Morgunblaðið - 11.03.1984, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1984
69
best að vitna beint í frásögnina í
„Svanasöng":
— Guðmundur hafði árum
saman reynt að fá sigurkufl af
barni. Loks gat einhver vina hans
náð í hann og gaf honum. Skömmu
síðar, er útlit var fyrir fárviðri,
lagði hann af stað. Sjálfur sat
hann á traustum og góðum hesti
og teymdi áburðarhest með
hrosshúðunum. Hann fór eins og
leið liggur frá Ölvaldsstöðum upp
að Svignaskarði. Og þaðan hina
fornu leið að Langavatni.
Veður fór sífellt versnandi og
var nálega óstætt er hann kom að
vatninu. Hann kom hestunum í
skjól og batt þá rammlega.
Tók svo húðirnar og fór með
þær niður á vatnsbakkann til að
hafa þær við höndina. Breiddi úr
þeim og ætlaði að njörva niður
með grjóti. En áður en hann fengi
gjört svo, skall á fárlegur svipti-
bylur og missti hann eina húðina í
vatnið.
Ekki vildi hann hætta við veið-
arnar, þrátt fyrir þetta. Enda kom
í hann veiðihugur, er hann sá hin-
ar gulllitu geddur brölta og bylt-
ast í ölduföldunum. Tók hann nú
vað og að agni hafði hann þrjá
gullhringa. Þeir eiga að vera þrír,
svo að veiðin heppnist.
Guðmundur kastaði færinu útí
síðan fram og til baka í rúman
hálftíma áður en hann sleit línuna
og fór sína leið. Það voru til geysi-
leg tröll þarna, við fréttum af ein-
um sem var 23 pund. I maga hans
fundust 7 toppandarungar. —
Svo mörg voru þau orð. Það mun
þó satt vera, að yfirleitt er silung-
urinn fremur smár í Langavatni,
þó miklar skepnur séu þar til. Er
svo oft í vötnum þar sem bleikja
ræður að mestu ríkjum, netaveiði
er engin og stangaveiði langt frá
því nógu mikil til að grisja stofn-
inn. En þjóðsögurnar segja að ým-
islegt dularfullt byggi Langa-
vatnsdal. Kunn saga og sönn segir
að á síðustu öld hafi nautahópum
verið beitt í Langavatnsdal. Voru
þau einkum á Beilárvöllum við
suðausturhorn vatnsins. Eitt sinn
er að var komið, sáust nautin
hvergi, en er betur var að gáð,
fundust þau öll í vatninu og öll
. steindauð. Engin skýring fékkst á
þessum atburði, en ýmsar sagnir
hljóta að hafa skotið upp kollin-
um. En eftir þetta var nautabeit
hætt með öllu í Langavatnsdal.
Sagnir segja, að það sé meira en
silungar sem byggi vatnið sjálft.
Ekki er það nykur eða skrímsli,
svo sem algengast mun vera af
furðufyrirbærum í íslenskum
vötnum. Nei, í Langavatni eru
eitraðar vatnageddur. Sagt er, að
þær séu raunar víða í vötnum
landsins, einkum á Vestfjörðum.
Geddurnar hafa ýmsar náttúrur
sem gerði það að verkum að
galdramenn sóttust mjög eftir
þeim. Kann það að vera skýringin
á því að þær voru einkum í vötn-
um á Vestfjörðum. Hvergi voru
fleiri galdramenn en einmitt þar.
í bók eftir Björn J. Blöndal sem
ber heitið „Svanasöngur" er greint
frá kvikindum þessum. Verður hér
endursagt: Sagan er af manni sem
vildi endilega næla sér í vatna-
geddu, hét hann Guðmundur Ingi-|
mundarson. Hann aflaði sér ýmiss
konar vitneskju um hvernig fara
skyldi að. Sagt var, að hún veidd-
ist helst á undan óveðri, helst
mannskaðaveðri, og ekki þýddi að
bjóða henni aðra beitu en skíra
gull. Svo var ekki nóg að ná henni
á land, þá vandaðist fyrst málið,
ef svo mætti að orði komast, því
hin eitraða gedda var vandmeð-
farin, ætlaði veiðimaður sér að
halda heilsu. Guðmundur varð að
afla sér sigurkufls af barni og
þriggja hrosshúða. Vegna þess að
geddan mátti ekki snerta bert
hold, þá varð hann auk þess að
hafa með sér smíðatöng til að
klípa í gedduna og setja hana í
sigurkuflinn. Síðan átti að vefja
hrosshúðunum utan um pakkann.
Ekki er þess getið hvað Guð-
mundur ætlaði að gera við gedd-
una, en sem fyrr segir, hafði hún
margar náttúrur sem þægilegar
voru galdramönnum og gerðu
hana eftirsótta í þeirra augum.
Ein náttúran var sú, að ekki var
til svo magnaður draugur, að hann
kæmist upp úr gröf sinni ef gedda
var lögð á hana.
Guðmundur fór tvær ferðir
fram að Langavatni til að freista
þess að ná geddu og héðan af er
vatnið og fljótlega greip gedda
gullið og dró Guðmundur hana á
land. Hann tók nú eldtengur sínar
og kom geddunni í sigurkuflinn og
batt vel fyrir. Töngunum kastaði
hann af hendi út í vatnið, eins
langt og hann gat. Svo bjó hann
um gedduna í hrosshúðunum
tveim. Hugði, að allvel myndi
duga, og hélt af stað heim.
Veðrið var með eindæmum vont
og varð Guðmundur að ríghalda
sér á hestinum. Er hann var
skammt frá Tandraseli, kippti
áburðarhesturinn þjösnalega
taumi úr höndum hans. Sá hann
þá, að húðirnar voru brunnar af
eitri geddunnar og hesturinn
skaðskemmdur. Og þarna sá Guð-
mundur gedduna smjúga í jörð
niður og hverfa. Hann komst til
bæjar í Tandraseli, blautur og
hrakinn mjög.
Nokkrum árum síðar eignaðist
Guðmundur sigurkufl af barni.
Aftur lagði hann leið sína að
Langavatni og í óveðri. Þrjá
gullhringa hafði hann að agni. En
geddan leit ekki við beitunni, þó
að Guðmundur sæi hana brölta í
landbárunni við fætur sér.
Löngu seinna komst hann að
raun um, að einn af hringunum,
sem hann hafði þá að agni, var
falskur. Gullroðinn, ódýr málmur.
Þóttist hann þá vita, hvers vegna
geddan hefði ekki tekið beituna."
Sjálfsagt eru fleiri sögur til um
undrahluti og atburði í Langa-
vatnsdal, en skal hér látið staðar
numið. Eftir sem áður munu veiði-
og ferðamenn vera sumargestir í
dalnum, en þeir ættu ekki að
kippa sér upp við þó þeir verði
varir við nautahjörð, kirkju-
klukknahljóm ... eða geddur.
Texti: Guðmundur Guðjónsson
Teikningar: Herdís Benediktsdóttir
vatnsdal, að stúlkan stal hesti til
að flýta sér heim með vistirnar.
Bjargaði það lífi þeirra. En stuld-
urinn vitnaðist og var mæðgunum
gert að sæta ómannúðlegri refs-
ingu fyrir vikið. Er þær höfðu
hana út tekið, fluttust þau vestur
undir Jökul og dalurinn fór í eyði
á nýjan leik.
Risasilungar, vatnageddur og
fleira illskýranlegt
Langavatnsdalur hefur líklega
búið búendum sínum sæmilega
lífdaga á sumrum. Dalurinn er
grösugur á köflum og gott sauða-
land. Þá hefur frá ómunatíð verið
mikill silingur í Langavatni og
sagt er, að þar séu til mjög stórir
fiskar. Bæði urriði og bleikja eru í
vatninu og er urriðinn fáliðaðri en
mun stærri. Greinarhöfundur hef-
ur séð vatnableikju sem veiddist í
Langavatni fyrir nokkrum árum.
Var það hinn myndarlegasti fisk-
ur, 5 pund að þyngd. Dálítið var af
fólki við vatnið er fiskurinn var á
land dreginn og dáðust allir að.
Undrun kom þó í svip flestra, er
veiðimaður gerði að stórfiskinum í
lækjarsytru skömmu síðar. Bar
þar fyrst fyrir sjónir hálfmelta
bleikju, sem í lifanda lífi hefur
vegið um það bil % úr pundi. Þótti
mönnum bæði fróðlegt og sér-
kennilegt að sjá slíkt. En er
hreinsað var innan úr fiskinum,
varð undrun manna margfalt
meiri. í maga bvleikjunnar gat að
líta önglalausan íslandsspón, 7
grömm að þyngd, sem er algeng-
asta stærð áf því veiðarfæri fyrir
silungsveiðar. Hvað varð af öngl-
unum? Og hvað hafði gripurinn
lengi verið í maga fisksins? Hafði
bleikjan kyngt spóninum er öngl-
arnir ryðguðu burt? Já, það er von
að spurt sé.
En sumum þætti þessi 5 punda
silungur ekki merkilegur við hlið-
ina á þeim fiskum sem til eru í
vatninu. I bókinni „Varstu að fá
hann“, sem er viðtalsbók við
stangaveiðigarpa, segir Garðar H.
Svavarsson kaupmaður um
Langavatn:
— Ég á margar góðar minn-
ingar frá silungsveiðum og það er
synd hvað maður hefur stundað
slíkar veiðar lítið síðustu árin.
Veiðiklúbburinn Strengur var með
Langavatn á Mýrum á leigu í
nokkur ár á sjöunda áratugnum
og þá lögðum við vegarslóðina sem
farin er enn í dag. Það var mikið
ævintýri að standa 1 því. En við
fórum yfirleitt í Langavatnið
snemma sumars og renndum þá
fyrir stórurriðana sem þar eru til.
Eg veiddi aldrei tiltakanlega stór-
an urriða, fékk þó 5, 8 og 13 punda
fiska. Sveinn Kjarval heitinn var í
þessum félagsskap og ég fór einu
sinni út á bát með honum skammt
frá upptökum Langár. Hann ætl-
aði að reyna nýja veiðiaðferð sem
var í því fólgin að hann var bæði
með stóra pungsökku og gott
flotholt til þess beitan maraði á
góðu dýpi. Beitan var hálf bleikju-
murta. Við vorum á báti og rerum
fram og til baka. Hann fékk væna
fiska, en líklega hefur hann verið
stærstur sem við sáum aldrei.
Hann tók beituna og dró bátinn