hver kyn-
slóð þarf raunar að setja sér það
mark, að skila landinu betra til
framtíðar en hún tók við því.
Síðbúnar
kennslu-
stundir
Ritstjórar Tímans og Þjóð-
viljans, sem fóru fyrir
áróðri fyrri ríkisstjórnar, hafa
tekið hvorn annan í síðbúnar
kennslustundir í forystugrein-
um undanfarið. Þessi skrif hafa
varpað skæru ljósi á sitt hvað,
sem var feimnismál meðan þess-
ir vopnabræður snéru bökum
saman 1978—1983.
Þannig heldur ritstjóri Tím-
ans því fram „að mest af þeim
verðhækkunum, sem valda því
að kjörin hafa skerst, hafi orðið
til í tíð þeirrar stjórnar, sem Al-
þýðubandalagið tók þátt í. Fyrir
þessu liggi skjallegar sannanir
... útgjöld meðalfjölskyldu í
Reykjavík hafi aukist vegna
verðhækkana um 87% frá ágúst
1982 til júlí 1983“. — „Langmest
af framangreindum verðhækk-
unum höfðu orðið fyrir stjórn-
arskiptin". Kaup hefur á sama
tíma hækkað um 48%, að sögn
Tímans.
Ritstjórinn vitnar og til Fé-
lagstíðinda Starfsmannafélags
ríkisstofnana, sem tíundi fjór-
tán verðbótaskerðingar launa —
með bráðabirgðalögum og sam-
kvæmt svokölluðum ólafslögum
— frá því í maí 1979 og til maí
1983, en á þessum tíma hafi Al-
þýðubandalagið staðið við
stjórnvöl á þjóðarskútunni og
borið ábyrgð á launa- og kaup-
máttarþróun.
Þá staðhæfir hann að varn-
arliðsframkvæmdir á Keflavík-
urflugvelli hafi ekki í annan
tíma verið meiri en á stjórnar-
árum Alþýðubandalagsins, sem
m.a. sjáist á því, að „skattar Is-
lenskra aðalverktaka hafi um
langt skeið ekki verið meiri en á
sl. ári“. Alþýðubandalagið hafi
eingöngu beitt sér „gegn flug-
stöðinni, sem er framkvæmd í
þágu íslendinga en ekki hers-
ins“. — „Þá minntist Alþýðu-
bandalagið ekki á, að þetta væri
andsnúið byggðajafnvægi", seg-
ir ritstjóri Tímans.
Síðbúnar kennslustundir fyrr-
um vopnabræðra, ritstjóra Tím-
ans og Þjóðviljans, flytja þjóð-
inni lærdóm, sem staðfesta
hörðustu gagnrýni á fráfarna
ríkisstjórn.
„ÞETTA veðurlag sem ríkt hefur á
sunnan- og vestanverðu landinu að
undanfornu verður að teljast nokk-
uð sem alltaf má búast við. Við höf-
um einfaldlega verið í þjóðbraut
lægðanna og hafa sunnan- og vest-
anáttir verið ríkjandi, sem hefur í
för með sér óvenju skýjað veður og
óvenju mikla óþurrkatíð á Suður- og
Vesturlandi," sagði Markús Á. Ein-
arsson veðurfræðingur í viðtali við
Mbl., er hann var inntur álits á tíð-
inni að undanförnu.
„Þeir á norðan- og austanverðu
landinu hafa sloppið betur, en þar
var eins og allir muna mikil ótíð í
vor. Það verður að segjast eins og
er, að óþurrkatíð eins og verið hef-
ur á sunnan- og vestanverðu land-
inu í sumar er ekkert óalgegngt
fyrirbæri þó leiðinlegt sé. Þetta
fengu Bretar að búa við í vor, eins
og margir muna án efa, en í Lund-
únum stóðu þá gífurleg rigninga-
veðmál eftir að ekki hafði komið
þurr dagur um rúmlega fjögurra
vikna skeið. Þá voru Bretar í þjóð-
braut lægðanna á sama hátt og við
nú. Við þessar eðlilegu sveiflur
verðum við að búa. Það væri óeðli-
legt ef ekki væru talsverðar sveifl-
ur á þessu svæði og ég tel enga
ástæðu til að vera svo svartsýnn
að ætla að þetta ástand vari til
frambúðar," sagði Markús.
„Hins vegar er mun alvarlegra
hversu minni lofthiti er nú en í
meðalári. Þetta var kaldasti júlí-
mánuður í Reykjavík síðan 1887.
Nauðsynlegt er að hafa í huga, að
undanfarna tvo áratugi höfum við
búið við svalara loftslag en marga
áratugi á undan. Óvenjulegt hlý-
viðrisskeið ríkti hér á landi frá
1921 til 1964, trúlega það hlýjasta
sem komið hefur hér á landi frá
því á landnámsöld. Það eru því
margir sem muna betri tíð en þá
sem nú ríkir, en í kjölfar þessa
tímabils kólnaði snögglega og
mikið kuldatímabil rikti frá 1966
til 1971 með þeim afleiðingum að
tún kól og hafís var við land. Síð-
ustu 10 til 12 árin hafa sum verið
nokkuð góð, en flest kaldari en í
meðalári. Árin 1979 og 1981 voru
til dæmis óvenju köld.
Hvað við kemur veðurspám er
tilgangslaust að spyrja okkur um
spár vikur og jafnvel mánuð fram
í tímann — við höfum engin svör
við spurningum eins og þeirri
hvernig muni viðra í ágúst á suð-
vesturhorninu. Bandaríkjamenn
hafa sent kort með langtímaspám,
en fyrir okkar svæði er ekkert á
þeim að byggja.
Nú er svo komið að við getum
spáð heldur lengra fram í tímann
en áður. Meginverkefni okkar hef-
ur verið og er að spá einn sólar-
hring fram í tímann, en í mörg
undanfarin ár höfum við látið
fylgja með spá fyrir annan dag-
inn. Nú er hins vegar svo komið að
við getum farið að spá með nokk-
urri vissu um þriðja daginn með
aðstoð tölvureiknaðra veðurspáa
sem berast okkur frá spámiðstöð
evrópskra veðurstofa fyrir lengri
spár í Bretlandi og einnig frá
bresku og bandarísku veðurstof-
unum. Fyrir nokkrum árum var
með aðstoð sænsks veðurfræðings,
Hovmöllers, hafist handa við að
finna samhengi loftstrauma í
u.þ.b. 5 kílómetra hæð yfir landinu
samkvæmt fyrrnefndum tölvu-
spám og veðurlags hér á landi.
Síðan hefur verið unnið að undir-
búningi þess að taka upp spár
fyrir lengri tíma en verið hefur og
niðurstaðan varð sú, að í haust
verður unnt að fara að birta
þriggja daga spár. Fjögurra daga
spár eru hins vegar ekki nægjan-
lega góðar ennþá. Það stefnir allt í
þá átt að spárnar verði nákvæm-
ari og nái lengra fram í tímann, en
sú þróun getur því miður ekki orð-
ið ör,“ sagði Markús Á. Einarsson
að lokum.
„Leifar af 37 lömb-
um á tveimur grenjum
— rætt vid Helga Bachmann refaskyttu í Þormóðsdal
„ÞAÐ var greinilegt að mikið er
um tófu hér í hreppnum og hefur
hún valdiö talsverðum skaða á
sauðfé. Því er ekki vanþörf á að
minnka stofninn, enda hefur
ekki verið gerð skipuleg leit að
tófu hér um árabil,“ sagði Helgi
Bachmann, refaskytta í Þor-
móðsdal í Mosfellssveit, sem
ásamt Ómari Runólfssyni vann
tvö tófugreni á afrétti Mosfell-
inga í síðasta mánuði, þegar blm.
Mbl. ræddi við hann í gær.
Refaskytturnar tvær drápu
á um hálfum mánuði 4 tófur og
8 yrðlinga, sem höfðu lagst á
sauðfé þar um slóðir. „Við hóf-
um tófuleitina 12. júlí og tókst
okkur að finna tvö greni þa
sem 11 dýr bjuggu, en auk þess
unnum við einn yrðling annars
staðar. Báru öll ummerki því
glöggt vitni að hér var um
dýrbíta að ræða, enda taldist
okkur til að þar hefðu verið
leifar af að minnsta kosti 37
lömbum," sagði Helgi er hann
var beðinn að lýsa veiðiferð-
inni. „Fyrra grenið fundum við
í Borgarhólum. Þar náðum við
að skjóta bæði dýrin samtímis,
sem er mjög óvenjulegt því tóf-
an er var um sig. Okkur lék
aftur á móti hugur á að vita
hvort þá væru ekki yrðlingar í
greninu, en svo reyndist ekki
vera. Við höfðum slegið upp
tjaldi í nágrenni grenisins og
biðum átekta í þeirri von að
yrðlingarnir mundu láta sjá
sig. Loks kom ég að einum
yrðlingi við grenið og skaut ég
hann en hinir yrðlingarnir
höfðu augljóslega meiri áhuga
á tjaldinu en bústað sínum
vegna þess að þeim hafði tekist
án okkar vitundar að ná jóg-
úrt-dollu við tjaldið og hverfa
óséðir á brott. En áður en
langt um leið byrjuðu þeir 4
hundar, sem voru í fylgd með
okkur og við höfðum haft í
bílnum að gelta án afláts og
kom þá upp úr dúrnum að 2
yrðlingar voru aðeins um 250
metra frá tjaldinu.
Eltum við þá yrðlingana með
hundana í fararbroddi og
höfðu þeir farið í grenið. Send-
um við hundana þangað inn og