Morgunblaðið - 28.03.1984, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglysingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavflí.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakiö.
Pólland og Tyrkland
Um þær mundir sem her-
lögum var komið á í Pól-
landi eða veturinn 1981 til
1982 var það gjarnan viðkvæð-
ið hjá þeim hér á landi sem
finna sig knúna til að bera
blak af einræðisríkjum komm-
únista, að þetta væri nú
kannski ekki svo slæmt í Pól-
landi því að í einu NATO-
ríkjanna, Tyrklandi, væri
herforingjastjórn. Einn af rit-
stjórum Þjóðviljans bjó af
þessu tilefni til þá kenningu
að „lífsháski lýðræðisins kæmi
frá hægri", það væru sem sé
hægrisinnaðir herforingjar
sem ógnuðu lýðræðinu. Ekki
skal hér gert lítið úr þeirri
hættu sem af herforingjum
stafar í þeim ríkjum þar sem
lýðræðislegir stjórnarhættir
hafa ekki fest rætur sem
skyldi. En að láta sem svo eins
og vinstrisinnum er tamt að
herforingjastjórnir séu verri
óvinir lýðræðisins en marxist-
ar er auðvitað út í hött. Það
hefur einmitt sannast í Tyrk-
landi að á þeim árum sem liðin
eru síðan samanburðarfræð-
ingar kommúnista notuðu her-
stjórn í Tyrklandi til að bera
blak af herstjórn í Póllandi
hafa Tyrkir endurheimt lýð-
ræðislega stjórnarhætti en
Pólverjar orðið að sæta vax-
andi kúgun í nafni Marx og
Leníns.
Um síðustu helgi fóru fram
sveitarstjórnarkosningar í
Tyrklandi. í þessum kosning-
um buðu fleiri flokkar fram en
í þingkosningunum á síðasta
ári sem voru fyrsta skref
Tyrkja undan þriggja ára
herforingjastjórn. Um tveim-
ur mánuðum áður en herlög
tóku gildi í Póllandi eða í
október 1981 voru stjórnmála-
flokkar bannaðir og leystir
upp í Tyrklandi. Á sunnudag
börðust hins vegar frambjóð-
endur sex flokka um fylgi
meðal tyrkneskra kjósenda,
jafnt hægri og vinstri flokkar.
Niðurstaðan í kosningunum er
metin á þann veg að Turgut
Ozal forsætisráðherra og
formaður Föðurlandsfylk-
ingarinnar hafi unnið stórsig-
ur og því hlotið betra umboð
til landstjórnar en hann fékk á
síðasta ári þegar til dæmis
sósíaldemókrötum var bannað
að bjóða fram til þings.
Á sama tíma og Tyrkir feta
sig þannig að nýju til lýðræð-
islegra stjórnarhátta hrann-
ast ófrelsisskýin upp yfir Pól-
landi. Nýjasta dæmið um
harðýðgi herstjóra kommún-
ista og ótta er bannið sem sett
var við því að krossar fengju
að hanga í skólastofum og öðr-
um opinberum pólskum bygg-
ingum. í tilefni af landsþingi
pólska kommúnistaflokksins
fyrir skömmu kom fram að
flokkurinn sem nú stjórnar í
krafti hersins nýtur sífellt
minna álits meðal þjóðarinnar
og einkum yngri kynslóðarinn-
ar. Meira en 50% Pólverja eru
undir þrítugu en aðeins 11%
af félögum í kommúnista-
flokknum eru á þeim aldri.
Hver eru viðbrögð Wojciech
Jaruzelski hershöfðingja og
forsætisráðherra við þessu?
Hann segir að æskan hafi ver-
ið leidd á villigötur, hann
bannar krossa í skólum og seg-
ir að koma verði í veg fyrir ill
áhrif fjandmanna sósíalism-
ans í æðri menntastofnunum.
Samanburðarfræðingar sós-
íalismans hafa neyðst til að
hætta tilraunum sínum til að
afsaka ástandið í Póllandi með
því að segja að það sé jafnvel
verra í Tyrklandi. Þeir eru
meira að segja hættir að geta
bent á Argentínu til að bera
blak af sósíalistunum í Pól-
landi — enn leita þeir þó
skjóls hjá Pinochet í Chile.
Það er að verða hagsmunamál
alþýðubandalagsmanna að
missa ekki þetta haldreipi sitt!
Greiðslukort
og neytendur
Helstu keppinautar í smá-
söluverslun á höfuð-
borgarsvæðinu hafa tekið
höndum saman og mótmælt
þeim kjörum sem þeir njóta
hjá útgefendum greiðslukorta.
Er svo að skilja að annaðhvort
fái þeir betri kjör hjá þessum
fyrirtækjum eða kostnaður
smásöluverslananna vegna til-
komu þeirra lendi á neytend-
um. Vinsældir greiðslukorta
sýna að neytendur kunna vel
að meta þessa nýju þjónustu.
Fyrir um það bil mánuði var
verðlagseftirlit afnumið af
flestum nauðsynjum heimil-
anna. Nú er það neytenda
sjálfra að sjá til þess að verð-
lagi sé stillt í hóf með því að
beina viðskiptum til þeirra að-
ila sem selja vörur á lægsta
verði. Síst af öllu gátu neyt-
endur vænst þess eftir að
frjáls samkeppni komst í al-
gleymi milli kaupmanna að þá
myndu hinir öflugustu í þeirra
hópi hóa sig saman og fara í
stríð til að bæta sinn hag og
hóta neytendum verri þjón-
ustu vinnist ekki sigur í stnð-
inu.
Sýningin var kynnt fréttamönnum f gær og var þessi mynd tekin við það tækifæri. Morgunbi»íi8/KEE.
Tölvusýning IBM hefst f dag:
Þekking eflir þjóðarhag
„MIKIL áhersla er lögð á nýju einka-
tölvuna, IBM PC, sem farið hefur sig-
urför um heiminn síðustu tvö árin.
Á sýningunni eru á þriðja tug
IBM PC einkatölva og verða mjög
fjölbreytileg verkefnasvið kynnt
sem snerta fyrirtæki, skóla og
heimili. Einnig verða sýndar teng-
ingar við stærri tölvur og ennfrem-
ur notkun ýmissa tækja sem eru f
tengslum við IBM PC einkatölv-
una,“ segir í frétt frá IBM á íslandi,
en svo sem kom fram í Morgunblað-
inu i gær, verður í dag klukkan þrjú
opnuð tölvusýning á vegum fyrir-
tækisins og sölu- og þjónustuaðila
fyrir IBM-tölvur hérlendis. Sýning-
in er á tveimur stöðum, í húsnæði
IBM að Skaftahlfð 14 og í Tónabæ,
og stendur fram á sunnudag. Opið
er á virkum dögum frá 15.00 til
21.00, en frá 10.00 til 21.00 um helg-
ina. Einkunnarorð sýningarinnar
eru „Þekking efiir þjóðarhag".
Tvær villur slæddust inn í frétt
Morgunblaðsins af sýningunni í
gær. Guðmundur Hannesson, sölu-
stjóri IBM á Islandi, var rangfeðr-
aður, sagður Hansson, og er hann
beðinn velvirðingará því. Hin villan
var öllu meinlegri, sagt var að verð-
laun f getraun sem efnt er til í til-
efni sýningarinnar væru IBM PC
einkatölva að verðmæti átta þúsund
krónur! Höfðu IBM menn ekki und-
an að taka við pöntunum í gær-
morgun, enda væru það reyfara-
kaup að eignast einkatölvu fyrir að-
eins átta þúsund krónur. Hið sanna
er hins vegar að prentvillupúkinn
var hér að verki, því tölvan kostar
82 þúsund krónur.
Nánar verður sagt frá sýningunni
síðar í Morgunblaðinu.
Útreikningur vfcitalna:
Nýja F-vísitalan mælir
13,89% verðbólguhraða
KAUPLAGSNEFND hefur reiknað út
hækkun framfærsluvísitölu miðað við
hinn nýja grunn, sem lögfestur var
með lögum nr. 5 frá 22. mars 1984 og
er hann byggður á neyzlukönnun,
sem nefndin sá um framkvæmd á
ásamt Hagstofunni. Grunnur F-vísi-
tölunnar miðast við töluna 100 í
febrúar 1984 og samkvæmt nýjasta
útreikningi, nú í marzbyrjun, er vísi-
talan 101,09 stig, þ.e.a.s. hefur hækk-
að milli mánaða 1,09%. Miðað við
þennan útreikning mælist því hraði
verðbólgunnar nú á ársgrunni
13,89%.
Hagstofa íslands hefur einnig
reiknað út vísitölu byggingarkostn-
aðar fyrir marzmánuð og styðst þá
við verðlag í fyrri hluta marzmán-
aðar. Reyndist vísitalan vera 157,99
stig, sem hækkar í 158 stig og er þá
miðað við grunninn 100 f desember
1982. Gildir þessi vísitala á tíma-
bilinu apríl til júní 1984. Samsvar-
andi hækkun á eldri grunn er 2341
stig, en er þá grunnurinn 100 frá
október ársins 1974. Frá því er
B-vísitalan var síðast lögformlega
út reiknuð í desembermánuði 1983
hefur hækkun hennar numið
1,87%, sem mælir verðbólguhrað-
ann 7,69% á ársgrunni. Hins vegar
hefur Hagstofan einnig áætlað
byggingavísitölu mánaðarlega og
er hækkun frá febrúarmánuði
1,55%, sem á ársgrunni mælir
verðbólguhraða, sem er af stærð-
argráðu 20,27%.
Þá hefur Hagstofa íslands einnig
gefið út tilkynningu um hækkun
húsaleigu frá 1. april 1984 sam-
kvæmt bráðabirgðalögum nr. 48
frá 1983. Samkvæmt þeim hækkar
leiga fyrir íbúðarhúsnæði og
atvinnuhúsnæði, sem áðurnefnd
lög taka til, um 6,5% frá og með
aprílbyrjun 1984. Hækkun þessi
miðast við þá leigu, sem er í marz
1984. I fréttatilkynningu frá Hag-
stofunni er vakin á þvf sérstök at-
hygli að vísitalan snerti aðeins
húsaleigu, sem breytist samkvæmt
ákvæðum umræddra bráðabirgða-
laga.
Loks hefur Seðlabankinn í fram-
haldi af útreikningi annarra vfsi-
talna reiknað út lánskjaravísitölu
fyrir aprílmánuð 1984 og reyndist
hún vera 865 stig og gildir sú tala
fyrir aprílmánuð 1984. Hækkun
vísitölunnar frá marzvísitölunni er
1,29%. Sú hækkun gefur til kynna
verðbólguhraða, sem er 16,63% á
ári.
Það skal tekið fram að hinn nýi
grundvöllur framfærsluvísitölunn-
ar, sem nú er tekinn í notkun er
byggður á niðurstöðum neyzlu-
könnunar á árunum 1978 og 1979
og tekur hann við af grunni, sem
byggður var á neyzlukönnun 1%4
og 1%5. Heildarársútgjöld sam-
kvæmt honum nema 588,789 krón-
um. I honum vegur matvara mest,
21,4%, en aðrir útgjaldaliðir, sem
eru yfir tíu prósentustigum eru:
húsnæði, rafmagn og hiti 16,5%,
húsnæðiskostnaður 11%, flutnings-
tæki, ferðir, póstur og sími 18,8%
og eigin flutningstæki 16,1%.
Þjóðartekjur og þróun kaupmáttar:
Þjóðartekjur á mann lægri 1983 en 1977
Kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna nokkru hærri
Þessi skýringarmynd sýnir, aó kaupmáttur rauntekna
hefur aukizt mun meira en nemur aukningu þjóðar-
tekna á mann frá árinu 1977. Á árinu 1982 voru þjóðar-
tekjur á mann svo til þaer sömu og 1977, en kaupmáttur
17% meiri. Þessi kaupmáttur umfram þjóðartekjur kom
m.a. fram í viðskiptahalla árið 1982 sem nam það ár
6.600 milljónum króna á núgildandi verðlagi (sbr. skýr-
ingarmynd og tezta í Mbl. í gær). Þrír fjórðu hlutar,
14.300 m.kr., erlendrar skuldasöfnunar 1979—1982
stöfuðu af þessum viðskiptahalla.
Súluritin setja þjóðartekjur á mann og kaupmátt ráð-
stöfunartekna á 100 árið 1977. Hvítu súlurnar sýna
síðan kaupmátt ráðstöfunartekna, sem fer hæst í 117
1981 og 1982, en síðan niður í 103 á sl. ári. Dökku og
skástrikuðu fletirnir sýna þróun þjóðartekna, sem vaxa
í 103 1978, fara hæst f 104 1981, en hrökkva niður í 96 á
sl. ári, eða niður fyrir þjóðartekjur á mann 1977.
Breyting þjóðartekna
og kaupmáttar
/71
1961
Kaupmáttur ráöstöfunartekna
Þjóöartekjur á mann