Morgunblaðið - 28.03.1984, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984
einn greiðir allan
veiðar og vinnslu
Neytandinn
kostnað við
— gerum við honum ekki til geðs, hættir hann að kaupa
eða greiðir ekki nægilegt verð, segir Pálmi Ingv-
arsson, ráðgjafi í sjávarútvegi og markaðsmálum
ÞAÐ hefur verið löng leiðin hans
Pálma Ingvarssonar og viðburöarík
síðan hann fæddist á Norðfirði.
Mann er sonur Ingvars Pálmasonar,
skipstjóra, og byrjaði á sjó 11 ára
gamall og var orðinn háseti 13 ára.
Síðan hefur leið hans legið um flest-
ar heimsálfurnar við störf tengd
sjávarútvegi. Hann hefur sérhaeft sig
í ráðgjöf á því sviði og hefur því frá
mörgu að segja. Morgunblaðið hitti
hann fyrir skömrau og ræddi við
hann um feril hans, núverandi starf
og skoðun á stöðu sjávarútvegsins
hér og markaðsmálum í heiminum.
Fannst sjómennskan ekki
uppfylla vonir mínar
„Ég stundaði sjóinn framan af
og með skólanámi. Mér fannst sjó-
mennskan ekki uppfylla vonir
mínar, vildi læra meira, svo ég fór
til náms í fiskiðnaðarfræði í Uni-
versity of Washington og lauk
bachelorsprófi í greininni þaðan.
Að námi loknu treysti ég mér ekki
til að loka mig inni á tilraunastofu
og fór því til Harvard og lauk
meistaraprófi í viðskiptafræðum
þaðan. Að því loknu var ég eitt ár
framleiðslustjóri hjá frystihúsum
Sambandsins og síðan sölustjóri
hjá Iceland Products, sem stofnað
var í Bandaríkjunum 1954. Upp úr
því kom Thor Thors til mín og bað
mig að fara til Brazilíu, en þá voru
seldar þangað um 4.000 lestir af
saltfiski árlega, en illa gekk að
kaupa nægilega mikið af vörum
þaðan til að nota upp söluféð.
Þangað fór ég og hafði bæði um-
sjón með innflutningnum þar og
hjálpaði innflytjendum við að
finna þar vörur til að kaupa og
flytja heim. Ég var þarna í þrjú
ár, en leiddist aðgerðarleysið þar
sem árlega komu aðeins tvö til
„Stjórnvöld verða að taka þátt í bar-
áttunni fyrir auknum fiskgæðum."
Sýnishorn af framlagi sjávarútvegs-
ráðuneytisins í þeirri baráttu.
þrjú skip. Þá tók ég tilboði frá
Jóni Gunnarssyni um að koma til
Coldwater sem söslustjóri og
ábyrgur fyrir framleiðslunni, sem
þá var í Maryland, en þar var ég í
þrjú ár,“ sagði Pálmi Ingvarsson.
Komutn kraftblökkinni
inn á markaðinn
„Ég kom síðan heim og stofnaði
fyrirtækið I. Pálmason með föður
mínum, en við komum kraftblökk-
inni meðal annars inn á markað-
inn hér árið 1961. Seinna var ég
beðinn að koma til EAO til að
starfa að framleiðslu- og mark-
aðsmálum. Ég vann því í Malaysíu
og á Ceylon í tvö ár og síðar sem
ráðgjafi stjórnar Mexíkó. Að því
loknu fékk ég tilboð frá banda-
ríska fyrirtækinu The Gorton
Corporation í Claushester í
Massachusetts, sem er eitt elzta
og þekktasta fisksölufyrirtæki
Bandaríkjanna. Þar sá ég um inn-
kaup á fiski. Þá liggur leiðin heim
að nýju 1973 og gerði ég þá athug-
un á frystihúsum fyrir Fram-
kvæmdastofnun ríkisins. Meðan á
því stóð spurði ég einhvern hvern-
ig stæði á því að ekki væri flogið
með ferskan fisk til Boston. Mér
var sagt að það væri ekki hægt, en
það reyndist nóg fyrir mig. Ég
byrjaði á þessum flutningum,
„flugfiskinum", til Boston og Chic-
ago. í þeim flutningum stóð ég i
nokkur ár, eða þar til veiðar juk-
ust út af Massachusetts í kjölfar
útfærslunnar í 200 mílur, en þá
fór verðið að verða óöruggara. Þá
bauðst mér vinna H.B. Nickerson
and Sons í Nova Scotia. Þar var ég
um tíma og sá um framleiðslu og
sölu á afurðum úr botnfiski. Mér
leizt hins vegar ekkert á hvert
stefndi í kanadískum fiskiðnaði og
auk þess fóru þeir fram á að ég
yrði kanadískur ríkisborgari, en
það kærði ég mig ekkert um. Ég
stofnaði því eigið ráðgjafarfyrir-
tæki í Seattle í Washington og síð-
astliðin þrjú og hálft ár hef ég
starfað sem ráðgjafi fyrir fiski-
ðnaðinn, sem er að myndast í Al-
aska, bæði fyrir fylkisstjórnina og
einkafyrirtæki.
Alaska á eftir að verða
stórt á Bandaríkjamarkaði
Það er geysimikill fiskur í Ber-
ingshafinu og upp með Aleutaeyj-
um. Árlega mega þeir fiska þar
um 150.000 til 200.000 lestir af
þorski, mikið af flatfiski, grálúðu
og karfa en auk þess ógrynni af
svokölluðum Alaska Pollock, sem
mætti líkja við spærling. Árleg
veiði af honum er um 1,1 milljón
lesta og er hann mest veiddur af
Japönum og Rússum, en þessum
fiski hefur enn ekki verið komið
inn á Bandaríkjamarkað. Ég held
að Alaska eigi eftir að verða mjög
sterkt á fiskmörkuðum í Banda-
ríkjunum, bæði í þorski og flat-
fiski. Þeir framleiða nú þegar tals-
vert af þorskflökum um borð í
frystitogurum, sem seljast á verði
mitt á milli íslenzku og kanadísku
flakanna eða á um 1,50 til 1,55
dollara. Það háir þeim hins vegar
enn, að þeir eiga eftir að leysa ým-
is tæknileg mál svo og rekstrar-
grundvöllinn.
Á leið til Sao Tome
Auk þess hef ég unnið talsvert
fyrir kanadísku stjórnina, aðal-
lega vegna gerðar hinnar marg-
umtöluðu Kirby-skýrslu. Þá rann-
sakaði ég samkeppnisaðstöðu
kanadískra þorskflaka á Banda-
ríkjamarkaðnum og ýmislegt
fleira. Éinnig hef ég unnið að
lausn ýmissa vandamála víða um
heim, svo sem í Brazilíu, og nú er
ég á leið til eyjarinnar Sao Tome í
Nígeríuflóanum til að kanna
möguleika á úrbótum í sjávarút-
vegi.
Markaöurinn segir til um
veiðar og meðferð físksins
Það, sem ég hef mest unnið að,
er sambandið milli markaða,
framleiðslu og veiða og að laga
vöruna eftir þörfum og óskum
markaðsins. Það munar öllu að
vita um þörf markaðsins og laga
vöruna eftir henni, en ekki gera
eins og oftast er hér: Að veiða vör-
una og spyrja síðan: Viljið þið
kaupa? Markaðurinn segir alltaf
til um hvað er veitt og hvernig
fiskurinn skuli meðhöndlaður,
annars skeður það að markaður er
ekki til fyrir fiskinn sem hefur
verið veiddur, eða verðið, sem fæst
fyrir hann, dugir ekki fyrir kostn-
aði við veiðar og vinnslu.
Þorskneyzla Bandaríkja-
manna hefur aukizt um 200%
á mann síðustu 10 ár
í starfi mínu felst það að reyna
að finna út líklega þróun í fisk-
sölumálum og það væri gaman að
lifa ef maður gæti með vissu spáð
fyrir um markaðsþróunina. Ef við
tökum bandaríska markaðinn,
kemur margt til, sérstaklega
skammtímaáhrif svo sem þróun
efnahagsmála, framboð á fiski og
framboð á kjúklingum og nauta-
kjöti. Hinn hefðbundni markaður,
sem íslendingar eru nú á, er það
mettaður að þenslumöguleikar
utan eðlilegrar neyzluaukningar
eru mjög takmarkaðir. Það er
helzt von aukningar í smásölu og
Pilmi Ingvarsson
þá jafnt í ferskum sem frystum
fiski. Ef litið er á þorskneyzlu
Bandaríkjamanna síðastliðin 20
ár eða frá 1960, kemur í ljós að
hún hefur aukizt um 200% eða
10% á ári að meðaltali á mann. Á
sama tíma hefur neyzla flatfisks
aukizt um 100%. Neyzla á ýsu hef-
ur hins vegar minnkað um 35% og
á karfa um 25 til 26% á sama
tíma. Það er eftirtektarvert að
neyzla á fiskstautum og skömmt-
um hefur minnkað allmikið síðan
1979 og þar með innflutningur á
blokkum. Stærsti liðurinn í frosn-
um flökum er þorskurinn eða um
helmingur alls flakamagnsins og
hefur verið mjög mikill þrýstingur
á að auka það magn, aðallega frá
Kanadamönnum vegna stöðugrar
aukningar á veiðum þeirra síðan
þeir færðu út í 200 mílurnar 1976.
Þá veiddu þeir um 250.000 lestir af
þorski, á síðasta ári um 600.000
lestir og búast við að 1986 verði
komið jafnvægi í veiðina með um
720.000 lesta ársafla. Þetta er
nærri þreföldun á aðeins 10 árum.
Þessu magni hafa þeir orðið að
koma á markað einhvers staðar og
hefur aðalsóknin verið á Banda-
ríkjamarkað og saltfiskmarkað í
Portúgal. Kanadamenn hafa sam-
ið við Portúgala um sölu á salt-
fiski þangað og leyft einhverjar
veiðar í landhelgi sinni og einnig
leyft fiskiskipum sínum að selja
afla um borð í portúgölsk skip,
sem hafa saltað um borð.
Kanadískur sjávarútvegur
tekinn upp í skuldir
Ástandið í kanadískum fiskiðn-
aði hefur verið slæmt og taprekst-
ur mikill. Stjórnin hefur veitt
honum svo mikinn fjárhagslegan
stuðning, að segja má að hann
hafi verið tekinn upp í skuldir.
Ástæður þess eru margar, aðal-
lega þjóðfélagslegar og pólitískar.
Þetta hefur meðal annars komið
fram í lélegu andrúmslofti um
borð í hinum stóra flota þeirra og
afleiðingin er auðvitað léleg með-
ferð aflans og lélegt hráefni til
vinnslu í frystihúsunum. Það hef-
ur aftur í för með sér lélegt and-
rúmsloft í frystihúsunum. Þegar
starfsfólk þar fær lélegt hráefni
til að vinna úr, verður það kæru-
laust og framleiðslan því léleg.
Það hefur aftur í för með sér lágt
verð fyrir framleiðsluna. Því fæst
aldrei nóg fyrir framleiðsluna til
að greiða fyrir kostnaðinn við
veiðar og vinnslu.
Falli gæðin er voöinn vís
Þess vegna hefur íslenzki fisk-
urinn haft yfirburði í gæðum, ekki
vegna þess að hann sé óaðfinnan-
legur heldur vegna þess hve fiskur
samkeppnisaðilanna er lélegur.
Það er sama hvar í heiminum ég
hef kannað markaðsmálin. Stöð-
una í þeim má alltaf rekja til þess
Pálmi og faðir hans beittu sér
manna mest fyrir því að innleiða
notkun kraftblakkarinnar hér á
landi. Hér sést hún í notkun á nóta-
bátnum Kap II VE. Búið er að
þurrka að loðnunni og dæling að
hefjast.
hvernig farið er með fiskinn frá
veiðum til vinnslu. Gæði verða
ekki bætt í vinnslunni nema hrá-
efnið sé fyrsta flokks. Þess vegna
bregður mér við þegar ég kem
hingað heim og heyri að enn séu
sömu mótbárur við lýði og líkt
ástand í baráttunni fyrir auknum
gæðum og bættu fiskmati og þeg-
ar ég vann hér við fiskvinnsluna
fyrir um 30 árum. Það er nærri þvi
eins og maður sé að ganga inn í
sama heiminn aftur, 30 ár aftur í
tímann. Vestra hef ég alloft sam-
band við Guðjón B. ólafsson og
Óttar Hansson og báðir leggja
„Flugfiskur“ á leið til Bandaríkjanna, en það var Pálrai Ingvarsson, sem
fyrstur manna hóf þá flutninga héðan.
LEGGJUM
GÆÐIN
TIL GRUNDVALLAR