Morgunblaðið - 22.09.1983, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1983
Guömundur H. Oddsson
skipstjóri - Minning
Fæddur 3. júlí 1911
Dáinn 11. september 1983
Guðmundur H. Oddsson, sem ég
minnist hér, var mér ágætur vinur
sem ég sakna sárlega.
Það tel ég óþarft að ég beri á
torg fleiri orð um hug minn til
hans látins. Orð bregðast jafnan
þear sorgin tekur hús á manni.
Mér er auðveldara en að tjá hug
minn, að minnast þessa vinar
míns með stuttu ágripi af lífs-
hlaupi hans og ætterni, enda held
ég að það sanni betur hversu
ágætur þessi maður var en mitt
einkavottorð.
Guðmundur Helgi Oddsson
fæddist 31. júlí 1911 og var því
rúmlega 72 ára þegar hann varð
bráðkvaddur úti á Spáni. Guð-
mundur var af kunnum vestfirsk-
um ættum. Faðir hans, Oddur
Guðmundsson, var valmenni og
glæsimenni, sonur Guðmundar
Oddssonar sveitarhöfðingja og út-
gerðarmanns á Hafrafelli. Eru um
þá ætt bókaðar ættartölur; hún er
til dæmis rakin í sögu Jóns Indía-
fara sem var einn af forfeðrum
Guðmundar. Af nánum skyld-
mennum í föðurætt eru þeir kunn-
astir nútímamönnum afi hans,
Guðmundur á Hafrafelli í Skut-
ulsfirði, og afabróðir hans, Pétur
Oddsson í Bolungavík. Rannveigu
í Tungu, systur þeirra bræðra, er
ekki síður ástæða til að nefna, en
það var nú svo á fyrri tíð að sög-
urnar fóru af karlmönnunum
fremur en konunum. öll þessi
systkini, Guðmundur, Pétur og
Rannveig, börn Odds Tyrfingsson-
ar á Hafrafelli, þóttu hið mesta
greindarfólk og annálað dugnað-
arfólk. Guðmundur Oddsson á
Hafrafelli var sem fyrr segir höfð-
ingi í sinni sveit og kemur mjög
við ísafjarðarsögu um og uppúr
aldamótum. Pétur Oddsson var út-
gerðarmaður og kaupmaður í Bol-
ungavík nokkuð á fjórða tug ára
og um tíma talinn einn stöndug-
asti útgerðarmaður á landinu. Um
hann hefur verið skrifuð bók
(Brimgnýr Jóhanns Bárðarsonar).
Ekki vil ég gleyma Oddi
Oddssyni, þegar ég get barna Odds
Guðmundssonar á Hafrafelli.
Hann var formaður í fimmtíu ár í
þeirri erfiðu verstöð Bolungavík,
síðast á áraskipatímanum og á
fyrstu árum vélbátanna. Oddur
sótti sjóinn fast en vann það afrek
að hleypa aldrei frá heimavör í
sinni fimmtíu ára formennsku.
Hann var manna gleggstur á
veðrabrigði.
Móðurætt Guðmundar var svo-
nefnd Ármúlaætt. Þar var ættfað-
irinn Gísli dannebrogsmaður
Bjarnason. Ættartala Armúla-
manna var rakin af Gísla fræði-
manni Konráðssyni. Þess vil ég
geta að amma Gísla Bjarnasonar
hét Steinunn og var Magnúsdóttir
auðga í Meirihlíð en frá honum er
margt merkra manna. Allir sem
ég þekki til af þessu Ármúlakyni
frá Gísla eru mjög gjörvulegt fólk,
karlar stórir en konur fríðar. Það
var og svo um móður Guðmundar,
Jósefínu, að hún var fríð kona og
að sögn manna í Bolungavik mikil
ágætis kona.
Guðmundur H. Oddsson var á
vondum aldri, sem kallað er, eða
rúmt átta ára, þegar móðir hans
dó og eins og gerðist oft á þessum
tíma gekk á ýmsu fyrir honum á
uppvaxtarárunum. Það vill oft
verða svo þegar menn missa mæð-
ur sínar í ótíma, ef menn eru til-
finninganæmir inní sér, eins og
Guðmundur var. Þess held ég að
Guðmundur heitinn hefði viljað að
getið væri, að hann átti oft inn-
hlaup hjá ömmubróður sínum,
Guðmundi Sveinssyni, kaupmanni
í Hnífsdal, á uppvaxtarárum sín-
um.
Á unglingsárum sínum var Guð-
mundur tvo vetur á Núpsskóla og
þar var mönnum haldið að námi
og það entist mörgum vel sem þar
voru. Guðmundur fékk sem ungl-
ingur pláss hjá hinum fræga fiski-
manni Þorsteini Eyfirðingi og
lágu leiðir Guðmundar og Þor-
steins lengi saman. Guðmundur
lauk hinu meira fiskimannaprófi
við Stýrimannaskólann árið 1933
og varð stýrimaður hjá Þorsteini
og nótabassi á síldveiðum. Þor-
steinn Eyfirðingur gat valið úr
mönnum á þessum tíma á Fróða
sinn. Það er of langt að rekja hér
sjómannsferil Guðmundar, en ég
vil ljúka honum með orðum
Tryggva Ófeigssonar, en Guð-
mundur sigldi Júpiter fyrir
Tryggva á stríðsárunum síðari:
„Við fengum ágætan mann, Guð-
mund H. Oddsson, til að sigla með
skipið.“ Það hlýtur að hafa verið
góður sjómaður sem Tryggvi kall-
ar „ágætan".
Eftir stríð átti Guðmundur hlut
að útgerð á flutningaskipi og þó
hann væri þá tekinn að færa sig í
land, þá var hann oft sjálfur með
þetta skip, en það sigldi stundum
á önnur lönd eftir því sem flutn-
ingar féllu til en var einnig í flutn-
ingum innanlands fyrir Banda-
ríkjamenn á hinar ýmsu stöðvar
þeirra hérlendis á þessum árum.
Guðmundur var félagslyndur
maður og eftir að hann flutti suð-
ur uppúr 1930 fór hann fljótlega
að gefa sig að félagsmálum sjó-
manna. Hann var einn af stofn-
endum Skipstjóra- og stýrimanna-
félags Reykjavíkur og í fyrstu
stjórn þess, og vann manna mest
að sameiningu þess og skipstjóra-
félagsins Öldunnar. Það segja
menn, sem nú líta yfir farinn veg,
að þetta hafi orðið báðum félögun-
um til mikilla hagsbóta og einkum
þá hinu gamla og virðulega félagi
skútuskipstjóranna, Óldunni.
Guðmundur var í stjórn Öldunnar
um árabil og formaður frá
1958—1970, eða í tólf ár, og á því
tímaskeiði í fjögur ár forseti Far-
manna- og fiskimannasambands
íslands. Þá var hann og á þessum
tíma í verðlagsráði sjávarútvegs-
ins fyrir sín sjómannasamtök.
Guðmundur var einn af stofnend-
um Sjómannadagsins og gjaldkeri
þeirra samtaka tvívegis, í fyrra
skiptið ein sex ár en í síðara skipt-
ið ein 17 ár. í fulltrúaráði Sjó-
mannadagsins átti Guðmundur
sæti í 38 ár. Undir Guðmund, sem
stjórnarmeðlim í Sjómannadags-
ráði og gjaldkera, heyrði hvorki
meira né minna en allar greiðslur
fyrir Sjómannadaginn, Sjómanna-
dagsblaðið og hið stóra heimili,
sem hann hafði átt svo mikinn
hlut að að stofna, Hrafnistu í
Reykjavík. Enn er að nefna það
um starfsferil Guðmundar að
hann var einn af stofnendum Sjó-
mannablaðsins Víkings, var í und-
irbúningsnefnd að stofnun þess
blaðs og í fjölda ára í ritstjórn
þess. Þá er enn að nefna Sjó-
mannadagsblaðið, sem er eitt af
vönduðustu blöðum sem hér eru
gefin út að öllum frágangi og þvi
hefur Guðmundur ritstýrt og ann-
ast útgáfuna á um áraraðir.
Eitt af síðustu verkum Guð-
mundar í þágu sjómanna var að
hrinda þeirri gömlu hugmynd
sinni í framkvæmd að gefa út
Skipstjóra- og stýrimannatal í fé-
lagi við annan gamlan sjómann
frá Bolungavík.
Guðmundur H. Oddsaon var at-
gervismaður, hlýr og góður við þá
sem hann tók tryggð við. Ég vona
að ég nái að festa einhvern tíma á
bók meira um þennan mæt-
ismann.
Hinni ágætu Guðmundar og
lífsförunaut, Laufeyju, og börnum
þeirra votta ég mína innilegustu
samúð.
Ásgeir Jakobsson
Mánudagskvöldið 11. þ.m. var
hringt til mín, og mér sagt að
Guðmundur vinur minn Oddsson,
fyrrverandi skipstjóri, væri lát-
inn. Hann ásamt komu sinni,
Laufeyju, var staddur á suður-
strönd Spánar þegar kallið kom
svo skyndilega, hann varð bráð-
kvaddur.
Næsta dag fengum við hjónin
vinakveðju frá Guðmundi og konu
hans, sem var skrifuð nokkrum
dögum áður. Þar segja þau að sól
skíni í heiði og að þau hafi það
mjög gott. Það er skammt milli
ljóss og skugga, á milli lífs og
dauða.
Ég er aðeins eldri en Guðmund-
ur varð, og það ætti víst ekki að
koma manni á óvart þó jafnaldrar
séu kallaðir í burtu, en það kemur
manni ævinlega á óvart, maður
hrekkur alltaf við, og því meira
sem maðurinn er kunnugri og
kærari. Þannig eru menn gerðir.
Og Guðmundur Oddsson var mér
og mínum einkar góður vinur. í
hálfa öld hefur kunningsskapur
okkar staðið óslitið. í fyrstu sem
ungfullorðnir menn, og síðar eftir
að við eignuðumst báðir eigin
heirnili, hefur þessi vinátta haldist
órofin milli fjölskyldna okkar.
Það má vel vera, að á hinu
hraða lífshlaupi meti maður ekki
sem skyldi hinn trausta og heil-
steypta samferðamann, en hægi
maður á og líti yfir farinn veg, þá
sér maður og finnur hve fátækur
maður hefði verið og væri, ef mað-
ur hefði ekki átt samfylgd og notið
mannkosta margra ágætra sam-
ferðamanna.
Guðmundur Oddsson var einn
af þessum mönnum, sem ber hátt
þegar ég lít til baka,
góðviljaður og traustur
meira en þrjátíu ár höfum við
komið saman vikulega yfir vetr-
armánuðina, alltaf þegar því varð
við komið, og spilað bridge.
Þetta, eitt af mörgu sem kemur
nú í hugann, segir langa sögu um
þá vináttu, sem ríkti á milli fjöl-
skyldna okkar.
Æviatriði Guðmundar verða
ekki rakin af mér hér, það munu
aðrir gera. Guðmundur var glæsi-
legur maður og kom víða við í
störfum sínum fyrir íslenska sjó-
mannastétt. Hann tók mikinn þátt
í félagsmálum varðandi sjávar-
útveg og afkomu þeirra manna
sem hann stunda, var þar forustu-
maður á mörgum sviðum og hlaut
verðskuldaða viðurkenningu fyrir
störf sín. Hann var velviljaður og
hjálpsamur og leysti margra
vanda á sinn hógværa hátt. En
mesta viðurkenningu mun Guð-
mundur hafa fengið í eftirlifandi
konu sinni, börnum og heimili.
Það fylgir honum góðhugur
margra manna, og það er víst
allra drýgsta veganestið.
Nú þegar leiðir okkar skilja í
bili, og litið er yfir þennan langa
tíma, þá sækir á fjöldi góðra
minninga og löngun til að þakka
samfylgdina.
Við hjónin óskum honum bless-
unar á þeim brautum, sem hann
nú leggur út á, einnig þökkum við
konu hans, Laufeyju, órofna vin-
áttu hennar öll árin, og vottum
henni, börnum hennar og öðrum
ástvinum okkar dýpstu samúð.
Ásta og Jón Sigurðsson
hæglátur,
félagi. í
Guðmundur H. Oddsson er lát-
inn, um aldur fram. Enginn veit
sína ævina fyrr en öll er. Ekki get
ég sagt að mér hafi komið á óvart,
er hringt var til mín og mér sagt
lát hans. Ég tel að mér hafi verið
það ljóst að svo var það sterka
lífshlaup hans farið að láta á sjá
að ég óttaðist að það gæti undan
látið, án mikils fyrirvara.
Fyrstu kynni mín af Guðmundi
voru fyrir tæplega fimmtiu árum.
Hann hafði nýlega lokið skip-
stjórnarprófi frá Stýrimanna-
skóla íslands, en ég var nýskráður
til náms í Samvinnuskólanum. Við
vorum staddir á skrifstofu Vá-
tryggingarfélagsins Thule hjá
Carl Tulinius, sem var kunningi
okkar beggja, og við ætluðum okk-
ur að safna fyrir félagið líftrygg-
ingum.
Báðir vorum við nýkomnir af
síldveiðum fyrir norðan, hann af
stóru síldarskipi en ég af einum
þrílembinga, sem kallaðir voru,
níu tonna bát frá Hrisey.
í þetta skipti urðu kynni okkar
ekki löng. Hann lagði á sjóinn og
stundaði fiskveiðar og sigldi mikið
með togara til Englands á stríðs-
árunum. En að loknu námi mínu i
Samvinnuskólanum fór ég til
heimabyggðar minnar á Patreks-
firði og staðnæmdist þar í nokkur
ár.
Árið 1944 fluttum við hjónin, ég
og Magnea kona mín, til Reykja-
víkur og þá bar fundum okkar
Guðmundar fljótt saman. Þá varð
sú vinátta bundin, sem varað hef-
ur í nálega fjörutíu ár.
Það kom fljótlega í ljós að við
Guðmundur áttum sameiginleg
mörg áhugamál. Hann var í for-
ustu fyrir málum skipstjórnar-
manna allan tímann á meðan líf
hans entist. En það atvikaðist svo
að málefni útvegsmanna urðu
mitt hlutskipti á ýmsum sviðum.
Því miður verður það ekki rakið
hér nú sem skyldi, allt það sem
Guðmundur vann í félagsmálum
sjómanna og sá þáttur, sem kona
hans, Laufey, átti einnig í þeim
störfum á lífsleið þeirra.
Enda þótt Guðmundur tæki
sjálfur allmikinn þátt í útgerð, og
þá einkum í útgerð flutningaskipa,
þá tileinkaði hann lífsstarf sitt að-
allega málefnum sjómanna á fé-
lagsmálasviðinu.
Hann var frumkvöðull að end-
urreisn skipstjóra- og stýri-
mannafélagsins Öldunnar, var í
stjórn þess félags og formaður í
mörg ár. Hann var í forustusveit
þeirra er stofnuðu Farmanna- og
fiskimannasamband íslands 1937,
í stjórn þess í mörg ár og forseti
þess. Hann var einn af stofnend-
um Sjómannadagsins í Reykjavík,
í stjórn hans og vann mikið að
málum hans til dauðadags. Störf
Guðmundar í þágu Hrafnistu,
dvalarheimilis aldraðra sjó-
manna, voru mikil og vann hann
þau með mikilli ánægju og alúð,
sem hann á skilið miklar þakkir
fyrir.
Það kom oft í hlut okkar Guð-
mundar að leysa samningamál í
launamálum skipstjórnarmanna
og útvegsmanna. Það var gott að
vinna að þessum málum með hon-
um. Hann var heilsteyptur og
hreinskilinn og við komum mörgu
góðu til leiðar í samskiptum um
þessi mál.
Það var okkur hjónum mikið lán
að eignast kunningsskap þeirra
Guðmundar og Laufeyjar. Við vor-
um ókunnug fólki í bænum, en þau
tóku okkur opnum örmum og við
nutum félagsskapar þeirra. Það
var orðinn sjálfsagður þáttur að
þau tækju okkur með sér á loka-
skemmtanirnar, en Laufey var
eins og áður er getið í forustu fyrir
kvennaliðinu og formaður Kvenfé-
lags Öldunnar, og við fórum lengi
saman út á gamlárskvöld.
Seinast sá ég Guðmund fyrir
nokkrum vikum er ég sótti þau
heim að Laugarásvegi 5 og við átt-
um þar saman ánægjulega kvöld-
stund.
Að leiðarlokum færi ég þeim
hjónum Guðmundi og Laufeyju al-
úðarþakkir fyrir alla þá vináttu og
velvilja sem þau sýndu mér og
konu minni og fjölskyldu okkar
allri. Ég bið Guð að styrkja þig,
Laufey mín, og innilega samúð
votta ég þér, börnum þínum og
allri fjölskyldunni. Guðmundi
óska ég farsældar á nýjum vegum.
Baldur Guðmundsson
Genginn er góður vinur, Guð-
mundur H. Oddsson. Tilfinningar
er erfitt að tjá með orðum en
trega fær enginn með orðum lýst.
í hjarta mínu ber ég trega og
söknuð og sé að hin síðari ár hefði
ég ef til vill getað ræktað betur
garð vináttunnar því mér sem öðr-
um hefði mátt vera það ljóst að
kallið gat komið hvenær sem var.
Vinátta okkar Guðmundar hófst
þegar leiðir okkar lágu saman
fyrir aldarfjórðungi og á dánar-
degi hans barst mér í hendur kort
frá honum þar sem hann sagði
mér að þeim hjónunum liði vel í
sól og sumri. Það er huggun í
harmi.
Við hjónin nutum einnig þeirrar
gæfu að eignast að vini Laufeyju,
hina góðu konu Guðmundar. Sam-
an áttum við indælar stundir og
ánægjuleg ferðalög um landið.
Að vita um vináttu Guðmundar
veitti mér sífellt styrk og sjálfum
finnst mér að engum manni, mér
óskyldum, eigi ég jafnmikið að
þakka. Guðmundur var ekki að-
eins stór maður og glæsilegur
heldur einnig stór í sniðum, sterk-
ur maður sem styrkti aðra.
Við fyllumst trega þegar dauð-
inn hefur drepið á dyr, en þeir sem

• f •■
n 11 's sgoabiiv <<• ri f'i r r» jirl i
rr i (s ttt* 1051101191110 i,u*í
trúa vita að dauðinn er ekki endir
heldur upphaf, hin æðsta vígsla
sérhvers manns.
Guðmundur hefur nú lagt út á
þá braut sem okkur er öllum búin
og blessun fylgir honum en Guð
gefi hinum líkn sem lifa.
Hilmar Biering
Hinn 12. september lést á Beni-
dorm á Spáni Guðmundur H.
Oddsson, skipstjóri, en þar var
hann á ferðalagi, í skemmtiferð
með konu sinni til að búa sig undir
enn einn vetur, eins og svo margir
gjöra.
Hann mun hafa átt þar fáeina
góða daga; kenndi sér ekki meins,
að séð væri, en svo allt í einu var
lífið búið.
Guðmundur Helgi Oddsson, eins
og hann hét fullu nafni, fæddist í
Bolungarvfk 31. júlí árið 1911 og
voru foreldrar hans Oddur Guð-
mundsson, kaupmaður frá Hafra-
felli við Skutulsfjörð (1883—1940)
og Hólmfríður Jósefína Bjarna-
dóttir, kennari frá Ármúla við
fsafjarðardjúp (1879—1919), en
Hólmfríður var fyrri kona Odds.
Guðmundur ólst upp vestra. Var
tvö ár við nám í Núpsskóla, en
meira fiskimannaprófi lauk hann
frá Stýrimannaskólanum í
Reykjavík árið 1933, og var eftir
það stýrimaður og skipstjóri á
bátum og togurum í 27 ár, og
stundaði einnig útgerð.
Guðmundur hóf snemma sjó-
mennsku, en um sjóferðir hans á
æskudögum veit ég fátt, því hann
sagði ekki sjóferðasögur í hinum
almenna skilningi. Hitt er annað
mál, að þegar ég hóf sjómennsku,
var hann þegar orðinn landskunn-
ur skipstjóri og sjósóknari.
Ég man þó eftir Guðmundi ung-
um, því nokkur fjölskyldutengsl
voru milli okkar. Á hinn bóginn
kynntist ég honum ekki að ráði
fyrr en ég hóf einhver félagsmála-
störf innan Farmanna- og fiski-
mannasambands íslands. Varð
mér þá strax starsýnt á þennan
vaska og bjarteyga fulltrúa Skip-
stjóra- og stýrimannafélagsins
öldunnar, sem er elsta félagið, eða
frá skútuöldinni.
Á þessum dögum var Far-
manna- og fiskimannasambandið
rekið með dálítið öðrum hætti, en
núna er. Það lét sig varða ýms
þjóðhagsleg mál, vitamál, hafna-
mál, fjárfestingu og skipakaup.
Kjaramálin voru í höndum ein-
stakra félaga. Hinir öldnu sæ-
garpar ræddu þarna hugsjónir;
notuðu öll tækifæri til þess að
styðja að öryggi sjófarenda, betri
höfnum og nýjum skipum.
Margt af þessu komst í verk. Og
þótt ég vilji eigi efna til neinna
hlutaskipta, þá átti Guðmundur
H. Oddsson þátt í þeirri sögu, því
á mál hans var hlustað, og eftir
skoðunum hans og sjónarmiðum
var tekið.
Guðmundur vann þarna marg-
háttuð störf. Var ritstjóri Sjó-
mannablaðsins Víkings um tíma
og blómstraði blaðið undir stjórn
hans. Hann sat í stjórn FFSI um
árabil, var forseti sambandsins í
fjögur ár og lengi formaður öld-
unnar, eða í 12 ár. Sat í áratug í
verðlagsráði sjávarútvegsins, svo
nokkuð sé nefnt.
Guðmundur H. Oddsson, skip-
stjóri var í hópi þeirra, er stofnaði
rinM'i >>íi'i68Mi|ií iui i/1 ,.hi m(
11 1{ 1)' .1)8 Jl ll fl V EOÍ I (il(!