Morgunblaðið - 11.03.1984, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1984
RITSKOÐUN
FEGURÐ & FRAMI
Þokkinn
er falur
í Japan
Vestrænir stjórnmálamenn taka
stundum svo til orða, að þeir
hafi þörf fyrir andlitsiyftingu, en
eiga þó sjaldan við þá aögerð í
bókstaflegri merkingu. Stjórn-
málamenn í Japan, sem eru iönir
við aö taka í hendur kjósenda
sinna og kyssa börnin þeirra, láta
sér hinsvegar ekki nægja að
hressa upp á stefnumál sín, heldur
er þeim svo annt um aö ganga í
augun í umbjóðendum sínum, að
þeir leggjast undir hnífinn til aö
láta laga á sér nefið, rétta auga-
brýnnar og gera aögerð á húöinni.
Dr. Fumihiko Umezawa er yfir-
læknir á Jujin-lýtalækningasjúkra-
húsinu í Tokyo og starfa þar meö
honum 20 skurðlæknar og 100
hjúkrunarfræöingar. Að sögn hans
koma árlega á sjúkrahúsiö tugir
stjórnmálamanna til aö láta lappa
upp á útlitsgalla.
Meðal annarra viöskiptavina
spttalans má nefna um þrjú þús-
und karlmenn, sem árlega leggjast
þar inn til aö verða sér úti um
þykkari augnhár og hvassara nef
en náttúran hefur látiö þeim í té, í
von um að fá stööuhækkun hjá
stóru fyrirtækjunum. Sumir eru
farandsölumenn, sem telja, að þeir
geti frekar freistað húsmæöra meö
áskrift aö tryggingafélagi eða selt
þeim ryksugur, ef þeir eru dálítiö
vestrænir aö útliti og yfirbragöi,
segir Yoichi Tomizawa, aöstoöar-
læknir.
Traustustu viöskiptavinirnir eru
þó áhyggjufullar japanskar stúlkur,
sem hafa nýlokiö námi og eiga
óvissa framtíö fyrir sér. Þær telja
hagsmunum sínum og frama best
borgiö, ef þær hafa útlitiö meö sér.
Fyrír og eftir aögerdina
Og þetta er ekki alveg út i hött. I
grein, sem tímaritið Shukan Hos-
eki birti kom meðal annars fram,
aö framkvæmdastjórar hins grtö-
arstóra bruna- og sjóvátrygginga-
félags í Tokyo viöurkenna kinn-
roðalaust aö þeir láti snoppufríöar
stúlkur hafa forgang viö manna-
ráðningar. Þá hefur umsvifamikill
bóksali, Kinokuniya aö nafni, verið
tekinn á beinið fyrir aö gefa út
leiöbeiningarrit um mannaráön-
ingar, þar sem hvatt er til þess aö
ófríðar konur séu ekki ráðnar í
vinnu.
Dr. Umezawa viöurkennir, aö
það geti skipt sköpum fyrir konur
aö hafa útlitiö með sér, því að sæki
tvær jafnhæfar um vinnu, sé sú
fríöari venjulega ráöin.
En hvernig vilja japönsku stúlk-
urnar láta breyta sér? Yfirleitt halla
þær sér aö einhverri kvenímynd,
sem svífur yfir vötnum hverju sinni,
og setja svo Umezawa og lækna
hans inn í málin. Sumar hafa meö-
feröis myndir af pop-söngkonum,
fyrirsætum og kvikmyndaleikkon-
um. Hinar, sem ekki eru eins vissar
í sinni sök, geta valið úr vegg-
myndum, sem sýna konur fyrir og
eftir aögerö. Þá hefur sjúkrahúsiö
gefiö út glæsilegt blaö, þar sem
viöskiptavinirnir geta séö svart á
hvítu ýmisleg hamskipti, sem þar
hafa oröiö. Dr. Umezawa hefur
greitt mörgum fyrirsætunum fé
fyrir aö gangast undir aögerö á
sjúkrahúsinu.
Þaö er mikill handagangur í
öskjunni á skurðarboröunum og
margvíslegar aögeröir fram-
kvæmdar af meistarahöndum. Til
dæmis sá ég skurölækni skera í
brjóst á konu og fjarlægja þaöan
fituvefi. í öörum tilvikum eru brjóst
stækkuð, sé þess óskaö. Þá sá ég
aögerö á nefi, sem eigandinn vildi
hafa beinna og glæsilegra en þaö
haföi veriö. Dr. Umezawa er afar
hreykinn af þeirri aöferö sinni að
soga í burtu fitu gegnum gat á
naflanum. Segir hann þessa aðferð
hafa mikla kosti fram yfir skurðaö-
gerö, sem óhjákvæmilega skilji eft-
ir leiöinleg ör á líkamanum.
Viöskiptin hafa blómstrað svo
mjög, aö sjúkrahúsiö hefur fært úr
kvíarnar og sett á stofn sérverzlun
í næsta húsi. Þar er á boöstolum
fatnaöur og annaö fínerí, sem
framleitt er undir vörumerkinu Juj-
in.
Á okkar tímum skiptir útlit og
form meginmáli. Allt er gott sem
lítur vel út — þetta er lífsspeki dr.
Umezawa. Hann ætti aö fara nærri
um þaö sjalfur, því aö fyrir nokkr-
um árum greip hann ótti við elli
kerlingu, en hann stóðst henni
snúning meö því aö láta hressa
upp á andlitið á sér.
— PETER MCGILL
Fangelsuð
fyrir að
ljóstra upp
um ósómann
Júgóslavneska blaðakonan
Ranka Cicak, sem fræg varö
fyrir aö fletta ofan af „svínasvindl-
inu“ svokallaöa, var látin laus úr
fangelsi í fyrra mánuöi, tveimur og
hálfum mánuöi fyrr en dómurinn
kvaö á um, en ennþá er hún illa á
sig komin andlega eftir vistina.
Ranka var látin laus aðeins
tvéimur dögum eftir aö ríkissak-
sóknaranum í Júgóslavíu haföi
borist bænarskjal 68 slóvenskra
blaöamanna þar sem krafist var
frelsis fyrir hana og að hún fengi
uppreisn æru. Þremur vikum áöur
höföu 62 blaöamenn í Belgrad
krafist þess sama en Ranka var
blaöamaöur viö dagblaöiö Vjesnik
þar í borg.
Ranka Cicak getur rakið raum.
sínar til þorpsins Pecinici í Boj-
bodina þar sem hún á lítiö sumar-
hús. Þar komst hún á snoöir um,
aö ekki var allt meö felldu meö
greiöslurnar sem bændur fengu
fyrir afurðir sínar, og taldi raunar
að þar væri stórkostlegt misferli á
feröinni. Hún kynnti sér málið í
nokkra mánuöi og skrifaöi síöan
um þaö greinaflokk og hélt því
fram, aö um væri aö ræöa a.m.k.
þrjár milljónir dollara, sem bændur
heföu svikið út úr ríkinu. Rann-
sóknarblaöamennska af þessu
tagi er sjaldgæf í Júgóslavíu og
vakti þess vegna mikla athygli og
var málið almennt kallaö „svína-
svindliö".
í október 1982 komu lögreglu-
menn frá Bojbodina til Belgrad og
var erindið þaö aö taka Rönku Cic-
ak fasta fyrir fjandsamlegan áróö-
ur og fyrir aö hafa fariö Ijótum orö-
um um júgóslavneska ríkiö í einka-
viötölum viö þorpsbúa. Cicak var
seinna dæmd í tveggja og hálfs árs
fangelsi.
Dómurinn yfir Cicak var gagn-
rýndur bæði í júgóslavneskum
blööum og erlendis og hún var þá
látin laus þar til áfrýjunin heföi ver-
llla á sig komin andlega eftir
fangavistina.
iö tekin til meðferðar hjá hæsta-
rétti Bojbodina. Þar var hins vegar
komist aö sömu niðurstöðu um
sekt hennar en fangelsisdómurinn
styttur í tíu mánuði, sem var væg-
ari dómur en kveöið er á um í lög-
um um „glæpi" af þessu tagi og
þar meö komið í veg fyrir, aö hún
gæti áfrýjað málinu til alríkis-
dómstólsins.
Meöferöin á Rönku Cicak vakti
mikla óánægju og mótmæli. Marg-
i- töldu hana vísvitandi tilraun til
au þagga niöur í samviskusömum
blaöamanni í skjóli óljósra laga,
sem hægt er aö nota gegn hverj-
um sem er og hvenær sem er.
Amnesty International tók aö sér
málið og samtök, sem berjast fyrir
réttindum blaöamanna og aösetur
hafa í New York, hafa einnig veriö
ötul viö aö kynna þaö víöa um
heim.
Fangavistin var erfiö reynsla
fyrir Cicak og eftir að hún var látin
laus þoröi hún ekki aö ræöa viö
vini sína nema í hálfum hljóðum af
ótta viö, að samstarfsmenn lög-
reglunnar og útsendarar hennar
væru á hleri. Hún sá þaö í fangels-
inu hvernig fólk var gert aö uþp-
Ijóstrurum fyrir lögregluna og seg-
ist engum treysta lengur.
Ekki er vitað hvort Cicak fær aö
taka upp aftur sitt fyrra starf sem
blaöamaöur viö Vjesnik, annað
stærsta dagblaö í Júgóslavíu, en
víst er, aö þessu máli er ekki lokiö.
Réttarfariö í Júgóslavíu og fram-
feröi lögreglunnar er enn óuppgert
mál.
— PETER RISTIC
ÚTVARP/ SJÓNVARP
Er botninn
að detta
úr BBC?
Breska útvarpiö, BBC, er nú
statt á örlagaríkum tímamót-
um. Aö sjálfsögöu hefur þaö allt-
af veriö vinsæll skotspónn eins
og eölilegt er meö stofnun, sem
er jafn ánægö meö sjálfa sig og
afreksverk sín, en nú er fariö aö
kveöa við nýjan tón í gagnrýn-
inni.
Gagnrýnendur hafa alltaf litiö
svo á, að BBC væri í eöli sínu
óumbreytanlegt og ævarandi,
svo nátengt gildismati miöstétt-
arinnar, raunsæju frjálslyndi og
hæfilegri vantrú á nýbreytni í list-
um, aö þaö væri ómissandi með
öllu. Þess vegna hafa þeir bara
beint spjótum sínum aö einstök-
um vanköntum þess en ekki að
stofnuninni sjálfri. Þaö er aö
segja þar til nú, því aö allt í einu,
í fyrsta sinn, er fariö aö efast um
sjalfan tilverurétt þessarar ginn-
heilögu stofnunar.
Ein ástæöan fyrir þessu er
heldur ólíkleg; bandarískur sjón-
varpsmyndaflokkur, sem heitir
„Þyrnifuglarnir" og á að gerast í
Ástralíu á 19. öld en er tekinn í
Kaliforníu með innfluttum keng-
úrum og heimaöldum Holly-
wood-leikurum.
Þátturinn sló í gegn hjá áhorf-
endum, nærri 16 milljónir manna
sáu síðasta þáttinn, en fyrir
kröfuharöa gagnrýnendur var
hann eins og köld vatnsgusa
beint í andlitiö. Vandlátir áhorf-
endur, sem sætta sig alveg við
aö lita á „Dallas" og aörar sápu-
óperur af því tagi, sem dágóöa
afþreyingu eða a.m.k. sem
sæmilega brandara, eru líka
sammála um, aö „Þyrnifuglarnir"
séu upphafiö aö úrkynjuninni hjá
BBC.
BBC hefur tekjur sína af af-
notagjöldunum, sem eru nærri
2.000 kr. á ári fyrir hvern not-
anda, og þegar þau veröa endur-
skoöuö á næsta ári er búist viö,
aö stofnunin fari fram á 33%
hækkun. Fyrir nokkru var þaö
hins vegar haft eftir ónefndum
ráöherra, að ákvöröunin um aö
Á siöasta snúningi?
sýna „Þyrnifuglana" væri ekki í
samræmi viö það meginmarkmiö
að vanda til dagskrárinnar og aö
„hnignunin" yröi ekki til aö vænt-
anleg hækkun á afnotagjöldum
rynni Ijúflega í gegn.
BBC hefur ekki þara „Þyrni-
fuglana" á samviskunni því aö á
rúmu ári hefur þaö sýnt tvo aöra
þætti, „Kleópötru" og „Borgie-
fjölskylduna", sem þóttu svo lág-
kúrulegir, aö áhorfendum fannst
beinlínis sem verið væri aö gera
grín aö þeim. Svona efni er þó
aöeins brot af því, sem sýnt er,
og enn sem fyrr kemst enginn
meö tærnar þar sem BBC hefur
hælana í fréttum, fréttaskýring-
um, heimildamyndum, íþróttum
og barnaefni. Samt sem áöur
finnst mörgum sem þessir löngu
og lágkúrulegu þættir séu svik
viö málstaðinn, þann góöa orö-
stír, sem BBC hefur getiö sér í
gegnum tíöina.
Þaö hefur heldur ekki gert
BBC auöveldara fyrir, aö keppi-
nautarnir tveir, sem eiga allt sitt
undir auglýsingum, hafa gert
mjög góöa þætti og má í því
samþandi minna á Ættaróöaliö,
„Brideshead revisited", eftir sögu
Evelyn Waughs og „Gimsteininn í
krúnunni", sem byggöur er á
sögum Paul Scotts um síðustu
valdaár Breta á Indlandi. Verst af
öllu er þaö, aö BBC hefur ekki
yfir sér sama viröuleikablæ og
áöur, enda gera hinar stöövarnar
tvær sér far um aö höföa til
vandlátari hluta áhorfenda. *>
Gangur mála aö undanförnu
sýnir vel þá klípu, sefn BBC hefur
löngum veriö í. Fyrir afnotin af
auglýsingastöövunum greiöa
áhorfendur á óbeinan hátt, meö
því aö kaupa þær vörur, sem þar
eru auglýstar, en afnotagjöldin
fyrir BBC greiöir fólk einu sinni á
ári meö beinhöröum peningum
og mikilli ólund. Til aö réttlæta
þessi gjöld veröur BBC aö geta
sýnt fram á, að þaö nái augum
og eyrum verulegs hluta þjóöar-
innar. Ef þaö á fyrir stofnuninni
að liggja aö veröa aðeins
skemmtan tiltölulega fárra, er
máliö þar meö falliö um sjálft sig.
Samtimis þessu veröur BBC
aö gæta viröingar sinnar sem
vandfýsinn og kröfuharöur fjöl-
miöill. Ef þaö leyfir sér aö þjóöa
upp á sömu súpuna af sápuóper-
um og ómerkilegum hasarmynd-
um og auglýsingastöövarnar er
máliö líka þar meö falliö um sjálft
sig.
— LAURENCE MARKS