Morgunblaðið - 24.03.1984, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MARZ 1984
17
vegar áfram af fullum krafti. Þá
var svo til allur hinn kynþroska
hluti stofnsins saman kominn á
takmörkuðu svæði austur af Kol-
beinsey, en nauðalítið af slíkri
loðnu annars staðar. Vegna hag-
stæðs tíðarfars var loðnan því
mjög aðgengileg og nánast mok-
veiði allan tímann. Um það var
ekki ágreiningur að fallegar torf-
ur voru þarna a.m.k. fram eftir
nóvembermánuði en um heildar-
magnið bar talsvert á milli
margra fiskimanna annars vegar
og rannsóknamanna hins vegar
eða svo sem eins og nokkrar millj-
ónir tonna! Var allmikill hávaði úr
ýmsum áttum er veiðar voru síðan
stöðvaðar í desember 1981.
Á vetrarvertíð 1982 fengu 8 af
þeim skipum sem minnst höfðu
aflað haustið áður leyfi til að
veiða 16 þús. tonn af loðnu eða 2
þús. tonn hvert. Er vonandi enn í
minnum að þessi skip náðu ekki
öll skammti sínum þá um vetur-
inn. Hefði slíkt einhvern tíma þótt
léleg frammistaða enda nóg loðna
á miðunum eða hvað?
Þegar gerðar hafa verið tillög-
um um aflakvóta á loðnu hefur
Hafrannsóknastofnun miðað við
að um 400 þús. tonn yrðu skilin
eftir til að hrygna að vorinu.
Haustið 1982 mældist stærð hins
kynþroska hluta stofnsins innan
þessara marka sem að sjálfsögðu
leiddi til tillögu um veiðibann og
féllust stjórnvöld á hana. Endur-
teknar mælingar í janúar sýndu
um 250—300 þús. tonn af kyn-
þroska loðnu. Varð tillaga stofn-
unarinnar því hin sama og fyrr og
ákváðu stjórnvöld að gildandi
veiðibann skyldi standa út vertíð-
ina. Aðstæður til mælinga, bæði í
október 1982 og janúar 1983, voru
eðlilegar og miðað við fyrri
reynslu voru hugsanlegar skekkj-
ur engan veginn af þeirri stærð-
argráðu (yfir 50%) að nægt hefði
til aflakvóta miðað við að skilja
eftir um 400 þús. tonn til að
hrygna. Því verður að telja hinar
stórkostlegu frásagnir af óhemju
loðnu hér við Suður- og Suðvestur-
landið veturinn 1983 mjög orðum
auknar jafnvel þótt fáeinar ræki
hér á sandinn fram af Skúlagöt-
unni í norðanáttinni einn daginn.
Þær munu öllu fremur afleiðing
samanburðar við hina takmörk-
uðu loðnugengd næstliðna 2—3
vetur auk þágildandi veiðibanns
með tilheyrandi kreppuástandi.
Og ekki má gleyma því að það ber
óneitanlega æði mikið á 250—300
þúsund tonnum af loðnu, að ekki
sé talað um 400 þús. tonn ef við,
mót líkum, gefum okkur 50%
skekkju í mælingu, þegar þessi
fiskur er saman kominn á tak-
mörkuðum svæðum eins og hendir
með loðnuna hér við suðurströnd-
ina á veturna.
Sem betur fer er aftur að rofa
til varðandi loðnuna. Sýnist næsta
ljóst að hvað sem líður umhverfis-
aðstæðum er það fyrst og fremst
að þakka þeim aflatakmörkunum
sem settar voru varðandi veiðar úr
hrygningarstofnum áranna 1981,
1982 og 1983. Það vita allir sem
vilja að meö nýjustu tækni er nán-
ast hægt að veiða torfufisk til
seinustu torfu án þess að þess sjái
mikinn stað í aflabrögðum fyrr en
allt hrynur. Og á því leikur lítill
vafi að ástand loðnuhrygningar-
stofna áranna 1981, 1982 og 1983
var slíkt að einmitt þetta hefði
nær örugglega gerst ef ekki hefði
verið tekið í taumana.
I fyrrasumar ákváðu stjórnvöld
að leyfa ekki loðnuveiðar fyrr en
fyrir lægju nánari upplýsingar um
stærð stofnsins enda óttuðust
menn að svo lítið kynni að vera af
loðnu að ómögulegt yrði að stöðva
veiðarnar í tæka tíð ef þetta
reyndist tilfellið. í október mæld-
ust svo tæp milljón tonn af kyn-
þroska loðnu sem svarar til tæp-
lega 400 þús. tonna aflakvóta mið-
að við 400 þús. tonna hrygn-
ingarstofn að vori árið eftir. f
febrúar í vetur kom svo í ljós að
lítið eitt meira af aðalhrygningar-
árganginum (1981) hafði orðið
kynþroska en októberathuganir
bentu til að myndi verða. En lang-
þyngst á metunum var þó um 20%
þyngdaraukning í millitíðinni.
Þessi þyngdaraukning er óvenju-
leg fyrir þennan árstíma svo ekki
sé meira sagt. Samanlagt þýddi
þetta aukningu á aflakvóta í 640
þús. tonn frá nóvember 1983 til
vetrarvertíðarloka 1984 að telja.
Eru um % hlutar viðbótarinnar
tilkomnir vegna þyngdaraukn-
ingarinnar einnar. Þessi aflakvóti
næst sjáanlega ekki og töluverður
hluti aflans samanstendur af til-
tölulega verðlítilli loðnu eins og
Halldór bendir á. Þetta er þó alls
ekki einvörðungu því að kenna að
veiðar hófust ekki fyrr en í nóv-
ember í fyrra. Ástæðan liggur
miklu fremur í hinni óeðlilegu
hegðun loðnunnar á tímabilinu
nóvember—janúar sl. meðan hún
var enn í ætisleit eins og um há-
sumar væri. Á þessu tímabili var
heildaraflinn, þrátt fyrir tiltölu-
lega hagstætt tíðarfar, aðeins um
135 þús. tonn sem er jafn óvenju-
legt og át loðnunnar og þyngdar-
aukning á sama tíma.
Með vaxandi loðnugengd er ann-
ars eðlilegt að á ný sé litið til
sumar- og haustveiða enda loðnan
feitust og verðmest til bræðslu að
hausti og framan af vetri eins og
Halldór bendir réttilega á í grein
sinni. Þarna er þó margs fleira að
gæta. Oftast byggjast veiðarnar
að langmestu leyti á einum ár-
gangi, þ.e. loðnu á 3. ári, sem h.u.b.
þrefaldar þyngd sína á tímabilinu
mai—október. Á svæðinu sunnan
68.-69. breiddarbaugs er oft mik-
ið af þessum hluta stofnsins sam-
an við enn smærri loðnu á 2. ári
yfir sumartímann og fram á
haustið. Þótt lítið komi jafnan í
land af smáloðnu á 2. ári fer án
efa mikið af henni forgörðum
vegna meiðsla við að smjúga næt-
urnar hvað eftir annað þegar veitt
er á svæðum þar sem mikið er af
henni saman við eldri fiskinn.
Enda þótt slíkt verði seint sannað
hefur stofninn vafalítið orðið fyrir
miklum skakkaföllum, a.m.k. sum
þau ár sem veiðar voru stundaðar
á tímabilinu júlí—september á
okkar hafsvæði. Og sitthvað fleira
mætti telja. En svo fremi sem fyr-
>r ligffla upplýsingar sem benda til
loðnugengdar umfram lágmarks-
hrygningarstofn eins og nú er
raunin er vitanlega rétt að nýta
hausttímann, t.d. frá 1. október, til
einhverra veiða.
En hverjar svo sem niðurstöður
verða um nýtingu loðnustofnsins í
framtíðinni má síst gleyma því að
um þessa fisktegund erum við í
samkeppni við þorskinn sem þetta
land hefur um aldir lifað að miklu
leyti á og mun að líkindum þurfa
að gera enn um hríð að minnsta
kosti.
Reykjavík 22.3. 1984.
Hjálmar Vilhjálmsson er fískiíræh-
ingur rið Haírannsóknastoínun.
sé annars vegar að meta ástand
fiskstofna með tiltækum aðferð-
um og úrræðum, og hins vegar að
gera tillögur til stjórnvalda um
afla i samræmi við líffræðilegar
forsendur hvers fiskstofns, auk
hagrænna þátta. Þetta má orða
þannig, að fiskifræðingum sé ætl-
að að hlutast til um að fiskað sé í
friði við náttúruna.
„Svarta skýrslan" frá 1975 var
fyrsta tilraun til að stjórna afla-
marki þorskveiða hér við land á
vísindaiegum grundvelli. Þessi
skýrsla ásamt árlegum skýrslum
Hafrannsóknastofnunar um
ástand nytjastofna og aflahorfur,
hefur leyst úr læðingi miklar
talnarunur hjá mörgum mætum
manninum, til sönnunar þess, að
„spádómar" fiskifræðinga hafi
aldrei gengið eftir og muni svo
sem aldrei gera.
Röksemdafærsla af þessu tagi
er raunar ekki með öllu óskiljan-
leg, með hliðsjón af íslensku lund-
arfari, en engu að síður afskaplega
síðbúin, og sannar aðeins, að það
er auðvelt að vera vitur eftir á.
Fiskifræðingum er vissulega
mæta vel ljóst að mat þeirra á
stærð þorskstofsins hefur iðulega
brugðist. í síðustu skýrslu Haf-
rannsóknastofnunar um ástand
nytjastofna og aflahorfur (Haf-
rannsóknir, 28. hefti) er gerð
nokkur grein fyrir þeim aðferðum
sem beitt er við stofnstærðarrann-
sóknir og annmörkum þeirra, og
vísa ég til þeirrar lýsingar til
skýringar í þessu sambandi.
Stofnstærðarmat á þorski hefur
nú verið stundað í um 10 ár.
Reynsla þessa tímabils hefur leitt
í ljós, að það er mun meiri vand-
kvæðum bundið að meta stærð
þorskstofnsins með viðunandi
nákvæmni en ætlað var í fyrstu.
Þó er ljóst að rannsóknir og
reynsla þessa tímabils hefur
styrkt stofnstærðarmatið veru-
lega.
Eitt af meginverkefnum í starf-
semi Hafrannsóknastofnunarinn-
ar á næstu árum er að styrkja
stofnstærðarrannsóknir til muna,
í því skyni að skapa stjórn fisk-
veiða traustari grundvöll. Hvort
og hvenær því markmiði verður
náð er háð ýmsum ytri skilyrðum,
svo sem fjármagni til að standa
þannig að rannsóknum að árang-
urs sé að vænta.
Ólafur Karrel l'álsson er físki-
fræóingur rið Hafrannsóknastofn-
un.
SÖLUSÝNING
á notuðum MAZDA bílum
Laugardag frá kl. 10-4
Meö hækkandi sól höldum viö
sýningu á landsins besta úrvali af notuðum bílum.
Bílarnir eru allir gaumgæfilega yfirfarnir á verkstæöi
okkar, þeir eru í 1. flokks ástandi og þeim fylgir 6
mánaöa ábyrgö frá söludegi.
Komiö á sýninguna í dag og tryggið ykkur 1. flokks
MAZDA bíl fyrir sumariö.
Hagstæð kjör.
Athugid: Okkur hefur loksins tekist ad fá til sölu örfáa
MAZDA 323
6 mánaða ábyrgð á notuðum bílum
Öryggi í stað áhættu
BÍLABORG HF
Smiðshöfða 23 sími 812 99
Sýnishorn úr söluskrá:
Gerð Árg. Ekinn
929 LTD 2 dyra HT ’83 23.000
323 1500 4 dyra Saloon '82 22.000
626 2000 5 dyra vökvast. ’83 36.000
929 LTD 4 dyra vökvast. ’82 11.000
929 SDX 4 vökvast. ’82 10.800
626 2000 4 dyra. 82 10.000
626 2000 4 dyra sj.sk. '82 26.000
626 1600 4 dyra '81 20.000
626 2000 4 dyra '80 60.000
929 Station '80 63.000