Morgunblaðið - 23.03.1984, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. MARZ 1984
Ein lítil hugvekja handa
ábyrgum alþingismönnum
— eftir Baldvin Þ.
Kristjánsson
Morgunblaðið birti rétt fyrir
hátíðarnar í vetur átakanlegar
frásagnir af lífsaðstöðu nokkurra
gamalmenna hér í höfuðborginni.
Komu þær víst ýmsum á óvart og
runnu áreiðanlega mörgum til
rifja. Fleiri áþekkar frásagnir
hafa birzt í blöðunum síðan. Allar
eru þær þó aðeins einstök dæmi úr
mörgum, sem fyrirfyndust ef eftir
væri leitað og grannt skoðað.
Fjöldi gamalmenna hírist hér og
þar, einn og yfirgefinn í hinni öm-
urlegustu neyð, sem í sorglega
mörgum tilfellum fáir eða engir
vita um eða virðist koma við.
Lífsörðugleikar atvinnuleys-
ingjanna — sem síðan fyrir hálfri
öld hafa aldrei verið fleiri — mega
öllum ljósir vera. „Hver skýra
kann frá prísund og plágum öllum
þeim?“ Ég á vitanlega við það fólk,
sem virkilega er atvinnu- og
bjargarlaust, en ekki hitt, er vel
getur baðað í talsverðu af rósum,
þrátt fyrir einhverra daga hvíld
frá störfum, en lætur samt „skrá
sig“, þar með taldar ýmsar hefðar-
frúr velþénandi manna á sjó og
landi.
f þriðja lagi kemur svo sannan-
legur fjárhagsvandi þess fólks,
sem leggur nótt við dag í vinnu, án
þess að endar nái saman — jafn-
vel ekki sízt tvær „fyrirvinnur".
Nýlega vitnaði hafnarverkamaður
hér um afkomumöguleika síns
heimilis. Hann hafði tæpar
16.000,- kr. í mánaðarlaun, þar
sem í opinber gjöld fóru fullar
15.000,- kr. þannig, að heimilis-
haldið var nálega alveg borið uppi
af launum eiginkonunnar, sem
hafði svipuð laun og maðurinn.
Hverju eru nú slík hjón nær en ein
„fyrirvinna" skattlítil eða skatt-
laus, með jafnmikla eða litla
ómegð. Hvatinn til útivinnufram-
lags beggja sýnist þar vera harla
lítill.
Enn eru þeir, sem eru ótvírætt
hátekjumenn; hafa jafnvei „vél-
skóflutekjur", eins og séra Björn
heitinn O. Björnsson talaði einu
sinni svo málandi um. Meira að
segja þeir, sumir hverjir, eru svo
vel „rakaðir" af „ríkinu", að þeir
eiga í fullu tré með að framfleyta
fjölskyldum sínum af heiðarleika
og fullri ráðdeild.
„Einstæða foreldra" — þá mis-
litu hjörð — minnist ég ekki á, en
vísa til greinar Jónasar Guð-
mundssonar í DV fyrir stuttu.
Að lokum kemur svo sú mann-
tegundin, sem hljóðust er í þreng-
ingum sínum og fæsta á formæl-
endurna, gamla fólkið, eða a.m.k.
hluti þess.
Umbeðinn komst ég nýlega — í
sambandi við síðasta skattframtal
— i snertingu við gömul hjón, um
hálfáttrætt. Þau eru nú alls ekki
útávið talin standa á nástrái: Þau
eiga nálega alveg skuldlausa íbúð
sína og nokkrar krónur í spari-
sjóðsbók — að afloknum öllum
þeim þrengingum, sem sparifjár-
eigendur á Islandi hafa mátt þola
í gegnum tíðina — yfirleitt hóf-
samasta og heiðvirðasta fóikið í
landinu. Húsbóndinn átti síðustu
ár starfsævi sinnar að teljast hafa
nokkuð góð laun, og fær nú úr líf-
eyrissjóði sínum dáiítið umfram
upphaflega lágmarkskröfu tals-
manna „hinna lægstlaunuðu" til
að standa undir „mannsæmandi
lífi“. Ekki skal fjölyrða frekar um
þetta, heldur gefa hér upp tölulegt
dæmi um lífsafkomu viðkomandi
heiðurshjóna; miðað við febrú-
armánuð sl.
Tekjur:
Lífeyristekjur hans
sömu hennar
Ellilífeyrir hans
sami hennar
Samtals
lagið okkar ætlar þessum hálf-
áttræðu hjónum mánaðariega til
fæðis, klæðis, hvers konar „uppá-
koma“, að ógleymdri „menning-
arneyzlunni", ef þau hefðu heilsu
til að notfæra sér hana að ein-
hverju leyti. Það eina sem þau
eiga eftir til allra þessara hluta
eru ellilaunin hans eins, að við-
bættum 194,- kr. — segi og skrifa
eitt hundrað níutíu og fjórum krón-
um. Þetta er nú dæmi um „vel-
setta“ fólkið. Hvað mun þá um
hitt?
Varðandi öll dæmi og allt hjal
um fjárhagsafkomu fólks, eru
skattamálin afgerandi og skapa-
skiptandi þáttur. En á það hefur
lítið verið minnst í allri hinni
miklu kaupgjaldsumræðu að und-
anförnu. Það hefur verið engu lík-
ara en að launin — tekjurnar ein-
ar saman — segðu alla sögu um
lífsafkomuna, en því fer vitanlega
víðs fjarri, eins og liggur í augum
uppi. Og vel má m.a. í þessu sam-
bandi leiða hugann að þeim meira
en hugsandi möguleika, að ekki
hafi allir, sem lægra hafa kaupið,
verri afkomumöguleika en sumir
hverjir, er meiri hafa tekjurnar.
- O -
Það er alkunna, að þegar ráð-
herrar o.fl. forsvarsmenn þjóðar-
innar þurfa að svara til saka
Baldvin Þ. Kristjánsson
„Það hefur verið engu lík-
ara en að launin — tekj-
urnar einar saman —
segðu alla sögu um lífs-
afkomuna, en því fer víðs
fjarri, eins og liggur í aug-
um uppi.“
versnandi efnahags almennings í
landinu — eins og enn þann dag í
dag á sér stað í raun, þrátt fyrir
glæsilega pappírshjöðnun verð-
bólgunnar — þá benda þeir gjarna
á sífellt blómstrandi og upptendr-
aðar sólarlandaferðir lands-
manna, til marks um velmegun og
lúxuslíf þjóðarinnar í þessu landi.
En er þetta og þvílíkt hjal þeirra
marktækt? Ég held varla. Að vísu
eru þessar hugljómandi alsælu-
ferðir og allur pilsaþyturinn
kringum þær áberandi, og því
harla tiltækilegt að flagga með, en
það er þó aðeins brot þjóðarinnar,
sem að jafnaði er uppistaðan í
slíkum hrunadansi. Og hvaða fólk
á svo hér einkum hlut að máli?
Þar munu að vísu fyrirfinnast
bæði há- og lágtekjufólk, sem á
þessum punkti mætist í sínum
lífsstíl. Hinu mun samt erfitt að
neita, að vænn hluti suðurlanda-
loftsiglingahópsins er prútt og
pent og glatt fólk, sem sjálft
skammtar sér fjárframlögin til
hins sameiginlega þjóðarbúskap-
ar; samneyzlunnar í landinu og er
þannig í þjóðfélagslegum skilningi
hreinir ómagar á hinum heima-
sitjandi „fyrirvinnum", sem þrúg-
ast, oftast þöglar, í neti skatt-
heimtuhróplega ranglátra lands-
laga.
Var ekki upplýst nú á dögunum
um 5 milljarða króna skattsvik?
Jóhanna Sigurðardóttir, ein af
þeim fáu alþingismönnum, sem
virðast hafa nokkurn sans fyrir
„rekstrargrundvelli heimilanna",
telur þetta ekkert smámál, eins og
annars þingmenn eru þó vanir að
kalla hverja þá fúlgu, sem nefnd
er til dæmis um austur úr ríkis-
kassanum í hít hvers konar
óstjórnar og ráðleysis. Og eru þeir
ekki 7 ráðherrarnir, sem þegið
hafa sína ölmusu til einkabíla-
kaupa „frá því í maí í fyrra“ — „á
sama hátt og tugir ráðherrar úr
öllum flokkum, sem átt hafa ráð-
herra, hafa gert fyrr og síðar", var
haft opinberlega eftir sjálfum
blessuðum Tómasi nú á dögunum,
sem bætti mjög réttilega við:
„Pólitísk skrif um suma en ekki
aðra, sem eins hefur staðið á um,
eru augljós áróður og að engu haf-
andi.“ Ég er hissa á, að hann
skyldi ekki vera orðljótari. Von-
andi eiga hinir ráðherrarnir eftir
að leiðrétta sinn skarða hlut, þótt
síðar verði!
Sómir þetta og þvílíkt sér ekki
bara vel hjá þjóðarleiðtogunum,
sem grátklökkir og titrandi hvetja
„sauðsvartan almúgann" til sult-
arólarherðingar á alvarlegum
tímum? Þetta fyrir utan öll him-
inhrópandi mistökin, glappaskotin
og vitleysurnar, sem viðgengizt
hafa á undanförnum árum. En
blessað fólkið er fljótt að gleyma
— með kostum þess og göllum —
og fúst til sátta við mótgerðar-
menn sína. Svo gott er það.
Það verður að fyrirgefast, þótt
þetta og þvílíkt í andstæðum þjóð-
félagsins hvarfli að manni til sam-
anburðar við alls ósæmandi kjör
fjölmargra hinna verst settu, þar
á meðal heiðarlegasta og hrekk-
lausasta fólksins í landinu — og
meira að segja að meðtöldum
jafnvel lasburða, af ríkinu blóð-
mjólkuðum gamalmennum.
Hugsið svolítið um þetta — og
það heldur fyrr en seinna — þið
háttvirtu alþingisherrar mínir og
frúr, sem m.a. æðið sjálf og látið
fjöldaæði viðgangast um lönd og
álfur á kostnað alþjóðar — til lít-
ils gagns en mikils kostnaðar, án
þess ykkur velflest flökri við, að
því er virðist — og ekki bara ykk-
ur þessa gegnsósuöu jálka „gömiu
flokkanna", heldur einnig nýgræð-
ingana úr bæði gömlu og nýju
flokkunum. Það er það alvarleg-
asta.
Á föstuinngangi 1984.
kr. 17.000,-
kr. 2.311,-
kr. 3.439,-
kr. 3.083,-
kr. 25.833,-
Gjöld:
Mánaðarl. uppígr. útsvars hans kr. 3.208,-
sömu hennar kr. 1.924,-
Mánaðarl. uppígr. skatta hans kr. 6.940,-
sömu hennar kr. 2.960,-
Mánaðarl. uppígr. Fasteignagj. af íbúðinni kr. 2.628,-
Samtals kr. 17.660,-
Svo má bæta viö reglub. hitaveitureikn. kr. 2.361,-
sams konar rafmagnsreikn. kr. 2.079,-
Alls „fost gjöld“ kr. 22.100,-
Eftir verður þá sem „ráðstöfunarfé" til alls annars kr. 3.733,-
Samtals kr. 25.833,-
Þetta er sem sagt sá rausnar- vegna ranglætis og ósvinnu í
skammtur, sem velferðarþjóðfé- stjórnsýslunni, og þar af leiðandi
U pplýsingastefna
— eftir Guðmund
Einarsson
Eitt af einkennum nútímans er
það gífurlega magn upplýsinga,
sem til eru á flestum sviðum.
Tæknilegar framfarir hafa valdið
því, að möguleikar til öflunar
geymslu og dreifingar upplýsinga
margfaldast næstum árlega. Er-
lendis er fjöldi fyrirtækja sem
starfrækja nokkurs konar upplýs-
ingabanka. Þar er upplýsingum í
tilteknum greinum safnað úr bók-
um, tímaritum, blöðum og rann-
sóknarskýrslum, svo dæmi séu
nefnd. Þessar upplýsingar eru
flokkaðar og þær eru settar inn á
tölvur á þann hátt, að hæglega
megi finna þær aftur, á líkan hátt
og skjölum er raðað í vel merktan
skjalaskáp. Munurinn er hins veg-
ar sá, að tölvutæknin er ógnarlega
afkastamikil við geymsiu og dreif-
ingu upplýsinga.
Ein meginforsenda þess að þjóð-
ir haldi lífskjörum sínum á næstu
árum er, að þær nýti þær upplýs-
ingar sem tiltækar eru í atvinnu-
málum, félagsmálum og á fleiri
sviðum. Aldrei hefur verið dýrara
að standa í stað.
Það mun hafa úrslitaáhrif á
þróun íslensks þjóðfélags og
þeirra gæða, sem það mun geta
boðið þegnum sínum, að hér verði
sem fyrst mörkuð sú almenna
upplýsingastefna, sem þegar er
fylgt víða erlendis.
Byggingarkostnaður
Húsbyggingar- og húsnæðis-
kostnaður er dýrasti Iiðurinn í út-
gjöldum yngri heimilanna í dag og
mun verða svo um langa framtíð.
Á undanförnum árum og raunar
enn hefur athyglin beinst einkum
að öflun lánsfjár til húsbygginga.
Minni áhersla hefur verið lögð á
að lækka byggingarkostnað, sem
að miklu leyti hefur dulist i verð-
bólgubáli og óverðtryggðum lán-
um. Hann verður hins vegar
greinilegri, þegar sífelit fleiri búa
í húsnæði, sem eingöngu er reist
fyrir verðtryggt lánsfé. Gildir þar
einu hver eignaraðiid íbúanna er.
Á hérlendum markaði er fjöl-
breytt framboð á tækni, efni og
þjónustu til húsbygginga og um-
fangsmikiar rannsóknir fara fram
hjá ýmsum aðilum. Erlendis skýt-
ur á hverju ári upp kollinum fjöldi
nýjunga í þessum efnum. Ýmsar
stofnanir hérlendis búa yfir mik-
illi reynslu og eiga upplýsingar,
sem að meira gagni mættu koma
en þær gera í dag. Mikið skortir á
að þessari vitneskju sé á virkan
hátt komið áieiðis til íslenskra
húseigenda og aðila í byggingar-
iðnaði.
Það er enginn vafi á því, að þeg-
ar eru til aðferðir, sem mundu
lækka rekstrar- og byggingar-
kostnað húsa stórkostlega. Nægir
þar að benda á leiðir til orku-
sparnaðar. Það hefur aldrei verið
brýnna að safna tiltækri þekkingu
saman, gera hana aðgengilega og
dreifa henni. Þótt einstaklingar
verji miklum tíma til að afla sér
upplýsinga, þá eru takmörk fyrir
því hverju þeir geta áorkað í þeim
efnum á eigin spýtur. Það liggur
því beint við að gert verði átak í
því að safna þessari þekkingu
saman á einn stað og koma henni
á framfæri við húseigendur og að-
ila í byggingariðnaði.
Banki um byggingamál
Þeir aðilar, sem málið er skyld-
ast, ætti að bindast samtökum um
að skilgreina og hrinda í fram-
kvæmd þeirri gagnasöfnun og út-
gáfustarfsemi, sem nauðsynleg er
í þessu skyni. Skynsamlegast
væri, að allt skráð efni væri ýmist
strax sett í tölvutækt form eða
auðvelt væri að koma því á slíkt
form síðar. Þannig mætti gera
upplýsingabankann mun ódýrari
og afkastameiri til upplýsinga-
miðlunar en ella. Leggja ætti
áherslu á, að sú aðstaða sem þegar
er til í gögnum, vélbúnaði og
hugbúnaði, verði efld, en ekki
verði sett á fót ný stofnun. Má t.d.
í þessu sambandi benda á starf-
semi Byggingaþjónustunnar á
Hallveigarstíg og Upplýsingaþjón-
ustu rannsóknaráðs, en þessir að-
ilar hafa talsverða reynslu nú þeg-
ar á þessu sviði. Til greina kæmi
að leita eftir samvinnu við ýmsa
skóla, sem kenna greinar í bygg-
ingariðnaði og tengja vinnu nem-
enda við gagnasöfnun. Með því að
hagnýta vinnu nemendanna með
þessum hætti ynnist það m.a., að
þeir fengju bein kynni af þessum
viðgangsefnum og að námsvinna
þeirra nýttist á uppbyggilegan
hátt við byggingu gagnasafnanna.
Fyrirkomulag af þessari gerð
myndi styrkja samband skóla og
atvinnulífs, báðum þessum aðilum
til góðs.
Samvinnuverkefni
Hugsanlegt er, að svona upplýs-
ingabanki yrði rekinn í samvinnu
þeirra aðila, sem búa nú þegar yfir
mestri þekkingu á þessu sviði. Þar
má nefna Upplýsingaþjónustu
rannsóknaráðs, Byggingaþjónust-
una, Rannsóknastofnun bygg-
ingariðnaðarins, Háskóla íslands,
Iðntæknistofnun, Húsnæðisstofn-
un íslands og Landssamband iðn-
aðarmanna. Bankinn gæti verið
fjármagnaður og rekinn með ein-
hverju vinnuframlagi fyrr-
greindra aðila, vinnuframlagi
nemenda og jafnvel kennara í
greinum sem varða húsbyggingar
nemendur og kennarar Háskóla
siands, Tækniskóla og iðnskóla),
sölu handbóka og námskeiðagjöld-
um og gjöldum fyrir aðgang að
gagnasöfnum. Einnig kæmi vel til
greina að ríkissjóður styrkti svona
framtak í einhvern tíma, enda
væri svona verkefni efalaust þjóð-
lagslega hagkvæmt með tilliti til
þeirrar lækkunar byggingarkostn-
aðarins, sem fengist gæti, og ábat-
ans af því að kenna landsmönnum
notkun upplýsingabanka af þessu
tagi.
Við skipulagningu þessarar
þjónustu ætti að leggja megin-
áherslu á, að stofnanir sem mest
afskipti hafa af húsbyggingamál-
um séu í beinu sambandi við
gagnabankann. Sama giidir um
sveitarstjórnir, byggingafulltrúa,
iðnráðgjafa, byggingavöruversl-
anir, byggingaverktaka, arki-
tektastofur og verkfræðistofur,
svo dæmi séu nefnd.
Með beinu tölvusambandi þess-
ara aðila mætti tryggja sem mesta
nýtingu, áreiðanleika og gagnsemi
þessara upplýsinga fyrir íslenskan
húsnæðisiðnað.
Nýlega hefur verið lögð fram
tillaga til þingsályktunar á Al-
þingi um að hrinda þessari upp-
lýsingaþjónustu af stað með tíma-
bundinni aðstoð ríkissjóðs.
Flutningsmenn eru alþingis-
mennirnir Guðmundur Einarsson,
Eiður Guðnason, Davíð Aðal-
steinsson, Kristín Halldórsdóttir,
Geir Gunnarsson og Birgir ísleif-
ur Gunnarsson.
Það er óskandi að málið fái
stuðning í þinginu, svo að þessi
þjónusta megi eflast sem fyrst.
Cuðmundur Kintrsson er alþingis-
maður í Bandalagi jafnaðarmanna.