Morgunblaðið - 11.02.1984, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1984
9
ddd^D
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
í gömlu trúarriti, sem sr.
Þorvaldur Bjarnarson (1840—
1906) lét prenta í Kaupmanna-
höfn 1878 undir heitinu Leifar
fornra kristinna fræða íslenskra,
segir m.a.: „Heilagir guð-
spjallamenn og allt heilagt
hýski guðs biði (=biðji) og
bæni fyrir mér.“
Orðið hýski, sem þarna kem-
ur fyrir í allt annað en vondri
merkingu, breyttist síðar í
hyski (stytting á undan tveim-
ur samhljóðum) og merking
þess er einnig svo niðrandi að
það er varla lengur nothæft í
merkingunni skyldulið. Ég
verð þó að játa að mig klæjar
oft í fingurna að nota það í
stað orðsins fjölskylda, sem
mér þykir fremur leiðinlegt,
einkum þegar ég skrifa utan á
jólakort eða þvílíkt.
Þetta rifjast upp, þegar ég
fæ svo snöfurlegt upphaf bréfs
frá margnefndum Ágústi
Karlssyni í Vestmannaeyjum,
sem hér segir:
„Árs og friðar óska ég þér og
þínu hyski, en þú nefndir það
við okkur einhverju sinni í
gamla daga, að ef við ættum
einhvern tíma eftir að senda
þér og fjölskyldu þinni t.d.
jólakveðju, þá kynnir þú því
vel, ef utanáskriftin yrði Gísli
Jónsson og hyski, o.s.frv."
Að orðinu hyski skal nú
hyggja nánar. f Lexicon Poet-
icum er það gefið með löngu
hljóði eins og í fyrri tilvitnun,
hýski, og þýtt á dönsku: hus-
stand, familie (forældre +
börn). Dæmi eru tekin, þar
sem orðið kemur fyrir í kenn-
ingum hjá Valgarði á Velli og í
Harðarsögu. Mannlegt samfé-
lag er t.d. kallað hýski hjör-
runna. Mér skilst að hjörrunn-
ur sér á parti sé maður.
Á uppruna orðsins Ieikur
enginn vafi. Það er náskylt
orðum eins og hjón, hjú og
fyrra hluta orðsins hýbýli (hí-
býli), enda felur það ekki að-
eins í sér hjón og börn, heldur
stundum heimilisfólkið allt.
Mér skilst líka að orðið sé fjar-
skylt heimili og híð(i) = vistar-
vera bjarndýrs. ,
Orðið kemur fyrir í mörgum
skyldum málum, fornum og
nýjum, t.d. hyske í norskum
mállýskum og bæði hljóðverpt
og óhljóðverpt í færeysku:
hýski, húski; í gamalli ensku
hiwisc. Frumgermanska mynd-
in er talin hafa verið hiwiskja.
Hyski fær ekki niðrandi
merkingu fyrr en tiltölulega
seint, ég veit hvorki hvenær né
hvers vegna. f Blöndalsorða-
bók er sú merking aukamerk-
ing („illþýði"), þýtt á dönsku
með Pak og Slæng. Aðalmerk-
ing orðsins samkvæmt Blöndal
er fjölskylda, heimilisfólk. Þá
er þess getið að stundum sé
það einnig haft um húsdýr, t.d.
geitur og vitnað í Ármann á al-
þingi: „Það fer og best að hafa
hiski (svo skrifað) þetta í
kulda.“
Duttlungar málsins eru
vandskýrðir, en mikið skelfing
væri nú gaman, ef hægt væri
að þvo niðrunarmerkinguna af
hyskinu svo ekki þyrfti að
þrástagast og þrautklifa á orð-
inu fjölskylda. En þar held ég
að þrautin verði þyngri.
Tryggvi Magnússon orti til
þess að svala rímleikni sinni
og gáska:
Sódómbikur sat við disk,
saup á wisky fínu.
At þi biskup úldinn fisk
einn með hyski sínu.
En nú kemur miklu meira
vandamál. Ágúst Karlsson
heldur svo áfram í bréfi sínu:
„í upphafi árs líta menn
gjarnan til baka yfir liðið ár,
og vega og meta gengna tíð og
viðburði. Eg ætla því að koma
mér beint að efninu, en það er:
hvenær á að segja „í fyrra"?
Mig minnir að þú hafir ein-
hvern tíma fjallað um þetta
efni í þínum ágæta þætti, var
það kannski í fyrra?
Erlingur Sigurðarson, sam-
kennari þinn við M.A. og fyrr-
verandi bekkjarbróðir minn
minntist á þetta nokkrum orð-
um 1 þætti sínum „Daglegu
máli“ í útvarpinu 2. janúar sl.
Ég er ósammála honum að því
leyti, að það þurfi að vera
langt liðið fram á næsta ár,
áður en hann færi að segja „í
fyrra" um atburði fyrra árs.
Eg vil, og held því fram að
rökrétt sé, að farið sé að tala
um „í fyrra" um leið og árið er
liðið. Því tala ég um jólin 1983
sem Jólin í fyrra“, en jólin
1982 sem Jólin í hittifyrra
(hitteðfyrra)".
Þar sem við hjónin erum á
öndverðum meiði um þetta
230. þáttur
mál, sagði kona mín: „Skrifaðu
honum Gísla vini þínum og
fáðu hans álit.“ Hefi ég hér
með orðið við þeirri áskorun og
vænti góðs og skilmerkilegs
svars frá þér.“
Nú versnar í því. Ég man
hreinlega ekki hvort ég hef
fjallað um þetta vandamál „í
fyrra“, en oft hef ég leitt hug-
ann að því. Ég er hræddur um
að Ágúst fái ekki frá mér gott
og skilmerkilegt svar, hvað þá
úrskurð eða útskurð eins og
konan heimtaði af lækninum á
sínum tíma. Ég hef reyndar
engin haldbær rök, en ég hef
sömu máltilfinningu og Jens-
ína Guðjónsdóttir og Erlingur.
Mér þykir sem jólin 1983 séu, í
janúar 1984, ekki komin í svo
mikla fjarlægð að ég segi jólin
„í fyrra" um þau. Ég segi held
ég bara „um jólin" eða „á jól-
unum“, og ef þarf að taka af öll
tvímæli, „á síðustu" eða „síð-
astliðnum jólum“. Ég las
nokkrar góðar bækur á jólun-
um, og ef ég bætti við í fyrra,
þá væri ég farinn að eiga við
jólin 1982. En hvar mörkin
liggja nákvæmlega, því get ég
ekki komið skammlaust til
skila.
Að lokum spyr Ágúst
Karlsson: „Hvort er réttara
Vestmanneyingur eða Vest-
mannaeyingur?" Óbeint hef ég
svarað þessari spurningu með
því að skrifa sjálfur Vest-
mannaeyingur. A-hljóðið
þarna hverfur þó í framburði.
Málfræðilega skiptir ekki öllu
hvort við samsetjum af stofni
eða eignarfalli. Það er oft
smekksatriði. Sögulega mun
rétt að hafa a-ið þarna með, en
framburðarins vegna finnst
mér fullkomlega afsakanlegt
að fella það niður til þess að
forðast hljóðgap milli tveggja
sérhljóða (hyatus). Það er ein-
hvern veginn mýkra eða renni-
legra að segja og skrifa Vest-
manneyingur. Ég er vís til þess
að hætta að skrifa Vestmanna-
eyingur. Hins vegar væri ég
mjög tregur að sleppa a-inu úr
Vestmannaeyjar. Svona getur
maður verið skrýtinn.
Að lokum gleðifrétt: í há-
degisútvarpi 31. janúar voru
hvað eftir annað í fréttum not-
uð orðin krítarkort og krítar-
kortaviðskipti. Þökk sé Einari
Erni Stefánssyni.
«S«S«S«2«5+5*5»5>5)5»5»5»5*5»5*5»5»5>5»5»5»5)5»5»5»5»5»5»5»5>5»5»5»5>5»5»5>5»5»5»5>5»5*5»5»5»5*5*5>5)5)5)5)5»5)5»5»5)íiH
! OCQQQ íbúö er OCQQQ I
| öryggi ^0900 |
Opiö frá 13—15 í dag
VANTAR VANTAR VANTAR
Vegna ótrúlegrar sölu undanfarið vant'ar allar gerðir eigna á söluskrá. Við
höfum ákveðna kaupendur að eftirtöldum fasteignum:
1. Stóru einbýlishúsi i Reykjavík.
2. Raöhúsi við Hvassaleiti eöa nágrenni.
3. Tveimur íbúðum í sama húsi í Kópa-
vogi.
4. Sérhæöum í Austurbæ, Heimum,
Vogum og Háaleiti.
5.
6.
4ra herb. Vesturbær, Lækir.
3ja herb. á Seltjarnarnesi og í Breið-
holti.
2ja herb. alls staöar í borginni.
Söluturni á góöum staö.
26933

Eigna
markaðurinn
Hafnarstræti 20. simi 26933 (Nyia husinu viö Lækjartorg)
*£*£»3 fjón Magnusson hdl.
FASTEIGIM AIVIIÐ LUIM

Sverrir Kristjánsson
Hús Verslunarinnar 6. hæð.
SWum. Quöm. 0*M Agú.t.a 7(214.
Lðgm. Hat.tMnn Mdvmuon hrl.

2ja herb.
ÁSBRAUT. Ca. 50 fm á 2.
hæð. Útb. Ca. 750 þús.
MÁVAHLÍÐ. Ca. 70 fm
jaröh. Nýstands. Sérinng.
3ja herb.
ORRAHÓLAR. 96 fm á 2.
hæö. Góö íbúö.
HRAUNBÆR. 90 fm á 2.
hæö. Góö íbúó.
HVERFISGATA RIS. Ca
80 fm. Útb. ca. 550 þús.
4ra herb.
LYNGMÓAR. Ca. 100 fm á
2. hæö. Innb. bílskúr. Ákv. sala.
ÁLFTAHÓLAR. 120 fm á 5
hæð. Lyfta. Bílskúr.
SELJABRAUT. Falleg íb. á
1V4 hæö. Bílskýli. Ákv. sala.
HRINGBRAUT HF. 90 fm
rúmgóð risíb. Mikiö útsýni.
RAÐHÚS - VÖLVUFELL.
147 fm á einni hæö. Bilskúr.
Faliegt hús. Ákv. sala.
STORITEIGUR MOSF.
140 fm á einni hæö ásamt 70
fm kjallara. Bílskúr 35 fm. Ákv.
sala.
Höfum kaupendur
að eftirtöldum eignum:
Einbýlishúsi á Seltjarnarnesi á einni hæö meö stór-
um bílskúr í skiptum fyrir nýlega sérhæð í vesturbæ.
Raðhúsi, í Lækjum / Teigum í skiptum fyrir sérhæö í
vesturbæ.
Einbýlishúsi á Stórageröissvæðinu fyrir fjársterkan
kaupanda.
Raðhúsi á byggingarstigi í Garðabæ.
Raöhúsi í nýja miðbænum, t.d. Neöstaleiti, fyrir fjár-
sterkan kaupanda.
opið 1-5 séreign,
Baldursgötu 12,
sími 29077 - 29736.
SIMAR 21150-21370
SOIUSTJ LARUS Þ VALDIMARS
10GM JOH ÞOROARSON HDL
Til sölu og sýnis auk annarra eigna:
3ja herb. íbúðir við:
Barmahlíö, rishæö um 70 fm. Sérhiti. Rúmgóö. 4 kvistir.
Hraunbæ, 3. hæö um 85 fm. Rúmgóö herb. Útsýni.
Sörlaskjól, um 80 fm í kj. Eldhús endurbætt. Mjög góö samþykkt.
Hraunbæ. 2. hæö um 85 fm. Parket, teppi. Góö sameign.
2ja herb. íbúðir viö:
Kríuhóla, 4. hæö um 65 fm í háhýsi. Ljós haröviöur. Rúmgóö.
Kleppsveg, 1. hæö um 65 fm. Suöursvalir. Danfoss-kerfi. Góö sameign.
Drápuhlíö, í kj. um 75 fm. Samþykkt stór og góð. Sérhiti. Sérinng.
Grundarstíg, rishæö um 40 fm. Nokkuö endurnýjuö. Verö aöeins kr. 900
þús.
4ra herb. íbúðir við:
Vesturberg, 3. hæö um 100 fm. Mjög góö í enda. Haröviöur, teppi.
Drápuhlíö, 1. hæö um 110 fm. Ný eldhúsinnr. Allt sér.
Barónsstíg, 2. hæö um 110 fm. Sérhiti. Nýleg eldhúsinnr. Skuldlaus.
Álfhólsveg Kóp., jaörhæö um 100 fm. Sérinng. Sérhiti. Sérþvottahús.
Nýlegt steinhús í Kópavogi
hæö um 130 fm. Kjallari um 30 fm. Á lóöinni er sérhús meö 2ja—3ja
herb. íbúö. Ræktuó lóö. Húsió er á útsýnisstaö viö Reynihvamm.
Nýtt og glæsilegt timburhús
um 100x3 fm viö Jórusel. Ekki fullgert en íbúöarhæft. Ýmiskonar eigna-
skipti.
Lítið einbýli í Mosfellssveit
nýtt og gott steinhús á úrvalsstaó með 3ja herb. ibúö. Teikn. og nánari
uppl. á skrifst.
Þurfum að útvega m.a.:
Húseign meö 2 ibúóum í borginni.
3ja—4ra herb. íbúöir í Árbæjarhverfi.
2ja—3ja herb. íbúö á 1. hæö í vesturborginni.
Einbýlishús í Garöabæ.
Húseign á úrvalsstaö í borginni. Útb. kr. 3—5 millj. fyrir rétta eign.
Margskonar eignaakipti.
Opið í dag laugardag kl. 1—5.
Lokaö á morgun sunnudag.
AIMENNA
FASTEIGNASAUH
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370