Morgunblaðið - 24.03.1984, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MARZ 1984
Einsog mer synist
• • •
Gísli J. Ast|)órsson
Fyrningar úr
hugmyndabanka
Þegar maður föndrar
við svona dálkasmíðar
viku eftir viku er maður
sífellt að hripa hjá sér
ailskyns smælki sem
maður hendir á lofti og
þykist nú heldur betur
ætla að gera sér mat úr
þótt síðar verði. Það
safnast líka að manni
djöfuldómur af blaða-
úrklippum af ýmsu tagi
sem maður kroppar úr
innlendum og erlendum
blöðum og tímaritum, og
loks bíður maður
spenntur með pennann á
lofti þegar maður er að
gapa á sjónvarpið, þvíað
þaðan hrekkur margt
gullkornið óneitanlega,
þegar þeir eru þá ekki að
bjástra við að klóra sig
útúr einni af þessum
pásum kvöldsins, aum-
ingja kallarnir, sem
byrja venjulega með
hlemmistórri litmynd af
Matthíasi Bjarnasyni til
dæmis sem þulurinn
trúir okkur fyrir að sé
nýja lifrarbræðslan í
Bolungarvík.
Gallinn er bara sá að
obbinn af þessum snyfs-
um sem eiga að fara í
hugmyndabankann
verður ýmist innlyksa í
veskinu manns eða í
hrærigrautnum í skrif-
borðsskúffunni og að
það sem þá er eftir verð-
ur oftast ellidautt eða
fellur einhvernveginn
ekki lengur í kramið
þegar maður vill loksins
seilast til þess.
Þó eru frávik frá
þessu. Ég nefni til
kvensuna sem eflaust
taldi sig vera að slá tvær
flugur í einu höggi í les-
endabréfi hér í blaðinu
fyrir sex átta vikum, en
hún kom fram hjá mér
núna um helgina á milli
úrklippu um hringorm í
þorski og athugasemdar
sem er eignuð Oscar
Wilde, þarsem sá heið-
ursmaður kemst að
þeirri bráðsnjöllu niður-
stöðu að eina leiðin til
þess að losna við freist-
ingarnar sé að falla
fyrir þeim. Þessi frú vill
gera hvorutveggja í
senn: forða elsku litlu
hugljúfu rökkunum und-
an ofsóknum vondra
manna og svo leysa
efnahagsvanda okkar ís-
lendinga að heita í sömu
andránni.
Ekkert mál, góðir
hálsar. Allur galdurinn
er sá að sögn bréfritara
að við eigum í fyrsta
lagi að troða okkar
hundaskít með söng f
hjarta og bros á vör
einsog sönnum dýravin-
um sæmir, og svo eigum
við í öðru lagi að snúa
okkur af alefli að fram-
leiðslu hundafóðurs.
Ég leyfi mér að vitna í
bréfið. „Gæludýramenn-
ing“, upplýsir höfundur-
inn, „eða sú atvinnu-
starfsemi sem henni
tengist, er stór við-
skiptaliður í flestum
þjóðféiögum heimsins.
Gefur þessi iðja þjóðfé-
lögunum svo mikinn arð,
að fjöldi manna hefur
góða afkomu af allri
þeirri þjónustu er þessi
dýr þarfnast."
Svona einfalt er þetta.
Við eigum að stofna hér
til einskonar hunda-
þjónustuþjóðfélags
þarsem allir una glaðir
við sitt, enda gróska í
„gæludýramenningunni"
og bullandi gróði af
kjölturakkasælgætinu.
En því þá ekki að
stíga skrefið til fulls og
verða okkur úti um svo-
sem þúsund fíla? Ætli
þeir séu ekki þúsund
sinnum þurftarfrekari
en elsku hundskinnin, og
velmegun okkar hér útí
hafinu yrði þá eftir því.
Ég óttast heldur ekki
viðbrögð pólitíkusanna,
þóað þeir yrðu væntan-
lega að verða sér útum
bússur einsog aðrir
landsmenn þá velmeg-
unin kæmist í algleym-
ing hér á götunum. En
ef það eru atkvæði í
hundaskít, þá eru þau
naumast síður í tertun-
um sem ganga niður af
fílnum.
Hér í hugmyndabank-
anum mínum er kippa af
úrklippum um hnignun
ástkæra ylhýra málsins
einsog það hét hjá Jón-
asi og ömurlega meðferð
þess í fjölmiðlunum
okkar, svosem einsog
eftirfarandi fyrirsögn
ber með sér: „Á mörkun-
um að hægt sé að reka
loðdýrabú upp á þessi
verð.“ Þessi úrklippa er
orðin þriggja mánaða
gömul, en raunar líður
naumast sá dagur að
okkur sé ekki boðið uppá
„verð“ í fleirtölu. Þá eru
menn búnir að stein-
gleyma því (nema þeir
kæri sig kollótta) að
enska orðið „while“ get-
ur rétteins þýtt „en“
einsog „á meðan". „He is
short while she is tall,“
segir tjallinn og meinar
vitanlega að hann sé
stuttur en hún löng. En
nú getur maður allteins
átt von á því að fræðast
um það f blöðunum
okkar að sildveiðarnar
gangi brösulega hér
heima „á meðan". þær
gangi bara þokkalega
hjá Norðmanninum
skulum við segja.
Sögnin „að áætla" ríð-
ur Iíka prenthúsum: allt
er áætlað en alls ekkert
ráðgert. „Áætlað er að
hefja smíðina ...“ Ekki
„ráðgert er“ né „í ráði
er“ eða „afráðið hefur
verið" eða jafnvel að hitt
og þetta sé „í bígerð".
Enn má nefna hrollvekj-
una „sem þessi" sem er
Því ekki að stíga skrefið
til fulls?
að olnboga „svona“ og
„af þessu tagi“ svoað
eitthvað sé nefnt útúr
málinu okkar. „Skip sem
þetta“, tönnlast menn á;
ekki „skip af þessu tagi“
né heldur einfaldlega
„svona skip“, sem sýnist
þó stundum handhæg-
ast.
Vísast hefur þetta
þótt of „hversdagslegt"
orðalag og þessvegna
ekki „gáfulegt". Eitt-
hvað er það. Og í bréf-
korninu hér efra til
varnar kjölturökkunum
getur líka að líta „gáfu-
leg“ orð af þessu tagi,
það er að segja „gáfuleg
orð sem þessi" einsog
það heitir núna á ís-
lenskunni.
Hver þremillinn er
„gæludýramenning" til
dæmis? Eða „atvinnu-
starfsemi". Er þá eitt-
hvað til sem heitir „at-
vinnustarf"? En látum
það nú vera þóað fólk
út í bæ, sem grípur
kannski til pennans einu
sinni á ári og er auk þess
í geðshræringu, hrasi á
ritvellinum. Hitt er lak-
ara og raunar ófyrirgef-
anlegt þegar fólk sem
hefur kosið að gera
fréttamennskuna að
ævistarfi sínu ýmist
veldur ekki verkfærun-
um eða lætur einsog það
komi málinu ekki við
hvernig það beitir þeim.
Hér er snotur perla úr
útvarpinu sem er liðlega
ársgömul samkvæmt
dagsetningunni á snepl-
inum sem ég festi hana
á: „Á meðan menn halda
áfram að kaupa útrunn-
in matvæli verður eftir-
litið í molum.“
Þetta var rétt einn
fræðingurinn að fræða
okkur um geymsluþol
matvæla eða eitthvað
þvíumlíkt. Ennfremur
hlustaði ég fyrir
skemmstu á sprenglærð-
an viðskiptafræðing sem
var ekkert nema pró-
sentur og aftur prósent-
ur einsog núna tíðkast,
þóað maður hefði haldið
að allur þorri manna
væri alveg nógu ruglað-
ur fyrir. Á hinn bóginn
hefði maðurinn verið
áheyrilegri ef hann
hefði kunnað að fall-
beygja þessar prósentur
sínar.
Leiðast af öllu er samt
líklega staðlaða málfar-
ið sem svo mætti nefna.
Erlingur Sigurðarson
gerði góðlátlegt gys að
þessu þegar hann var
með „Daglegt mál“ í út-
varpinu á dögunum,
hvað honum fórst sér-
deilis vel úr hendi, að
öðrum umsjónar-
mönnum þessa ágæta
þáttar ólöstuðum. Verst
að það skuli vera sú göf-
uga íþrótt knattspyrnan
sem fyrst bankar uppá
hjá manni þegar þetta
ber á góma, en ástæðan
er einfaldlega í mínu til-
viki sú að sé nefið á mér
nokkurntíma límt við
skjáinn þá er það þegar
knattspyrnukapparnir
mínir birtast á honum á
laugardögum.
En hversvegna þurfa
þeir af köppunum mín-
um sem hafa betur allt-
af og ævinlega „að bera
sigurorð af“ andstæð-
ingunum; hversvegna
dugir aldrei að láta þá
bara sigra? Hversvegna
snúa kapparnir enn-
fremur alltaf vörn í
sókn og eru á þessum
bölvuðum skotskóm og
gulltryggja sýknt og
heilagt sigurinn, þegar
þeir eru þá ekki að inn-
sigla hann, og skora góð
mörk og vinna góða
sigra og negla bannsetta
tuðruna undir þver-
slána? Og hversvegna
jafna menn aldrei á
skjánum þegar þeir
skora jöfnunarmarkið?
Hversvegna í guðsbæn-
um jafna kapparnir
mínir alltaf einhver
bölvuð ekkisins met?
Tvö orð þarsem eitt
mundi duga. Ugglaust
gengur staðlaða orðfær-
ið víðar ljósum logum,
og einsog Erlingur benti
á eru til dæmis stofn-
anafuglarnir sumir
hverjir ekki barnanna
bestir. Vissulega ber
líka að þakka það hvern-
ig umsjónarmennirnir
þarna hjá sjónvarpinu
hafa varið þá göfugu
íþrótt knattspyrnuna
með kjafti og klóm
gegnum árin.
En mér er sárast um
sparkið, og svo eru laun
heimsins líka tíðast van-
þakklæti einsog öllum er
kunnugt. Þar að auki er
það staðreynd er ég
hræddur um að fyrir
utan saltið blessað verð-
ur sama kryddveislan ár
eftir ár ansans ári leiði-
gjörn; og ennfremur
mætti orða þetta svo að
rétt einsog maðurinn lif-
ir ekki á brauðinu einu
saman, þá lifa þau okkar
sem eru í fjölmiðla-
bransanum ekki á frauð-
inu einu saman.
Og loks er það smit-
hættan. Því oftar sem
eitthvað er haft fyrir
okkur í fjölmiðlunum
því líklegri erum við til
þess að byrja að apa það
eftir. Við erum að þessu
leyti einsog páfagaukar,
næmir að vísu. Ágæt-
ustu menn eru enda
steinhættir að láta
kappana sína jafna.
Jafnvel hann Hermann
hjá útvarpinu er byrjað-
ur að hamast við að
jafna þessi ótætis og ei-
lífu met.
Og svo að endingu
glænýr lappi úr títt-
nefndum hugmynda-
banka. Ég hripaði þetta
hjá mér núna í vikunni
þegar ég rakst á það á
flennistóru veggspjaldi
sem Umferðarráð hefur
látið gera. Skrifað
stendur:
Eftir einn
ei aki neinn
Ætli þeim hjá ráðinu
hafi aldrei hugkvæmst
að það er einmitt meðal
annars samsetningur af
þessum toga sem kemur
meyrum sálum til þess
að halla sér að flðsk-
unni?
Frumsýn-
ing í Hvera-
leikhúsinu
llveragerði, 20. mars.
LEIKFÉLAG Hveragerðis
frumsýndi sakamálaleikritið
„Tíu litlir negrastrákar“ eftir
Agöthu Christie, sunnudaginn
18. mars kl. 21, í samkomusal
sem LH tók á leigu í þeim til-
gangi og nefndi Hveraleikhús-
ið. Húsfyllir var á frumsýning-
unni og undirtektir mjög góð-
ar. Leikstjóri er Eyvindur Er-
lendsson.
Með helstu hlutverk fara Hjört-
ur M. Benediktsson, Inga Wium,
Bárður Jónasson og Gísli Garð-
arsson. Leikendur eru alls 11, en
að sýningunni standa 17 manns og
hefur þetta fólk unnið mikið starf
við óvenju erfiðar aðstæður, sem
hafa áður verið raktar hér í blað-
inu. Leikhúsgestir virtust
skemmta sér hið besta og ríkti til-
heyrandi spenna í salnum út alla
sýninguna. Voru leikendur hylltir
í leikslok með lófataki og blómum.
Næstu sýningar eru fyrirhugað-
ar á mánudag, þriðjudag og
fimmtudag, allar kl. 21. Mörg und-
anfarin ár hefur LH haft þá venju
að bjóða öryrkjum og ellilífeyris-
þegum á sýningar sínar og mun
svo einnig vera fyrirhugað nú, og
verður það auglýst síðar.
Meðan á sýningum stendur í
Hveraleikhúsinu munu þar vera
til sýnis málverk eftir Eyvind Er-
lendsson Ieikstjóra og Ástu dóttur
hans.
Meðai annarra góðra gesta á
frumsýningunni mátti sjá dóms-
málaráðherra og tvo þingmenn
okkar sunniendinga ásamt eigin-
konum og var þeim greinilega vel
fagnað af Hvergerðingum.
Sigrún
Hallgrímskirkja:
Kaffisala
kvenfélagsins
Hin árlega kaffisala Kvenfé-
lags Hallgrímskirkju verður á
morgun, sunnudaginn 25. mars,
og hefst kí. 15. Áð þessu sinni
verður hún í Domus Medira við
Egilsgötu. Auk hins margróm-
aða veisluborðs þeirra félags-
systra munu félagar úr Mótettu-
kór Hallgrímskirkju skemmta
með söng, og einnig verður
hlutavelta, þar sem margt góðra
muna verður í vinning. Kaffisal-
an hefur frá upphafi verið annar
burðarásinn í fjáröflun kvenfé-
lagsins fyrir Hallgrímskirkju.
Stuðningur við kirkjuna, fegrun
hennar og prýði hefur verið
meginmarkmið þessa fámenna
félags, og það hefur vissulega
munað um konurnar og þeirra
verk, að minnsta kosti væri
búnaður og aðstæður kirkju og
safnaðar sýnu fátæklegri ef fé-
lagsins hefði ekki notið við. Ég
vil eindregið hvetja safnaðar-
fólk og alla velunnara Hall-
grímskirkju að koma í Domus
Medica á morgun og njóta þess
sem þar verður fram borið og
styrkja um leið málefnið góða.
Karl Sigurbjörnsson
Opiö í dag kL ÍO
i
Vörumarkaðurinnhf.
Ármúla 1A Eióistorgi 11