Morgunblaðið - 17.11.1983, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1983 41
Meðal vina í
Drammen í Noregi
Frá gróðursetningu „íslands-trésins“. Talið frá vinstri: Guðmundur Bern-
harðsson, Sigríður Wilhelmsen, frú Björnli, Atle Björnli og Ingibergur Bald-
vinsson.
— eftir Guðmund
Bernharðsson
Um miðjan júní síðastliðið
sumar var ég gestur í Drammen í
Noregi, hjá Sigríði dóttur minni
og Erik Wilhelmsen manni henn-
ar, ásamt nokkru frændfólki
mínu. Skemmtum við okkur ágæt-
lega og fórum víða um fagra staði
í Drammen og Oslóborg. Eg dvaldi
10 daga í Drammen, en frændfólk
mitt fór til Svíþjóðar.
í Drammen er starfandi „ís-
lenskt og norskt félag“, sem hefur á
stefnuskrá sinni ýmis skemmti- og
kynningarstörf fyrir frændþjóð-
irnar. Atle Björnli lögfræðingur í
Drammen og vararæðismaður ís-
lands og frú hans hafa verið mikl-
ir þátttakendur og unnendur fé-
lagsins, Atle Björnli sem lögfræði-
legur ráðunautur félagsmanna og
félagsins. Sunnudaginn 20. júní
buðu Björnli-hjónin félagsmönn-
um í íslensk-norska-félaginu til
skemmtisamkomu í sumarbústað
sínum í Hovengen. Þessu var vel
tekið. Mér var líka boðið, hafði
kynnst Atle Björnli fyrir tveimur
árum í 50 ára afmæli Sigríðar
dóttur minnar.
Hópferð félagsmanna var hafin
frá ákveðnum stað í Drammen.
Leiðin til sumarbústaðar Björnli-
hjónanna er 40 km. Ingibergur
Baldvinsson, form. félagsins, hafði
minnst á það við stjórn félagsins,
að félagsmenn gerðu eitthvað til
minja um þessa ferð. Skjótlega
var ákveðið að fá stóra og fallega
furutrésplöntu og gróðursetja
hana í heimalundi þeirra hjón-
anna í Hovengen. Tréð skyldi
heita íslandstré. Þegar á leiðinni
nefndi formaður félagsins við mig,
hvort ég vildi nú ekki sem íslensk-
ur gestur þeirra félaga ávarpa
Björnli-hjónin, afhenda þeim tréð
og gróðursetja það með þeim. Ég
féllst á það, þó með nokkrum sem-
ingi.
Allir, sem gist hafa Noreg, vita,
að alls staðar nemur skógargróð-
urinn land, hvern blett landsins,
nema þar sem tún, akrar, vegir og
götur sveita og bæja eru. Jafnvel
klettar og berghnollar fóstra tré
og runna, ef einhverjar glufur eða
sprungur eru í yfirborði þeirra.
Á hæstu fjallabrúnum gnæfa há
tré, og eru eins og „risar á verði"
við himininn að sjá.
Við einn hliðarveg frá aðalveg-
inum stóð lítil íslensk fánastöng,
merki þess að þar væri vegur heim
til Hovengen, sumarbústaðar
Björnli-hjónanna. Búgarðinn
leigja þau hjónin öðrum bændum
til afnota, en íbúðarhúsið er
sumarbústaður þeirra ásamt úti-
húsum.
Atle Björnli heilsaði með
skemmtilegri ávarpsræðu til
okkar ferðafólksins. Mér er sagt
að þau Björnli-hjónin séu miklir
íslandsvinir og á margan hátt
hjálpleg íslendingum um mörg
lögfræðileg efni. Þau hjónin hafa
líka heimsótt ísland og eiga þar
vini.
Allt umhverfi bústaðar þeirra
Björnli-hjónanna var fallegt og
snyrtilegt. Húsagarðurinn var al-
settur borðum og stólum til afnota
fyrir okkur gestina við matar-
neyslu og hvíldar eftir þörfum.
Erik Wilhelmsen, tengdasonur
minn, kom með tré úr skógi Ole
Westby’s vinar síns og þá var
gengið til þess staðar er það skyldi
standa og gróðursetjast.
Þá ávarpaði Ingibergur Bald-
vinsson Björnli-hjónin og sagði
frá áformi félagsmanna, að þeir
vildu minnast þessarar samkomu-
stundar, með því að gefa og gróð-
ursetja þessa furutrésplöntu og
óskaði henni lífs og þroska — og
vísaði síðan að vænta mætti
ávarps frá mér — í þessu sam-
bandi. Jú, með nokkrum orðum
ávarpaði ég Björnli-hjónin, fyrst
með þökkum fyrir áhuga og vel-
vilja þeirra til íslendinga hér í
Drammen. Einnig í garð íslands
og íslensku þjóðarinnar. Tréð
skyldi heita „Islandstré" — Óskin
okkar allra væri sú, að tréð yxi vel
og þroskaðist svo skjól yrði undir
greinum þess og gæti minnst á
vaxandi vináttu og skilning á sam-
eiginlegum málum þjóðanna í
framtíðinni. Af sérstökum ástæð-
um hefði ég gleði af að handleika
hér í dag norska mold við gróður-
setningu trésins, þar eð ég fyrir
réttum 60 árum hafi sáð túnfræi í
norska mold, eftir að hafa plægt
hana og grjóttínt. — Ég ann Nor-
egslandi og norsku fólki. „Atle
Björnli, heill sé ykkur hjónum
fyrir starfið við félagið hér, ís-
lensku þjóðina og landið okkar.“
Margt fór þarna fram frumlegt
og skemmtilegt og áttu þau hjónin
flest af þeim tilbrigðum leikanna.
Fyrst var mikið sungið, spilað á
harmoniku, dálítið dansað og mik-
il samtöl, sem vöktu hlátur og
gleði. Hestamenn komu með ís-
lenska hesta og sýndu reið-
mennsku og akfærni sína —
leyfðu gestunum að fara á bak
þe'im, kjassa þá og klappa. Atle
Björnli skipulagði keppni í poka-
hlaupi og teknar voru margar
myndir, er menn misstu fóta í
pokunum og kútvelltust um völl-
inn. Einnig bauð hann að ganga á
stilkum, þá yrðu menn „hærri í
loftinu". — Þetta sanna mörgu
myndirnar sem teknar voru.
Þá fór að halla góðum degi, með
sól og miklum hita, um 28 stig.
Allir voru glaðir yfir að hafa hist
og notið góðs fundar, en einna
mest ég að lifa mig inn í norskt-
íslenskt samstarf og félagslíf og nýtt
land. Innilega var kvaðst og liðið
af stað heim með þökk í huga,
lófaklappi og góðum framtíðar-
óskum.
Þau Björnli-hjónin stóðu við Is-
landstréð og veifuðu okkur með
litlum Islandsfána. Við gerðum
slíkt hið sama.
Sunnudagurinn 20. júní var lið-
inn.
Að lokum, áður en ég fór heim
frá Noregi, heyrði ég að Atle
Björnli, vararæðimaður Islands í
Drammen, yrði sextugur í sept.
Hvort heillaskeyti hafi borist hon-
um frá íslendingi eða íslensku
þjóðinni veit ég ekki. Það heyrði
ég líka að Atle Björnli hafi lagt
Frydenlund, fyrrum utanríkisráð-
herra Norðmanna, lið í sambandi
við aðstoð hans í samningum Is-
lendinga og Breta í þorskastríði
þjóðanna. Hvort nokkur Islend-
ingur veit það eða man veit ég
ekki. Þó trúlega Einar Ágústsson,
sendiherra, og þá utanríkisráð-
herra Islands og einn ötulasti
samningamaður Islendinga í
samninganefndinni við Breta.
Cudmundur Bernharðsson er fyrr-
um bóndi að Astúni i Ingjalds-
sandi.
Stórfulgurnar
til bændanna
— eftir Jens í
Kaldalóni
Magnús Kristinsson útgerðar-
maður, Vestmannaeyjum, sendir
okkur bændum sinn fagurhljóma
svanasöng í Morgunblaðinu 8. júlí
með eftirf. hlýju:
„Við erum varla búnir að fá
þetta framan í okkur þegar
maður heyrir að nú sé Bjarg-
ráðasjóður búinn að fá 15 millj-
ónir til að bjarga nokkrum
bændum fyrir norðan, og þeir
sem eru varla vaknaðir eftir
vonda veðrið, mennirnir. Það
hefur ekkert heyrst frá þessum
mönnum en skyndilega eru
þessi samtök þeirra búin að
berja þessa fúlgu útúr ríkinu til
að bjarga þeim.“
Já — þessi sterku samtök bænd-
anna búin að berja þessa stóru
fjárfúlgu út úr ríkinu til að bjarga
þeim sem þó ekki einu sinni eru
vaknaðir eftir vonda veðrið — en
sem þó vonandi að rumska fari, þá
er gullið glóir á rúmstokknum.
Ékki held ég að nokkur maður
þurft hefði í vandræðum að vera
með að koma skoðunum sínum á
framfæri án þess að ausa slíkum
óþverra í andlit meðbræðra sinna,
sem þó í ekki betri raunum standa
en útgerðarmaðurinn þessi ágæti
— og í þær raunir mátt rata nú á
síðastliðnum vetri að lifa einn
þann alharðasta vetur og lengsta,
sem yfir stóran hluta bænda að
dunið hefur á þessari öld. Slíkur
maður sem þú Magnús mættir
kynna þér svolítið betur erfiðleika
og aðstæður þeirra bænda sem
harðast hafa úti orðið í árferði
undangenginna ára — áður en
slíkum óþverra þú hendir í andlit
þeirra, algerlega að óverðskuld-
uðu, og sjálfsagt ætlar — eftir
svefninn þeirra langa, að vekja þá
til meðvitundar um þau heillakjör
sem við þeir búa — og þá ekki
síður til vitundar um þær stóru
fjárfúlgur sem barið er út fyrir þá
úr ríkiskassanum. Ekki þar fyrir
að bændum bregði við kaldar
kveðjur úr ýmsum áttum, svo
sællega sem að þeim er smurt, en
að slíkur óþverri komi frá, að
maður taldi heiðarlegan útgerð-
armann, sem ekki í ósvipuðum
sporum stendur við að afla sér og
sínum lifibrauðs úr hafdjúpunum
— en bændur af jarðarmold — er
svo beiskur biti að kyngja, að
sárna mun flestum, sem heila
dómgreind bera til raunhyggju
þeirra eðlisþátta, sem oft hátt rísa
í andbyri þeirra höfuðatvinnu- og
undirstöðuþátta þessa lands: sjáv-
arútvegs og landbúnaðar.
Það getur ekkert leyndarmál
verið, að þegar svo gífurleg áföll
yfir dynja á augnabliki, að allt að
50 úthafsskip þessarar þjóðar eru
allt í einu svift þeim lífsbjargar-
máta, sem þau svo listilega af
stórhug og manndáð til voru snið-
in — þá enga loðnubröndu fiska
máttu — að það segði til sín í
stórkostlegustu vandræðum sem
yfir hafa dunið í áraraðir — ekki
bara útgerðaraðilum þeim einum
til handa heldur öllu landsfólkinu
til handa á ótal sviðum. Slík áföll
verða aldrei bætt með lánum ein-
um saman á lán ofan og að farga
þessum skipaflota á nokkurn hátt
er nákvæmlega jafn háskalegt
einsog hjá bændunum að þurfa að
drepa niður bústofn sinn vegna
grasbrests og harðinda.
En hvað skyldi þá einnig um
bændur og gengismunarsjóðinn —
þá hirtar eru af bændum 40 millj-
ónir af fóðurbætisskatti til einnar
stærstu ríkisverksmiðju landsins,
áburðarverksmiðjunnar, uppí
óreiðuskuldir undangenginna ára
— og svo hefur þú Magnús efni á
því, að núa bændum því um nasir,
að 15 milljónir séu barðar útúr
ríkinu til að gefa sofandi bænda-
ræflum slíkar fúlgur. Eða veistu
það góði maður, að af hverri ein-
ustu krónu sem við borgum fyrir
mélið, rennur þriðji parturinn í
fóðurbætisskattinn, eða einn poki
af hverjum þremur. En þar svo
ofaní kaupið, að verða í vor að
borga megnið af áburðinum útí
Jens í Kaldalóni
hönd uppí 150—200 þúsund á bæ,
en svo fyrir alla þá peninga, síðla í
júlí rétt komin kúabeit á túnin —
en óvíða slægjublettur um allt
vestan- og norðanvert landið.
Stórar spildur steindauðar ofaní
rót svo ekki einu sinni að arfi
spretti þar og kýr leystar af bás-
um um miðjan júlí, og svo getur
þú sent rýtinginn í bakið á þeim
bændum, sem harðast hafa úti
orðið að ekki sé vaknaðir af vær-
um blundi til að hirða fjársjóðinn
sem án nokkurrar verðskuldunar
er að þeim réttur. En allur þessi
mikli sjóður sem svo sex þér í aug-
um af þeim tekinn aftur nú í haust
í lækkuðu kjötverði til endur-
greiðslu á öllum fjársjóðnum, sem
þó rétt dugði fyrir aðeins einu
litlu tonni af méli á bæ í öllum
harðindunum, og mætti í allri
greiðvikninni helst líkja við lág-
launabæturnar fyrir jólin í fyrra, í
öðru en því, að þær voru þó ekki
teknar til baka aftur. En sama
einskisverða andsk. vitleysan sem
engum kom til nokkurrar bjargar,
eða hvað heldur þú góði maður, að
eitt tonn af méli hafi dregið okkur
langt, að fá það lánað fram á
haustið? Svo getur þú og þínir lík-
ar gasprað um að sofandi bændur
fái á rúmstokkinn að sér réttar
stórar fjárfúlgur, sem ekki hafið
svo minnstu hugmynd um hvað
þið eruð að fara með.
Hvorki ég né að ég held aðrir
bændur öfunda ykkur útgerðar-
menn af neinni auðsæld. Furðar
mig frekar um þann dug sem með
ykkur býr — að hafa ekki löngu
gefist upp á því neyðarbrölti og
andstreymi oft á tíðum sem á ykk-
ur herjar, og ég held einnig að
enginn sé öfundsverður af allri
þeirri miðstýringu, sem þið sæta
megið ekki síður en bændur, og
þegar svo er komið, að fiski-
mannaþjóð eins og okkar, að ekki
megi lengur smíða fiskibát til
viðhalds eða endurnýjunar fiski-
flotanum, en láta það gamla duga
og dampast í það endalausa, þá er
illa komið, og manni heyrist að
frekar megi hrækja á hverja þá
fleytu sem í höfn að flýtur í fyrsta
sinn, en að bjóða hana í guðs nafni
velkomna með fararheill i vega-
nesti um rysjótt höf.
En meðan svona er í pottinn bú-
ið, og þeir allir talnafræðingar
fiskistofna okkar þykjast svo rétt
vita um hjarðir þær í hafdjúpun-
um að upp á pund megi telja
hverju farga megi í hverri slátur-
tíð, er meiri furða hvað hin alda-
gamla þrautseigja érfst hefur með
þegnum þessa lands í margslung-
inni viðleitni til lífsins dáða — að
ennþá seiglast sjómenn og bændur
í erfiðum vindum og illu árferði
við þá höfuðundirstöðu, sem allt
okkar líf og tilvera byggist á: sjáv-
arútveg og landbúnað, eða hver
væri tilvera okkar á landi hér án
þeirra þátta, og hæfir það góðum
drengjum í basli með útgerð sína,
að henda óverðskulduðum hnútum
til hinna, sem í svipuðu basli
standa, þótt á landi séu?
Jens í Kaldalóni
KONUR—Munið verðlaunasamkeppni
Útsýnar og SÁÁ