Morgunblaðið - 22.02.1984, Blaðsíða 18

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. FEBRÚAR 1984
Geoffrey Wood:
Mæling krefet greiningar
— eftir Hannes H.
Gissurarson
Milton Friedman og Anna J.
Schwartz gáfu nýlega út ritið
Monetary Trends in the United Stat-
es and the United Kingdom i fram-
haldi af ritinu Monetary History of
the United States frá 1963. David
Hendry og Neil Ericsson hafa
rannsakað nokkra þætti í þessu
verki og birt niðurstöðu sína á sér-
stökum fundi ráðgjafa Englands-
banka. Um rannsókn þeirra hefur
síðan ýmislegt verið skrifað í The
Guardian. Hér ætla ég að segja frá
þessu máli eins og það iiggur fyrir
í tilefni þessara skrifa.
Um tvennt er að ræða. Annað
er, hvernig Friedman og Schwartz
og Hendry og Ericsson vinna úr
hagsögulegum gögnum. Hitt er,
hvaða ályktanir megi draga af
þessari úrvinnslu um hagstjórn.
Heppilegt er að gera greinarmun á
þessu tvennu og ræða um það í
þessari röð.
*
Urvinnslan
í byrjun má benda á, að Fried-
man og Schwartz hófu rannsókn
sína fyrir um 20 árum, eins og þau
skýra frá í inngangi rits síns. Út-
gáfa þess tafðist ekki síst vegna
þess, að talið var rétt að láta rann-
sóknina einnig ná til Bretlands.
Tölfræðileg tækni höfundanna er
þannig tuttugu ára gömul, en
slíkri tækni hefur síðan mjög
fleygt fram. Rannsókn eða endur-
úrvinnsla Hendrys og Ericssons er
því kærkomin, og þess má geta, að
Hendry hefur lagt margt fram til
þessarar tækniþróunar.
Þrennt skiptir máli í þessu við-
fangi. Eitt er, að Friedman og
Schwartz nota ekki „hráar" tölur,
heldur leiðréttar eða lagfærðar.
Þau gera þetta til þess, svo að
dæmi sé nefnt, að verðlagshöft
skekki ekki mynd þeirra. Þetta er
hvorki óvenjulegt né óviðeigandi
þrátt fyrir dylgjur The Guardian.
Tölfræðileg tækni auðveldar
okkur umfram allt að koma auga
á, hvert er samband meðaltals-
stærða á einhverju tilteknu tíma-
bili. En slíkar meðaltalsstærðir
geta raskast vegna einhverra að-
stæðna. Við því er ekkert að segja,
þegar þessar aðstæður eru ekki
einstakar eða óeðlilegar. En þegar
þær eru það? Við slíkar aðstæður
væri verið að draga upp villandi
mynd af sambandi meðaltals-
stærðanna, væri ekki tekið tillit til
þeirra með því að leiðrétta tölur.
Friedman og Schwartz voru að
taka tillit til verðlagshafta, þegar
þau leiðréttu verðlagstölur, svo að
dæmi sé nefnt. Deila má um,
hversu langt eigi að ganga í slík-
um leiðréttingum. En því fer
fjarri, að slík leiðrétting talna sé
einhver „fölsun" eða brot á ein-
hverjum skráðum eða óskráðum
reglum. Friedman og Schwartz
hafa ekki gert annað en það, sem
er viðtekið og venjulegt í öllum
hagrannsóknum.
Að hvaða niðurstöðu komast
þau? Mikill munur virðist við
fyrstu sýn vera á niðurstöðu
Friedmans og Schwartz annars
vegar og Hendrys og Ericssons
hins vegar. Hin fyrrnefndu kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að veltu-
hraði peninga sé stöðugur:1* „Ein-
faldasta gerð peningamagnskenn-
ingarinnar, þar sem gert er ráð
fyrir, að hlutfall nafnvirðis pen-
inga og nafnvirðis þjóðartekna (en
þetta hlutfall jafngildir veltu-
hraðanum) sé fast, þegar reiknað
hefur verið með einstökum óná-
kvæmnismörkum peningamagns
og þjóðartekna ... reynist vera
mjög góð fyrsta nálgun.“ En
Hendry og Ericsson komast að
þeirri niðurstöðu, að þetta sé allt
„á reiki", þetta sé „eins og drukk-
inn maður á göngu: hann slagar að
vísu í rétta átt, en ekki verður sagt
Nokkrar umræður, en fremur furðulegar, hafa orðið hérlendis
um nýtt rit Miltons Friedmans og Önnu Schwartz, vegna þess að
Þjóðviljinn tók nokkrar umsagnir um það upp úr bresku blöðun-
um Observer og Guardian og bætti því við í leiðara, að Friedman
væri ,,afhjúpaður“, hann væri „ómerkilegur svindlari sem falsar
staðreyndir vísvitandi“. Ekkert í þeirri rannsókn, sem um er að
ræða, en hana gerðu bresku hagfræðingarnir D. Hendry og N.R.
Ericsson á riti Friedmans og Schwartz, gat gefið tilefni til þessa
dóms Þjóðviljans, eins og ég benti á í grein hér í blaðinu fyrir
skömmu. Enginn hefur falsað neitt nema Þjóðviljinn. Breski
hagfræðingurinn Geoffrey Wood, kennari við City University í
Lundúnum, hefur skrifað grein um málið, sem hefur birst í
nokkrum hlutum í breska blaðinu Daily Telegraph, en hann leyfði
góðfúslega, að ég íslenskaði hana. Wood kemst að þeirri niður-
stöðu, að rannsóknir Friedmans og Schwartz annars vegar og
Hendrys og Ericssons hins vegar rekist alls ekki á. Tölfræöileg
tækni Hendrys og Ericsson kunni að vera fullkomnari en Fried-
mans og Schwartz, en hagfræðileg greining þeirra ófullkomnari.
Mestu máli skipti þó, að Hendry og Ericsson fáist við skamm-
tímafyrirbæri, en Friedman og Schwartz við langtímafyrirbæri.
Rétt þótti að birta hér grein Woods vegna hinna staðlausu stað-
hæfinga Þjóðviljans.
Hannes H. Gissurarson.
Hvað olli hverju?
Hendry og Ericsson komast að
því, að aukning peningamagnsins
er ekki alltaf óháð því, sem er að
gerast í atvinnulífinu á hverju
tímabili. Margar skýringar eru til
á því, en tvær skipta einkum máli.
í fyrsta lagi gat það breytt pen-
ingamagninu, á meðan Bretar
bjuggu við fast gengi, að peningar
flæddu á milli landa — því að
Englandsbanki varð alltaf að laga
kaup og sölu punda á föstu verði
að eftirspurn til þess að halda
uppi föstu gengi. í öðru lagi hélt
Englandsbanki á tímabili uppi
föstum vöxtum. Þetta olli því, að
hann varð að laga framboð pen-
inga að eftirspurn. Hann gat ekki
stjórnað peningamagninu með
beinum hætti. En báðar þessar
ákvarðanir voru teknar af stjórn-
málaástæðum. Og það leiðir síður
en svo af þeim, að ekki megi
stjórna peningamagni í umferð.
Það leiðir ekki heldur af þeim, að
Hvað segja þeir um
Friedmanss vindlið?
I»v<>ng sú 3 girin í bicsk.i hlaðinu Th*
GuáiJutn. scm bunsi i t>|öAviljjnum i
MÖJSIj hi-lgjíbla.'i um íjlsjnir Nohels
vciðlaunahjfjns Milums Fnciimans
hclui vakið miklj aihygli The Guaidi
jn grcindi hin 2$ dcscmbcr (rá nýúl-
komnu rrli eflir David Hendry. cinn
pckklasla og virlasla hjglixöing Brela
af yngri kynsloðmni. þai scm hann
gjgntýntr Friedman (yrii að hafa visvii
andi bcill rangfxrslum á mzlanlcgum
Birgir Björn Sigurjónsson,
hagfrxdingur BHM:
„Svakaleg tíð-
indi af Nóbels-
verðlaunahafa
staðrcyndum l hrtk sin _ ,
Trcnds m ihe IJniird Slalrs and Uniu-d
Kingdom' Pella geiði Fnrdman lil
þcss að fylla ui I þa (rrðikennmgu sina
að srrðbolga uisakaðtsl af penmga-
magni i umfcrð. scgir Hendry
Þjiiðviljinn Iriiaði lil nokkurra hag
fizðinga 1 Islandi og kannaði hug þcirra
lil þcssura uðindj ng fara tvór þcirra hcr
•*!
Jón Sigurðsson,
forstjóri Þjóðhagsstofnunar:
Hendry hefur
sitthvað
Leidari úr The Observer:
SpámaÖur
lagöur aÖ velli
i t n*H Mn ■* w »« i! vrtTia»>«i»
— •••■ir.w* !«• «— f, oi a« .««. i,. —
--_ - M m»Íi -» ——
, Deilumar fvrir neðan
allar hellur‘
jstru-d! II
„Hefekki kynnl
mér málið“
jMlulian*«- ryiu«H«»Jva,. ||J„, ,
Vilhjálmur Lgilsson, hag-
frædingur Vinnuvcitendasambands-
fyrir um það með neinni vissu,
hvort hann taki næsta skrefið
fram, aftur eða út á hlið.“
Hver er munurinn? Svarið er
einfalt. Hendry og Ericsson fást
við skammtímastærðir, en Fried-
man og Schwartz við stærðir á
lengra tímabili en nemur hag-
sveiflunni. Niðurstöðurnar rekast
alls ekki á.ZÍ Og þær eru reyndar
felldar hvor að annarri í 10. kafla
rits þeirra Friedmans og Schwartz
(þar sem þau sjá að nokkru marki
fyrir niðurstöðu Hendrys og Er-
icssons). í þeim kafla er rætt um,
hvaða áhrif breytingar á pen-
ingamagni hafi á vexti. Þar eru
umræðurnar um hina hagfræði-
iegu hlið málsins og um tiltæk
hagsöguleg gögn hvort tveggja, yf-
irgripsmiklar og nákvæmar. Þar
eru leidd rök að því, svo að dæmi
sé nefnt, að peningaþensla valdi
vaxtalækkun, þegar til skamms
tíma sé litið. Þetta lækkar fórn-
arkostnaðinn af því að geyma pen-
inga, en af því leiðir, að tilhneig-
ing manna til að geyma peninga
eykst, og við það dregur úr veltu-
hraða peninganna. Peningamagn
og veltuhraði breytast þannig
hvort í sína áttina, þegar til
skamms tíma er litið.
Af þessari ástæðu veldur sú
mæling án greiningar, sem getur
að líta í ritgerð Hendrys og Er-
icssons, miklum vonbrigðum. Þeir
hefðu komist að því — hefðu þeir
ekki látið sér nægja að rannsaka
skammtímafyrirbæri, heldur gefið
breytingu peningamagnsins á
lengra tímabili einhvern gaum —
að skammtímabreyting pen-
ingamagnsins endurspeglaði veltu-
hraðann. Þannig má skýra það, að
veltuhraðinn er óstöðugur, og fella
þetta að hinu, að hann er stöðug-
ur, þegar til lengri tíma er litið.
Og þessi óstöðugleiki breytir síðan
engu um það, að peningastefna er
nauðsynleg.
niðurstaða Friedmans og
Schwartz sé ógild. Þau benda á
það, að peningarnir hafi sín áhrif
á atvinnulífið, þegar þeir séu
komnir inn í það, hvernig sem það
hafi gerst. Enginn vafi er á því, að
margt má skýra með því að gera
greinarmun á því, þegar Eng-
landsbanki hefur getað stjórnað
peningamagni með beinum hætti,
og hinu. En það er alls ekki rétt,
að rannsóknir, þar sem slíkur
greinarmunur er ekki gerður, séu
þess vegna að engu hafandi.
Stefnan í
peningamálum
Þau ráð, sem hagfræðingar gefa
um hagstjórn, geta ekki verið
komin undir tölulegum tengslum
einum saman. Þau hljóta einnig að
vera komin undir greiningu á
þessum tengslum og einhverju
mati á því, hvað stjórnendum er
fært við ýmsar aðstæður.
En við þurfum ekki að taka
þetta með í reikninginn til þess að
geta sagt það, að núverandi ríkis-
stjórn getur sótt réttlætingu á
stefnu sinni í rannsókn Friedmans
og Schwartz (þrátt fyrir það að í
riti sínu séu þau aðeins að fást
fræðilega við hagsögu, en ekki að
gefa neinum ráð um hagstjórn).
Veltuhraði peninga er óstöðugur,
þegar litið er til skamms tíma,
vegna þess að aukning peninga-
magnsins er óstöðug, en þessi
óstöðugi veltuhraði torveldar
mjög alla úrvinnslu gagna um
peningamagn. Draga má nokkurn
lærdóm af þessu. Við blasir, þegar
rit Friedmans og Schwartz er les-
ið, hverjar eru langtímaafleið-
ingar óhóflegrar aukningar pen-
ingamagns, hvaö sem slíkri aukn-
ingu hefur valdið. Það getur auð-
veldað okkur að velja heppilegasta
hagstjórnartímabilið að rannsaka
langtímafyrirbæri og gefa gaum
muninum á stöðugleikanum þá og
óstöðugleikanum, þegar um
skemmri tímabil er að ræða.
Málið metið
Rangt væri að lýsa Friedman og
Schwartz annars vegar og Hendry
og Ericsson hins vegar eins og
prédikurum, sem bjóði fram ólíkar
og ósættanlegar kenningar. Fjór-
menningarnir hafa allir lagt ým-
islegt af mörkum til fræðilegrar
þróunar. Þau hafa öll sitthvað
fram að færa um stefnuna í pen-
ingamálum. Menn geta auðvitað
sagt sem svo, að Friedman og
Schwartz hefðu, þgar þau voru að
skrifa rit sitt á sjöunda áratugn-
um, átt að nota tölfræðilega
tækni, sem ekki varð tiltæk fyrr
en á hinum níunda. En menn geta
líka sagt sem svo, að Hendry og
Ericsson hefðu mátt vanda betur
hagfræðilega greiningu sína og
umræður um gögn sín. Satt að
segja er meira til í síðari ásökun-
inni en hinni fyrri.
En mestu máli skiptir, að síðari
rannsóknin er ágæt viðbót við
hina fyrri, því að í henni er fengist
við skemmri tímabil. Ýmis merki-
leg rannsóknarefni hafa þannig
skotið upp kollinum. Og síðari
rannsóknin sýnir það, svo ekki
verður um villst, sem Milton
Friedman kenndi þegar árið 1946,
að föst langtímastefna í pen-
ingamálum er miklu líklegri til
þess að halda atvinnulífinu í jafn-
vægi en skammtímastefna. Lág-
kúrulegur áróður eins og sá, sem
gat að líta í The Guardian, getur
engu breytt um þetta eða valdið
einhverjum árekstri fræðilegra
rannsókna, sem styrkja í rauninni
hvor aðra, sé réttur skilningur
lagður í þær.
1) Wood notar veltuhraða peninga, þar sem ég
notaði eftirspurn eftir peningum í minni
grein. En allir þeir, sem þekkja peninga-
magnskenninguna, vita, að þetta eru tvær
hliðar á sama fyrirbærinu. — H.H.(>.
2) Wood kemst þannig að sömu niðurstöðu og
ég um samband þessara tveggja rannsókna,
en ég hafði ekki lesið grein Woods, er ég
samdi mína. — H.H.G.
Alþýðuflokkurinn:
Aðför að öldruðum
og öryrkjum
Eftirfarandi samþykkt var gerð í
dag á sameiginlegum fundi þing-
flokks og framkvæmdastjórnar Al-
þýðuflokksins:
„Alþýðuflokkurinn vekur at-
hygli á þeirri hneisu að kaupmátt-
ur elli- og örorkulífeyris hefur
skerzt um 23—27% á seinustu 16
mánuðum.
Hefur kaupmáttur ellilífeyris
ekki verið eins lítill og núna í meir
en áratug. Framhald núverandi
þróunar lýsir óþolandi vanþakk-
læti í garð hinna öldruðu, sem lagt
hafa grunninn að núverandi þjóð-
félagi.
Alþýðuflokkurinn mótmælir
harðlega því miskunnarleysi
stjórnvalda sem felst í þessari að-
för að öldruðum og öryrkjum og
krefst þess að hagur þessa fólks
verði strax réttur."
(FrétUtilkynning)