Morgunblaðið - 11.03.1984, Qupperneq 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1984
Plnrgw Útgefandi iiMiifrifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakið.
róun kjaramála eftir að
samningar tókust milli
Alþýðusambands íslands
(ASÍ) og Vinnuveitendasam-
bands Islands (VSÍ) hefur
verið á þann veg að svo til öll
verkalýðsfélög í landinu hafa
samþykkt samningana. Und-
antekningarnar eru svo fáar
að undrun sætir miðað við
ofurþungann sem hinn „póli-
tíski armur" verkalýðshreyf-
ingarinnar, atvinnustjórn-
málamennirnir í Alþýðu-
bandalaginu, lagði á það að
samningarnir næðu ekki
fram að ganga. Athyglisvert
var að samningarnir skyldu
felldir hjá verkalýðsfélögun-
um í Vestmannaeyjum, ekki
síst fyrir þá sök að í kjara-
könnun sem framkvæmd var
áður en samið var kom í ljós
að laun voru almennt hæst í
Vestmannaeyjum.
Á það hefur verið bent
oftar en einu sinni hér á þess-
um stað að afstöðu Dags-
brúnar verður að meta með
hliðsjón af pólitískri stöðu
innan Alþýðubandalagsins og
þess ámælis sem Svavar
Gestsson og félagar hafa sætt
fyrir slælega framgöngu þau
tæpu fimm ár sem þeir sátu í
ríkisstjórn, 1978 til 1983.
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar, gerði
sér grein fyrir því að léti
hann ekki undan þrýstingi,
sem öfgafullir vinstrisinnar,
Fylkingarfélagarnir, höfðu
afl til að beita innan Dags-
brúnar, þá myndu þeir hrifsa
af honum félagið og ýta hon-
um til hliðar. Síðar valdi
Guðmundur J. þann kost að
vitna í Maó í deilum við
trotskýistana sem sýndi best
hve mjög hann þarf á fræði-
legri endurhæfingu að halda
að mati hinna hugumstóru
baráttumanna.
En það hefur skýrst hvað
formaður Dagsbrúnar átti
við þegar hann sagðist ætla
að láta þúsund blóm
blómstra. Síðan þau orð voru
mælt hefur Dagsbrún í raun
skipst upp í vinnustaðahópa
sem setjast að viðræðum við
atvinnurekendur hver í sínu
horni. Dagsskipunin var að
nú ætti hver hópur að berjast
fyrir sínu, formaðurinn hefði
náð því fram sem á hans
valdi væri í samtölum við Al-
bert Guðmundsson, fjármála-
ráðherra. Gegn þessari hern-
aðaráætlun verða þeir að
snúast sem vilja koma í veg
fyrir að kjarasamningarnir
sem samþykktir hafa verið og
njóta yfirgnæfandi stuðnings
meðal almennings renni út í
sandinn.
Guðmundur J. Guðmunds-
son áttaði sig á óánægjunni
með sig og forystusveit Al-
þýðubandalagsins í Dagsbrún
áður en frá kjarasamningun-
um var gengið. Þess vegna
skapaði hann sér sérstöðu við
samningaborðið. Hann sá það
einnig fyrir að stjórn Dags-
brúnar gat ekki sjálf leyst úr
þeim hnút sem einangrunin
hefði í för með sér fyrir fé-
lagið. Þess vegna lét hann líta
svo út sem það væri með sín-
um vilja að Dagsbrún leystist
upp í frumeindir eftir vinnu-
stöðum. Formaður Dagsbrún-
ar hefur enn einu sýnt að
hann hefur nef fyrir því sem
er að gerast í kringum hann
þótt hann hafi ekki vald á at-
burðarásinni eins og staða
Dagsbrúnar nú sýnir.
Þróunin innan Dagsbrúnar
ætti í sjálfu sér að ýta undir
það að hugmyndir eins og
Vilmundur Gylfason kynnti
rækilega á sínum tíma, að
kjarasamningar væru ekki á
valdsviði verkalýðsfélaga
heldur færu fram innan
fyrirtækja, næðu fram að
ganga. Færi vel á því að sú
yrði niðurstaðan af öllu brölti
vinstrisinnanna í Dagsbrún,
þótt allt annað vaki fyrir
þeim, sem sé það, að sýna
fram á að það skili sér í hærri
launum að berjast til þrautar
við atvinnurekendur, þeir
gefist alltaf upp að lokum,
byltingin í Dagsbrún sé
fyrsta skrefið til að breyta
verkalýðshreyfingunni allri í
„baráttutæki alþýðunnar".
Einangrun Dagsbrúnar
leiðir til sérkennilegrar stöðu
ef litið er á hið hefðbundna
bil sem hefur jafnan verið á
milli vinnuveitenda og for-
ystusveitar launþega í kjara-
baráttunni. Nú er svo komið
að vinnuveitendur og forystu-
sveit launþega stendur sam-
an gegn því að hóflegir kjara-
samningar sem gerðir eru á
viðkvæmasta stigi í slagnum
um það að koma efnahagslíf-
inu á réttan kjöl verði eyði-
lagðir. Með hliðsjón af þess-
ari nýstárlegu vígstöðu var
samningur fjármálaráðherra
við Guðmund J. Guðmunds-
son óheppilegur. Ráðherrann
hefur líka farið undan í
flæmingi gagnvart tals-
mönnum annarra verkalýðs-
félaga, eins og Aðalheiði
Bjarnfreðsdóttur, þegar hún
gerir kröfu til þess að „sitt“
fólk njóti sömu kjara og um-
bjóðendur Guðmundar J.
Guðmundssonar. Samskonar
staða í launamálum almennt
yrði einungis til þess fallin að
grafa undan afkomu þjóðar-
innar í heild. Sá vandi sem nú
er við að etja verður því mið-
ur ekki leystur með því að
hækka launin, það gerir hvert
mannsbarn sér ljóst.
Órökstudd kröfugerð svo
að ekki sé talað um pólitíska
skemmdarfýsn á ekki upp á
pallborðið meðal almennings
nú um stundir. Það besta sem
verðbólguáratugurinn hefur
haft í för með sér að því er
stjórnmálabaráttuna varðar
er að menn eru farnir að van-
treysta þeim sem segjast geta
gert allt fyrir alla án þess að
hafa önnur efni til þess en
prentun á verðlausum pen-
ingaseðlum og lán frá útlönd-
um. Einangrun Dagsbrúnar
beinir athyglinni að þessum
staðreyndum og þess vegna
er meira í húfi en peningar
þegar leitast er við að hjálpa
Guðmundi J. Guðmundssyni
og félögum út úr herleiðing-
unni sem vafalítið verður
nauðsynlegt að gera með ein-
um eða öðrum hætti eins og
jafnan þegar menn hlaupa á
sig.
Dagsbrún einangruð
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1984 25
Gáruhöfundur er dulítið
áhrifagjarn og fetar því í fótspor
dálkahöfunda í blöðum víða um
lönd, sem á því herrans ári 1984
lesa aftur sögu Orwells með að-
vörun hvar sem bólar á merkjum
um einræðisstjórn Stórabróður.
Ekki að hún sé endilega komin á
1984 með sínu sannleiksráðu-
neyti, hugsanalögreglu, hug-
renningaglæpamönnum, svip-
glæpum og hlustunarskermum í
hvers manns húsi. En að þetta sé
á leiðinni ef menn uggi ekki að
sér og fylgist með. „Hugrenning-
ar eru það sem okkur varðar,"
útskýrir fulltrúi Stórabróður í
heilaþvottinum á söguhetjunni
undir lokin. „Við þolum ekki að
til sé „röng“ hugsun nokkurs
staðar í heiminum, hversu leynd
og magnvana sem hún kann að
vera.“ Það er kjarni málsins. Að
hefta ranga hugsun að dómi
stjórnvalda í að komast milli
manna. Því verður tungumálið
að verða takmarkaðra og fá-
brotnara og myndmálið undir
eftirliti.
Austurríski rithöfundurinn
Helmut Svobota segir í sinni út-
tekt að við hljótum daglega að
spyrja okkur hvort við séum nú
frjálsari en við vorum þegar
bókin var skrifuð. í frelsi felist
þá fyrst og fremst að við eigum
án hindrana siðferðilegt val á
vondu og góðu, og vitum af
hverju við veljum svo. Því fylgi
að mega læsa að sér, hugsa
ótruflaður og fara að eigin
óskum, svo lengi sem þær fara
ekki í bága við rétt annarra. Tel-
ur hann og einnig Anthony
Burgess að frelsi hafi vaxið síð-
an 1948 í Austurríki og Bret-
landi. Ekki þó í Frakklandi með
auknum gjaldeyrishömlum og
lögreglu síspyrjandi um skilríki.
Mest niðurdrepandi forsjána
fann Burgess á Möltu, sem telur
Birting Voltaires siðspillandi og
leyfir bara ofbeldismyndir af því
kynlíf sé svo óskaplega ógeðs-
legt.
Ekki var ísland þarna með.
Við berum þá bara sjálf saman
við orwellskuna. Ætli við séum
ekki að komast vel á leið? Þegar
komin í lög fyrirfram ríkisskoð-
un á öllum kvikmyndum,
myndböndum, myndplötum og
öllu myndefni af hvaða tækja-
búnaði sem er. Skoða skal fyrir-
fram hvort nokkurs staðar felist
þar „röng“ hugsun. Jafnt þótt
fullorðnir kaupi eða leigi og
skoði fyrir luktum dyrum heima
hjá sér. Þar sem myndmál er nú
hinn vaxandi samskiptamiðill til
að koma frásögnum og hugsun-
um milli manna, er þptta dá-
góður áfangi á árinu 1984. Verð-
ur vitanlega að verja fullorðna
sem börn frá grandi.
í orwellska ríkinu er einn mik-
ilvægasti liðurinn í að hafa al-
gert vald á öllum að veikja fjöl-
skylduna og áhrif foreldranna.
Erum við ekki að ná okkur
obbolítið á strik þarna? Á árinu
1984 er tekið að ganga eftir því
að foreldrar fái ekki að fara með
börn sín á mynd, sem ríkisvaldið
hefur ákveðið að sé „röng“ fyrir
þau. Þessum nýju lögum er
framfylgt við íslenzku kvik-
myndina „Hrafninn flýgur".
Enda er slett í henni heilmiklu
af tómatsósu þegar landnáms-
mennirnir á Islandi eru að drepa
hvern annan með spjóti og boga
til að hefna. Voðalega ljótt. Að
vísu er allur mórallinn í sögunni
sá að dráp leiði bara af sér dráp
og engin mál leysist með hefnd-
um. Hinir kristnu írar vilja ekki
vopnaskak, en landnámsmenn-
irnir með víkingaandann og ása-
trú með blóðfórnum og hefndum
fá makleg málagjöld. Vitanlega
er rangt að sýna þetta krökkum
upp í 12 ára og ekkert vit í að
leyfa foreldrum að fara með
börnum sínum og hjálpa þeim til
að skilja það. Ekkert betra en
Njála, þar sem menn eru ekki
bara höggnir heldur líka brennd-
ir inni. Burt með hana. Til að
koma í veg fyrir að slíkt geti
haft skaðleg áhrif á siðferði og
sálarlíf barna eins og meiningin
mun vera, verður líklega að
forða þeim frá öllum fslend-
ingasögunum, þar sem karlar
eins og Egill Skalla-Grímsson
eru að gubba upp í menn og
Skarphéðinn að renna sér
fótskriðu og stökkva langstökk
til þess eins að höggva mann.
Ekkert vit er heldur í því að
mynd á borð við þá sænsku, sem
sýnir Höð hinn blinda varpa
mistilteininum að Baldri og
drepa hann, komi fyrir augu
barna. Ég sem ætlaði að fara að
hrósa henni í vetur. Hefi nú
endurhæfst.
I Suður-Ameríkuríkjunum eru
þeir vanir að koma á ritskoðun á
allt „sem vekur og innleiðir
vonda siði“. í sama anda verður
þá víst líka að fara Stóri Kláus
og Litli Kláus af barnasýningum
leikhúsanna, því vildi hann ekki
drekkja henni ömmu sinni? Og
hún Lína langsokkur hefur alls
konar vonda siði fyrir börnun-
um. Hvað þá ofbeldisseggurinn
hann Tommi þegar hann er að
hrekkja Jenna vesalinginn. Ekki
er það til fyrirmyndar.
Einn þátturinn í baráttu
Stórabróður til algerra valda er
að láta stöðugt í sannleiksráðu-
neytinu útþurrka allt „rangt" í
liðinni sögu. Það á líka upp á
pallborðið, sbr. lesendabréf
Velvakanda þar sem gagnrýnt
var, að í fræðslumyndaþættinum
um fljótin miklu og allt sem
gerst hefur á bökkum þeirra
gegn um aldirnar sæjust bardag-
ar riddaranna í köstulum sínum
við Dóná. Enda voðalega ljótt af
þeim að vera að verjast í þessum
köstulum með því að hrinda stig-
um þeirra sem að sóttu og hella
á þá heitu vatni, til að verja yfir-
ráð sín yfir flutningaleiðunum.
Ekkert betri en Hrói höttur.
Slikt verður vitanlega að út-
þurrka úr sögunni, áður en það
er sýnt í íslensku sjónvarpi.
Jafnan ætíð sannleikur er sagna bestur,
en minnstu ekki á það, Mangi prestur.
orti Káinn af öðru tilefni. Kröf-
urnar um ríkiseftirlit með
myndefni munu hafa komið sem
tilraun til að verja börn og ungl-
inga fyrir klámmyndum og
ofbeldismyndum. Komu fram
raddir um að fullorðnir tækju
ábyrgð á að slíkt efni væri ekki
sýnt börnum heima hjá þeim,
eða að bannað yrði að kaupa inn
i landið eða framleiða myndir
sem gerðar væru eingöngu vegna
þessara þátta. En niðurstaðan í
þinginu varð víst bara að setja
fyrirfram myndskoðun á allt
heila klabbið, og verja þannig
bæði fullorðna og börn fyrir því
að sjá það sem er „rangt“. Það
fannst Stórabróður líka hampa-
minnst.
Jafnframt bauð Listahátið
ríkis og borgar á síðustu kvik-
myndahátíð sérstaklega banda-
ríska kvikmyndastjóranum John
Waters, sem frægastur er fyrir
að slá alla út í ofbeldi- og
klámmyndum. Enda segir hann
hér í blaðaviðtölum að hann sé
með myndum sínum að þóknast
þeirri löngun fólks að hneyksl-
ast. Fólk þrái að láta ganga fram
af sér, vilji ekki fara á mis við
það ógeðslega. Viðbjóðurinn sé
konum sérlega að skapi og hann
sé bara að koma á móts við
þetta. Hann hafi ekki haft bol-
magn til að gera myndir og
dreifa eins og kvikmyndajöfr-
arnir og tók því að gera eigin
myndir um allt sem er slæmt,
ljótt eða afbrigðilegt. Væntan-
lega samkvæmt kenningunni í
vísu Piets Heins (þýð. Auðunn
Bragi):
Fólk er skríll
— að frjálsu vali.
Færðu mér það
í stykkjatali.
Einhvern veginn veðja ég nú
samt alltaf heldur á „allra ráð“
en einn eða nefnd, enda undir-
staðan undir okkar lýðræðisk-
erfi. En
Að velja er erfitt
og verjast grandi.
Því eru hlutirnir
mismunandi.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
{ Reykjavíkurbréf j
t......... Laugardagur 10. marz .............j
Sala ríkis-
fyrirtækja
Á undanförnum árum hefur rík-
isstjórn Thatchers í Bretlandi selt
hlut brezka ríkisins í fjölmörgum
einkafyrirtækjum og haft af því
drjúgar tekjur, sem hafa komið
ríkissjóði Breta vel á erfiðum tím-
um. Áfram er haldið á þessari
braut og síðustu mánuði hefur
verið unnið ötullega að því að und-
irbúa enn frekari sölu ríkisfyrir-
tækja þar í landi, þ.á m. Jaguar-
bifreiðaverksmiðjanna, svo að
dæmi sé nefnt, en þær eru nú tald-
ar söluhæfar vegna þess, að rekst-
ur þeirra gengur vel.
Á sl. sumri setti Albert Guð-
mundsson, sem þá var nýorðinn
fjármálaráðherra, fram hugmynd
um sölu ríkisfyrirtækja hér. Þetta
var ný og fersk hugmynd, sem
vakti verðskuldaða athygli. For-
verar ráðherrans í embætti höfðu
ekki bryddað á því fyrr að selja
ríkisfyrirtæki og slá þannig tvær
flugur í einu höggi: Draga úr óeðli-
legum afskiptum ríkisvaldsins af
atvinnurekstri og afla ríkissjóði
tekna. Þessi hugmynd, öðrum
fremur, vakti vonir um, að Albert
Guðmundsson mundi víkja út af
hefðbundinni braut fjármálaráð-
herra og standa fyrir nýjungum,
sem sköpum gætu skipt.
Eftir þær miklu umræður, sem
urðu sl. sumar og haust um sölu
ríkisfyrirtækja, og þær jákvæðu
viðtökur, sem þessi hugmynd fékk
hjá almenningi, hefur minna orðið
úr framkvæmdum en efni stóðu til
og er það miður. Nú, þegar í ljós er
komið, að mikið fé vantar í ríkis-
sjóð á þessu ári og ráðherrar og
þingmenn hafa enn einu sinni haf-
ið umræður um hefðbundnar leið-
ir til þess að mæta slíkum vanda,
þ.e. með aukinni skattheimtu,
skyldusparnaði og erlendum lán-
tökum, er ekki úr vegi að íhuga,
hvort hægt sé að koma sölu ríkis-
fyrirtækja á skrið á ný og afla
ríkissjóði fjár með þeim hætti.
Ófagleg
vinnubrögd
Þótt fjármálaráðherra sé þjóð-
kunnur kaupsýslumaður og njóti
trausts þjóðarinnar sem fjármála-
maður, verður ekki sagt, að fag-
Iega hafi verið staðið að því verki
að selja hlutabréf ríkisins í fyrir-
tækjum. Lítil auglýsing birtist í
blöðum í desember þess efnis, að
hlutabréf ríkissjóðs í nokkrum
nafngreindum fyrirtækjum væru
til sölu. Hlutur ríkissjóðs í sumum
þessara fyrirtækja er ekki svo eft-
irsóknarverður, að slík sölu-
mennska dugi ein saman. Hér þarf
meira til að koma. Það er ein af
þversögnum okkar þjóðlífs, að
mikill hluti stjórnmálamanna,
embættismanna og nokkur hluti
almennings hefur aldrei viljað
viðurkenna atvinnulífið sem einn
veigamesta þátt í þjóðfélagsbygg-
ingu okkar. Á sama tíma og marg-
vísleg fríðindi hafa verið í boði
fyrir þá, sem hafa viljað festa fé
sitt í verðtryggðum spariskírtein-
um ríkissjóðs, hefur markvisst
verið stefnt að því að refsa þeim,
sem hafa hætt fé sínu í atvinnu-
rekstri. Frumforsenda þess, að
hægt væri að selja hlutabréf ríkis-
sjóðs í atvinnufyrirtækjum var að
sjálfsögðu sú, að sparnaður í
formi hlutabréfakaupa nyti sömu
réttinda og sparnaður í formi
verðbréfakaupa af ríkissjóði. Það
er ekki hægt að búast við því, að
einstaklingar, félagasamtök eða
önnur einkafyrirtæki leggi fram
fé til þess að kaupa hlutabréf rík-
issjóðs í fyrirtækjum, ef fyrir-
sjáanlegt er, að arðurinn af þeirri
fjárfestingu kemst ekki nálægt
því að verða svipaður og arður af
því að festa fé í verðtryggðum
spariskírteinum ríkissjóðs. Að
vísu er það til í okkar landi, að
menn kaupi hlut í fyrirtækjum til
þess að tryggja sér völd og áhrif í
viðkomandi fyrirtæki og hirði ekki
um arðinn. Það er hins vegar
óraunhæft að ætla, að hægt sé að
selja hlut ríkisins í mörgum fyrir-
tækjum á þeim forsendum. Þess
vegna hlaut fyrsta skrefið að vera
það, að breyta lagaákvæðum á
þann veg, að fjárfesting í atvinnu-
lífinu væri a.m.k. jafn arðbær, eða
gæti verið, og fjárfesting í verð-
bréfum ríkissjóðs.
Lagafrumvörp,
sem boöa
byltingu
Fjármálaráðherra hefur ber-
sýnilega gert sér grein fyrir þessu,
vegna þess, að hann hóf þegar í
júlímánuði á sl. ári undirbúning
að gerð lagafrumvarpa, sem áttu
að tryggja jafna stöðu atvinnulífs-
ins að þessu leyti. Þessi frumvörp
voru lögð fram í haust, hafa verið
afgreidd frá efri deild Alþingis, en
bíða enn samþykkis neðri deildar.
í frumvörpum þessum er að
finna merk nýmæli í skattamál-
um, sem öll miða að því að hvetja
fólk til þess að leggja fé í atvinnu-
rekstur. Þar er í fyrsta lagi gert
ráð fyrir því, að fenginn arður af
hlutafjáreign verði frádráttarbær
hjá einsatklingum, allt að 10% af
nafnverði einstakra hlutabréfa að
hámarki 25 þúsund krónur hjá
einstaklingi og 50 þúsund krónur
hjá hjónum. I annan stað er ein-
staklingum heimilt að draga frá
tekjum sínum árlega aukningu á
fjárfestingu í atvinnurekstri allt
að 20 þúsund krónur hjá einstakl-
ingi og 40 þúsund krónur hjá hjón-
um. Þetta má gera með því að
mynda bundna stofnfjárreikninga
í bönkum og sparisjóðum, sem
nota á til að koma á fót eigin at-
vinnurekstri. Fjárfesta í hluta-
bréfum hlutafélaga, þar sem
hlutafé er ekki undir 10 milljónum
króna, fjöldi hluthafa er a.m.k.
100 og viðskipti með hlutabréf eru
frjáls. Ennfremur með framlögum
á starfsmannasjóði, sem eru
myndaðir til þess að kaupa hluta-
bréf í hlutafélögum, sem þeim eru
tengd. Og loks með fjárfestingu í
hlutabréfum í sérstökum fjárfest-
ingarfélögum, sem mynduð eru til
að leggja fram áhættufé í atvinnu-
fyrirtæki og með kaupum á
skuldabréfum þeirra.
I þriðja lagi er lagt til að hluta-
bréfaeign og innstæður á stofn-
fjárreikningum einstaklinga verði
frádráttarbær frá eignum ein-
staklinga við ákvörðun á eignar-
skattsstofni, allt að 250 þúsund
krónur hjá einstaklingi og 500
þúsund krónur hjá hjónum.
Þegar fjármálaráðherra fylgdi
frumvörpum þessum úr hlaði á
Alþingi sagði hann m.a.: „Það er
kunnara en frá þurfi að segja, að
atvinnufyrirtæki á íslandi hefur
löngum skort eigið fé til rekstrar-
ins. Hefur lítið kveðið að því hér á
landi, að almenningur legði fé til
slíks rekstrar. Má segja, að fram
að þessu hafi skattalög gert þenn-
an kost lítt fýsilegan. Tilgangur
þeirra tveggja frumvarpa um
skattamál, sem ég hef mælt fyrir,
er að breyta þessu ástandi og örva
eiginfjármyndun og fjárfestingu í
atvinnulífinu. Þannig yrði stuðlað
að traustu og þróttmiklu atvinnu-
lífi hér á landi, sem er eina for-
sendan undir efnahagslegri vel-
sæld almennings og auknum
kaupmætti í framtíðinni."
Viðbrögð stjórnarandstöðunnar
á Alþingi við þessum byltingar-
kenndu nýjungum í atvinnu- og
fjármálalífi þjóðarinnar eru bein-
línis sorgleg. Þau sýna slíkt hyl-
dýpi fordóma og skilningsleysis,
að með ólíkindum er á síðari hluta
tuttugustu aldar. Afturhaldið í
vinstri flokkunum á íslandi er
samt við sig. Við þessar umræður
sagði Ragnar Arnalds, fyrrv. fjár-
málaráðherra Alþýðubandalags-
ins t.d.: „ ... ef ríkisstjórnin telur
sig hafa efni á að eyða verulegum
fjármunum til lækkunar á tekju-
skatti, hvort telja beri þá, að þessi
lækkun tekjuskatts í þágu fyrir-
tækja í landinu sé sú brýnasta,
sjálfsagðasta og sanngjarnasta,
eða hvort ekki kynni að vera að
einhverjar lækkanir skatta hafi
verið töluvert miklu brýnni að
dómi þessara samtaka."
Eiður Guðnason, formaður
þingflokks Alþýðuflokksins, sagði
m.a.: „En eitt sýnist mér þó ljóst,
að þetta frv. er enn ein staðfesting
á því að það er skattastefna þess-
arar ríkisstjórnar að gera hina
ríku ríkari og hina fátæku fátæk-
ari, að þetta er ríkisstjórn fyrir-
tækjanna fyrst og fremst, ekki
fólksins..." Hin tilvitnuðu um-
mæli sýna, að þessir tveir þing-
menn gera sér enga grein fyrir því
að samþykkt þessara lagafrum-
varpa er forsenda nýsköpunar í
atvinnulífi okkar íslendinga.
Að selja
ríkisfyrirtæki
Hugmynd Alberts Guðmunds-
sonar um sölu ríkisfyrirtækja er
góð, framkvæmd hennar til þessa
algerlega misheppnuð. Hins vegar
má enn bæta úr því. Samþykkt
þeirra stjórnarfrumvarpa á AI-
þingi, sem hér hafa verið gerð að
umtalsefni, er forsenda þess, að
sala á hlutabréfum ríkissjóðs í all-
mörgum atvinnufyrirtækjum geti
skilað ríkissjóði eðlilegu andvirði
þessara bréfa. Frumvörpin hafa
þegar verið samþykkt í efri deild
Alþingis og ástæða er til þess að
hraða samþykkt þeirra í neðri
deild. Með samþykkt þeirra á Al-
þingi verður lagður grundvöllur að
sölu fyrrnefndra ríkisfyrirtækja
með viðunaridi árangri. Jafnframt
á fjármálaráðherra að fela um-
boðsaðilum að undirbúa og fram-
kvæma sölu þessara fyrirtækja.
Á undanförnum misserum hafa
komið til sögunnar a.m.k. þrjú
fyrirtæki, sem eru að hasla sér
völl, sem kauphallarfyrirtæki og
munu með starfsemi sinni leggja
grundvöll að eðlilegri kauphaíl-
arstarfsemi í framtíðinni. Þessi
fyrirtæki eru Fjárfestingarfélag
Islands hf., Kaupþing og Ávöxtun.
Fjármálaráðherra á að semja við
þessi fyrirtæki, einhver þeirra eða
öll, um að þau taki að sér að undir-
búa og selja hlut ríkissjóðs í at-
vinnufyrirtækjum.
Þessi fyrirtæki eiga að kynna
almenningi rækilega stöðu þeirra
ríkisfyrirtækja, sem ríkissjóður
vill selja hlut í, eignir þeirra og
rekstur og kanna möguleika á sölu
hvers fyrirtækis fyrir sig. Síðan
eiga þessi kauphallarfyrirtæki að
selja hluti ríkissjóðs í fyrirtækj-
unum á nokkrum misserum, þann-
ig að markaðnum sé ekki ofboðið
hverju sinni með of miklu fram-
boði.
Ríkissjóður og Seðlabankinn
hafa tekið upp almenna sölutækni
við sölu á verðtryggðum spari-
skírteinum ríkissjóðs. Það þarf
a.m.k. jafn mikla sölumennsku til
þess að selja hlut ríkisins í ýmsum
þeirra fyrirtækja, sem hér koma
við sögu.
Að fengnum þeim lagabreyting-
um, sem hér hafa verið ræddar,
mun grundvöllur skapast til þess
að ríkissjóður nái inn umtalsverðu
fé með sölu hlutabréfa í fyrirtækj-
um. Það er t.d. alveg ljóst, að þá
eru kaup á hlutabréfum í Eim-
skipafélagi Islands hf. arðvænleg
fjárfesting. Fyrirtækið er í mikilli
sókn og lýtur traustri stjórn, sem
hefur vakið athygli fyrir nýjungar
í rekstri. Það var rétt afstaða hjá
fjármálaráðherra að hafna þeim
tilboðum, sem bárust í hlut ríkis-
sjóðs í félaginu vegna þess, að
verðmæti þeirra bréfa er mun
meira en tilboðin gáfu til kynna.
Með sama hætti eru Flugleiðir að
rétta úr kútnum og nokkur bjart-
sýni ríkjandi um rekstrarhorfur á
næstu misserum. Hlutur ríkis-
sjóðs í því fyrirtæki er vaxandi að
verðmæti og miklu skiptir fyrir
ríkið, að þau bréf séu seld á rétt-
um tíma.
Fjármálaráðherra er í erfiðri
pólitískri stöðu til þess að selja
hlut ríkissjóðs í þessum fyrirtækj-
um á þann veg, sem hann og ráðu-
neyti hans hafa hugsað sér, vegna
þess, að hann mun alltaf liggja
undir gagnrýni fyrir það að selja
bréfin á of lágu verði og að með
því sé verið að hygla einhverjum
pólitískum gæðingum. Þetta kom
berlega í ljós, þegar Sigló-síld var
seld. Þess vegna skiptir miklu
máli að selja þessi bréf á opnum
markaði, þannig að öllum sé ljóst,
að slík gagnrýni á ekki við nokkur
rök að styðjast. Enn er tími til að
stokka upp vinnubrögðin við sölu
ríkisfyrirtækja og nú, þegar ríkis-
stjórn og alþingismenn glíma við
fjárlagagatið með gamaldagsað-
ferðum og úreltum hugsunar-
hætti, er ástæða til að snúa við
blaði.
Atvinnulífið
Ríkisstjórnin hefur náð umtals-
verðum árangri í baráttu við verð-
bólguna. En í raun og veru hefur
hún enn ekki gripið á kjarna máls-
ins og tekið á grundvallarvanda
efnahagslífs okkar, sem er staða
atvinnulífsins. Auðvitað skiptir
miklu máli, að stöðugar víxlhækk-
anir kaupgjalds og verðlags hafa
verið stöðvaðar. Og auðvitað hefur
það mikla þýðingu að tekizt hafa
almennir samningar á vinnu-
markaðnum um kaup og kjör, sem
eru viðunandi.
Þetta breytir hins vegar ekki
því, að meðan við notum 100 tog-
ara og mikla olíu til þess að veiða
fisk, sem 60 togarar með minni
olíunotkun gætu veitt, hefur ekki
verið ráðizt að rót vandans. Og
meðan stjórnmálamenn dæla pen-
ingum almennings og erlendu
lánsfé í vonlaus fyrirtæki til þess
að halda uppi atvinnu hefur ekki
verið tekið á vandanum.
Bankakerfið, fjármálakerfið í
heild sinni og atvinnulífið er kom-
ið í spennitreyju. Úreltur fjár-
magnsmarkaður getur ekki lengur
fullnægt þörfum atvinnulífsins og
afskipti stjórnmálamanna og
embættismanna af atvinnulífinu
koma í veg fyrir uppstokkun og
nýsköpun þéss. Breytt skattalög
og opin kauphallarstarfsemi mun
gjörbreyta allri starfsaðstöðu at-
vinnufyrirtækja. Sala ríkisfyrir-
tækja með faglegum hætti getur
lagt grundvöllinn að slíkri kaup-
hallarstarfsemi á skömmum tíma.