Morgunblaðið - 22.09.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1983
35
til Sjómannadagsins, sem nú hef-
ur verið hátíðlegur haldinn á Is-
landi í rúmlega fjóra áratugi. Var
hann gjaldkeri Sjómannadagsins
fyrstu sex árin og sat í Fulltrúa-
ráði Sjómannadagsins í tæpa
fjóra áratugi. Og í stjórn þess,
sem gjaldkeri síðustu tvo áratug-
ina, en hann var slyngur fjármála-
maður, glöggur, hagsýnn og fram-
sýnn í senn.
Flest þessi störf vann Guð-
mundur með sjómennskunni, eins
og þá var siður, en eftir að í land
kom, fyrir tuttugu árum, hélt
hann áfram útgerð um nokkurt
skeið. Seinustu árin vann hann
einvörðungu fyrir Sjómanna-
dagsráð.
Þá var hann og um árabil rit-
stjóri Sjómannadagsblaðsins, er
kemur út einu sinni á ári; á Sjó-
mannadaginn. Var ég ritstjóri
ásamt honum seinasta áratuginn,
og þar kynntist ég stjórnsemi
hans, dugnaði og hagsýni. Guð-
mundur var maður vel ritfær og
vel máli farinn og hann unni sögu
þjóðar sinnar og sögu sjómanna-
stéttarinnar. Hann átti umtals-
verðan þátt í útgáfu Skipstjóra-
og stýrimannatals, sem nú hefur
verið gefið út í fjórum bindum,
ásamt ágripi af sögu sjómennsku
íslendinga og siglingalist. Og
hann átti sinn þátt í því, að nú er
verið rita sögu Öldunnar. Hann
var menningarmaður í víðtækum
skilningi þess orðs, alla sína daga.
Nútímamaður, er unni sögu þjóðar
sinnar, og þá sér í lagi sjómanna.
Það er oft örðugt að meta, hvað
merkast er í lífsverki manna, og
þá ekki síst þeirra, er víða koma
við sögu. Þó hygg ég að störf Guð-
mundar H. Öddssonar að upp-
byggingu Hrafnistu í Reykjavík
og Hafnarfirði séu ef til vill merk-
ust. Það er næstum því ótrúlegt,
hver þrekvirki þeir í Sjómanna-
dagsráði Reykjavíkur og Hafnar-
fjarðar hafa unnið, of oft við lít-
inn skilning stjórnvalda. Þar fór
samhent lið, sem segja má að hafi
komið miklu í verk. Þeir reistu
stórhýsi fyrir áldraða og þjáða, og
þeir mótuðu þá mannúðarstefnu,
er þjóðin fylgir nú í öldrunarmál-
um, meira en nokkrir aðrir. Fyrir
það verður seint þakkað, — og
kannske aldrei, en það er önnur
saga.
Ekki skal hér heldur stofnað til
hlutaskipta, en það er mál manna,
að við rekstur Hrafnistuheimil-
anna undanfarinn áratug og við
uppbygginguna í Hafnarfirði, hafi
reynt mjög á hin vestfirsku, söltu
úrræði Guðmundar Oddssonar,
sem og eldmóð formannsins Pét-
urs Sigurðssonar og þeirra félaga.
Þeir sóttu á brattann og voru
oftast með vindinn í fangið.
Árið 1936 kvæntist Guðmundur,
eftirlifandi konu sinni, Laufeyju
Halldórsdóttur, en hún er dóttir
hjónanna Guðlaugar Jónsdóttur,
er ættuð var frá Melum á Kjalar-
nesi, og Halldórs Halldórssonar,
bónda á Jörva og síðar í Reykja-
vík. Er Laufey því systir Gísla
Halldórssonar, arkitekts og þeirra
systkina, er settu mikinn svip á
Vesturbæinn, þegar ég var barn.
Heimilishald þeirra Guðmundar
og Laufeyjar var til mikillar fyrir-
myndar og sambandið við börnin
var alla tíð náið. Til þeirra var
gott að koma alla tíð, og gestrisnin
var mikil, enda ættuð úr Austur-
koti og vestan úr Djúpi, þar sem
hús standa opin.
Börn þeirra Laufeyjar og Guð-
mundar eru: Helga f. 1939, Oddur
Kristján f. 1940, d. 1953, Halldór f.
1948 og Gunnar f. 1953. Þetta er
nú myndarlegt, uppkomið fólk,
sem erft hefur góða kosti foreldra
sinna, en sonarmissir var þeim
þungur, sem von var.
Þegar þessar línur eru ritaðar
og horft er til baka, fer hugurinn
víða.
Þótt hér hafi að framan verið
talin upp mikil verk, til sjós og
lands, er mér ef til vill minnis-
stæðast, hversu ljúflega Guð-
mundur tók vistmönnum á Hrafn-
istu, og mannlega, er þeir leituðu
til hans, einkum þeim, sem aftur
voru orðnir að barni. Skrifstofa
hans stóð þeim opin. Hann var
þeim sérstakt haldreipi; einnig
þeim, því hann sparaði ekki sporin
fyrir hina vandalausu, og þá er
minna máttu sín í lífinu. Um það
kann ég mörg dæmi.
En nú eru sögulok. Enn stendur
skipstjóri í lyftingu. Dagur er að
kvöldi og enn er lagt á djúpið.
Kveðjustundin er oft örðug, en
ljósið sést lengi á skipi heiðríkj-
unnar.
Við hér sendum Laufeyju, börn-
unum og öðrum vandamönnum
samúðarkveðj ur.
Jónas Guðmundsson, rithöfundur
Sárt ég hlýt aft sakna þín
svo var okkar kynning góft.
Alla tíft hún skært mér skín.
Þaft skeflir ekki í þína slóð.
(Hannes Pétursson)
Söknuð finna menn fyrst þegar
eitthvað mikilvægt er horfið á
braut og á ekki afturkvæmt nema
í minningunni. Kynni okkar af
Guðmundi Oddssyni voru ekki
löng en þeirrar náttúru að söknuð-
ur hlýtur að fylla hugann nú við
leiðarlok. Kynni okkar hófust
raunar fyrir einum átta árum þeg-
ar hafist var handa við að reisa
Hrafnistu í Hafnarfirði, en eins og
allir vita var Guðmundur um ára-
raðir í forystusveit samtaka Sjó-
mannadagsins. Guðmundur var þá
í sveit viðsemjenda við okkur sem
stóðum að Hamrinum og vorum
verktakar að byggingunni. Hann
hélt þá eins og ætíð fast á spilum
fyrir samtökin sem hann var full-
trúi fyrir, en jafnframt var hann
gæddur þeim fágæta eiginleika að
vera þeim ekki síður ráðhollur
sem hann átti viðskipti við. Vel-
vild hans, útsjónarsemi og marg-
háttuð reynsla var því afar dýr-
mæt fyrir okkur sem ungir áttum
við hann viðskipti. Allt þetta vild-
um við mega þakka en þó mun
fremur hina hlýju vináttu hans og
fjölskyldu hans. Við vitum að
margir hafa mikið misst og mega
mikils sakna, nú þegar hugsjóna-
baráttu- og drengskaparmaður er
horfinn, en handan þess saknaðar
ríkir minningin um góðan dreng,
heil og traust og fölskvalaus.
Pétur Jökull Hákonarson
Hallgrímur Guðmundsson
Þegar ég kvaddi Guðmund H.
Oddsson á Islandi 23. ágúst sl. vor-
um við báðir að halda utan næsta
dag. Hann var á leið til Spánar í
sumarleyfi með eiginkonu sinni,
en ég m.a. í erindum þeirra sam-
taka sem við báðir höfum unnið
fyrir um áratuga skeið. Þennan
eftirmiðdag bárum við saman
bækur okkar um þau verkefni sem
framundan voru að fjarveru okkar
lokinni, um það sem að baki væri
og annað sem fresta mætti. Ég
lærði þann góða sið af Guðmundi
að ljúka þeim störfum sem hægt
var áður en haldið væri upp í
lengri ferðir eða af landi brott.
Þetta kallaði hann að hafa hreint
borð. Hafa allt eins aðgengilegt og
hægt væri fyrir sjálfan sig þegar
til baka væri komið, eða þeim sem
við þyrftu að taka, ef eitthvað
kæmi fyrir. Þannig skildi hann
einnig við nú er hann hélt af stað í
sína siðustu siglingu til fjarlægs
lands.
Guðmundur fékk heilablóðfall á
hóteli sínu þann 12. september og
lést skömmu síðar. Tilkynningin
um þetta sviplega dauðsfall barst
mér til Kaupmannahafnar daginn
eftir, en þar ætluðum við að hitt-
ast Halldór arkitekt sonur Guð-
mundar og ég.
Þegar ég er að ljúka við þessi
fátæklegu minningarorð um vin
minn og samstarfsmann um ára-
tugaskeið er hann að leggja í sið-
asta áfanga sinnar síðustu heim-
siglingar. Nú stjórnar hann ekki
siglingunni lengur. En hann er í
góðri fylgd, sonur hans er með
honum.
Hjá þeim sem eftir standa, þeg-
ar góðir menn eru kvaddir, er
samúðin með eiginkonu, börnum
og öðrum nánum ættingjum efst í
huga. Síðan leitar hugurinn
óhjákvæmilega # að störfum,
áhugamálum og viðfangsefnum
sem Guðmundur vann að um
ævina og þá blasa við ótrúlegir
hlutir.
Guðmundur H. Oddsson var
fæddur 31. júlí 1911 í Bolungarvík
við ísafjarðardjúp, sonur Odds
Guðmundssonar frá Hafrafelli við
Skutulsfjörð og fyrri konu hans
Jósefínu Bjarnadóttur frá Ármúla
í Nauteyrarhreppi. Á Bolungarvík
var faðir Guðmundar verslunar-
stjóri hjá bróður sínum, útgerðar-
og athafnamanninum Pétri Odds-
syni. Stóðu að þeim bræðrum
skörungar miklir af svokallaðri
Hafrafellsætt, en hún mun rakin
til Vatnsfirðinganna Vatnsfjarð-
ar-Kristínar og Björns Jórsala-
fara. Þótt fyrrum stæði mikill
auður að baki þessarar ættar í
Bolungarvík, gekk á hann og varð
lítt til skipta, sagði Guðmundur
mér eitt sinn.
Guðmundur átti tvö systkini,
séra Pétur Tyrfing Oddsson sem
lést í umferðarslysi á besta aldri
og Ragnheiði hjúkrunarkonu sem
nú dvelur sem vistkona á Hrafn-
istu.
Enga átti hann sældarvist í
æsku, missti móður sína ungur,
fór fljótt til sjós sem var þá nær
eina leið þeirra til að brjótast
áfram, sem ekki fluttu gull úr föð-
urgarði, enda lærði hann fljótt að
standa á eigin fótum og treysta á
sjálfan sig. Það var líka óhætt því
Guðmundur var mjög vel búinn
andlegu og líkamlegu atgervi, hár
og þrekinn og samsvaraði sér vel.
Fram á síðasta dag hélt hann
fríðu útliti sínu og ekki dró úr
glæsimennsku hans að hann var
mikið snyrtimenni í klæðaburði.
Guðmundur lauk prófi frá
Stýrimannaskólanum í Reykjavík
vorið 1933. Fyrst að loknu námi
vann hann að tryggingastörfum,
en hagur hans stóð til sjómennsk-
unnar og sjávarútvegs og varð
dvöl hans við störf í landi ekki
löng.
Stýrimaður og skipstjóri var
Guðmundur um áraraðir og var
hann einn þeirra skipstjóra sem
sigldu stöðugt öll heimsstyrjald-
arárin með togara okkar til Bret-
lands.
AUtaf sigldi hann skipi sínu
heilu til hafnar, hann var vel lið-
inn af skipsfélögum sínum og
skipshöfn og héit vináttu þeirra til
hinstu stundar. Hann var láns-
maður í skipstjórn sinni, því hon-
um ásamt skipverjum hans tókst
að bjarga tugum mannslífa á
stríðsárunum.
Eftir að félagsstörfin hlóðust á
Guðmund og hann kom alfarinn í
land, rak hann eigið flutningafyr-
irtæki um margra ára skeið.
Það sem hér hefur verið drepið
á af lífsstarfi hans, mundi mörg-
um meðalmanninum þykja all-
nokkuð ævistarf. En Guðmundur
H. Oddsson var enginn meðalmað-
ur, hvorki í starfi eða leik. Lang-
stærsti hluti ævistarfsins var
unninn í þágu sjómannastéttar-
innar, bæði þeirra sem að störfum
voru og þeirra sem aldraðir voru
orðnir, svo og að hagsmunamálum
útgerðar og sjávarútvegsins í
heild.
Ekki var Guðmundur fyrr kom-
inn í tölu skipstjórnarmanna en
hann var valinn þar til forystu og
þá fyrst í Skipstjóra- og stýri-
mannafélag Reykjavíkur, sem
hann var með í því að stofna. Það
félag sameinaðist Skipstjóra- og
stýrimannafélaginu Öldunni, elsta
launþegafélagi landsins og var
Guðmundur þar, sem i sínu fyrra
félagi, áhuga- og athafnamaður
um framgang hagsmunamála
þess. Á engan er hallað þótt því sé
haldið fram hér, að í stjórnartíð
Guðmundar H. Oddssonar sem
formanns Öldunnar, en því trún-
aðarstarfi gegndi hann um langt
árabil, hafði Aldan orðið það
sterka hagsmunafélag skipstjórn-
armanna á fiskiskipum, sem það
er í dag. Ég dreg ekki í efa að sá
mikli samhugur sem skapaðist
innan Öldunnar á þessum árum
hafi meðal annars stafað af starfi
eiginkonu Guðmundar, Laufeyjar
Halldórsdóttur, en frá stofnun
þess og á annan áratug gegndi hún
formennsku í kvenfélagi Óldunnar
SJÁ NÆSTU SÍÐU
NYKOMIÐ
moppur, þveglar, fötur
og pressur

BURSTA
GERÐIN
Smiðsbúð 10 — Garðabæ — s: 41630 — 41930.
Á undanfórnum árum hefur Qöldi smátölva á Islandi margfald-
ast. Flestöllum þessum smátölvum fylgir eða getur fylgt forrit-
unarmálið BASIC. Basic er alhliða forritunarmál. sem þö er
auðvelt í notkun.
MARKMIÐ:
Tilgangur þessa námskeiðs er að kenna forritun í Basic og
þjálfa þátttakendur í meðferð þess. Að námskeiðinu loknu
skulu nemendur vera færir um að levsa eigin verkefni.
EFNI:
Kennslan fer fram með verklegum æfingum undir leiðsögn kenn-
ara. Farið verður yfir skipanir í basic, þær útskyrðar og helstu
aðferðir við forritun kynntar. Raunhæf verkefni verða leyst.
ÞATTTAKENDUR:
Námskeiðiðerætlaðöllum þeimsem læra vilja forritun t Basic.
LEIÐBEINANDI:
Unnar Þór Lárusson. tölvunarfræðingur.
Útskrifaðist frá Háskóla íslands 1982 og
hefur síðan starfað við Reiknistofnun
Háskólans
TIMI-STAÐUR:
26.—-28. september kl. 9—13. Samtals 12 klst.
Siðumúli 23, 3. hæð.
TIIKYNNIÐ ÞÁTTTÖKU
í SÍMA 82930
ATH: Verslunarmannafélag Reykjavikur og Starfs-
menntunarsjóður Starfsmanna rikisstofnanna greiðir
þátttökugjald fyrir félaga sína a þessu námskeiði. Upplys-
ingargefa viðkomandi skrifstofur.
STJÓRNUNARFÉIAG
ÍSLANDS HSiœMo23