Morgunblaðið - 11.04.1984, Blaðsíða 14

62
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 1984
Hvers á ullin að gjalda?
Svar við opnu bréfi Elínbjartar Jónsdóttur
— eftir Guðríði B.
Helgadóttur
Elinbjört Jónsdóttir skrifar
opið bréf til bænda í Morgunblað-
ið þ. 23.3. sl. Þökk sé henni fyrir
áhuga á ullarmati og ullargæðum.
Þar hafa of fáir gert of lítið til
úrbóta.
Það var aðeins þetta þekk-
ingarleysi, bæði hennar og ann-
arra, að kenna bændum um allt
sem aflaga fer í þessu þjóðfélagi,
sem snart mig, stakk og særði til
að biðja Morgunblaðið um örlítið
horn af sínum dýrmæta pappír
undir fáein orð, sem ef til vill
gætu opnað fleiri leiðir til um-
ræðu, og verðugri nýtingar á ís-
lenzkri ull.
Verðlagningu búvara er þannig
háttað, að bændur hafa þar engan
íhlutunarrétt né ákvarðanatöku.
Nefndir og ráð skammta þeim
kaup og kjör — í orði kveðnu við-
miðunarkaup við þar til teknar
stéttir, sem þeir ná þó aldrei gegn-
um búvöruverðið. Hver tegund
framleiðslunnar vegur mismun-
andi hátt í verðlagsgrundvellin-
um, eftir oft handahófskenndum
ákvörðunum, að manni sýnist.
Ullin hefir þar lengst af verið
hornreka. Fyrir hana fengu bænd-
ur til skamms tíma „skít og ekki
neitt“. Eða svo lítið að það borgaði
sig ekki að hirða hana. Þó hækk-
aði ullarverð talsvert í fyrra, eða
um allt að helming sumir flokk-
arnir miðað við árið áður. Þökk sé
máttarvöldum. Svo fyrir úrvals-
flokk átti bóndinn að fá 90 kr. pr.
kg, fyrir 1. fl. 70 kr., 2. fl. 36 kr., 3.
fl. 14 kr., svart og grátt 70 kr. og
mórautt 90 kr. pr. kg. En sagan er
ekki nema hálfsögð. Bóndinn fær
ekki ull sína metna, þegar hann
leggur hana inn, heldur mörgum
mánuðum seinna, þegar hún er
orðin hlandbrunnin og fúin,
óþvegin í samansafnaðri kös hjá
vinnslustöðvunum. Svo út úr
þessu kemur auðvitað ekki annað
en stórskemmd vara, lítils virði og
einskis nýt að miklum hluta.
Þetta er ekki bændum að kenna,
að öðru leyti en því, að þeir gætu
neitað að afhenda nokkra ull, nema
hún væri metin um leið að þeim
ásjáandi. Og ég skora á þá að gera
það. Allir sem einn. Þessu eiga þeir
fullan rétt á, og þetta er þeirra
hagsmunamál.
Vetrarrúning hefir rutt sér til
rúms í seinni tíð, vegna áróðurs
um ullargæði o.fl. Við skulum at-
huga örlítið nánar hvernig bónd-
anum er launað fyrir það.
Ég hef hér fyrir framan mig
tvær innleggsnótur frá í fyrra.
Önnur dags. 15.3. Sú ull er metin
hjá Álafossi\þ. 15.6., eða þrem
mánuðum siðaí;,_Þetta var nýrúin
u 11, þegar bóndinn lagði hana inn,
féð á grindum í góðum húsum og
vel með farið á allan hátt. UUin
fór að vísu í hreina liti og 1. flokk,
svo til öll, — en aðeins 6 kg. í
úrval, jtf þessum 214 kilóum. En
hin nótan, yfir svipað magn, af
gömlu tvílembunum, rúnum í end-
aðan júní um leið og flutt var á
heiðina. Hún flokkaðist í svo að
„Ég man vel þann tíma,
þegar bændur báru ein-
ir ábyrgð á gæðum ullar-
innar. Þá var íslenzka
ullin góð vara. Þá var
kappkostað að þvo hana
strax eftir að tekið var
af að vorinu. Og þvo
hana vel.“
segja sömu hlutföllum, lögð inn
strax, en ekki metin fyrr en 9.9.,
eða þrem mánuðum seinna eins og
hin.
Þetta er mjög athyglisverður
samanburður, vegna þess að til
þess að vetrarrýja fé, þarf bónd-
inn að kosta miklu til aukreitis, í
fóðrun, góðum húsum og nær-
gætni. En umfram allt, nógu hús-
rými um sauðburð að vorinu, til
þess að geta haft allt lambféð inni,
ef illa viðrar.
Og það kostar nú meira en rétt
að segja það. Fyrir utan alla vinn-
una í 24 tíma á sólarhring.
Sé knappt um hey eftir erfið
óþurrkasumur þá er þessi vetrar-
rúna ull orðin bóndanum dýr, og
hann fær svo ekkert meira fyrir
hana en ullina af vorrúnu gömlu
tvílembunum, sem hann beitti á
útmánuðum til að spara hey
handa hinum, sem inni stóðu við
troðna jötu. Vornæðinginn standa
þær líka betur af sér þær órúnu og
skýla smálömbum undir hlýju
reyfi.
Þetta bið ég Elinbjörtu og aðra
að taka með í reikninginn, þegar
gerðar eru upp sakirnar við bænd-
ur.
Ég man vel þann tíma, þegar
bændur báru einir ábyrgð á gæðum
ullarinnar, þá var íslenzka ullin
góð vara. En þá var kappkostað að
þvo hana strax eftir að tekið var
af að vorinu. Og þvo hana vel.
Þurrka sem bezt, flokka lagð fyrir
lagð í pokana, velja það greiðasta
og blæfallegasta til tóskaparins
heima, tekið ofan af táið og hært,
það sem vel átti að vanda. Inn-
leggsullina var farið með sem
fyrst til kaupmannsins, sem lét
meta hana á meðan bóndinn beið.
Um það urðu engin eftirkaup.
Hvar er nú íslenzka bænda-
menningin? spyr Elinbjört.
Kannski Jæir geymi hana í
sekkjum hjá Álafossi.
En við Elinbjörtu Jónsdóttur
langar mig að segja svona prívat
af því hún er vefnaðarkennari og
fagmaður í litaniðurröðun: Sumt
sveitafólk hefir annað gildismat
en fjárveitingavaldið og bissness-
mennirnir. Og hefur enn í heiðri
ýmsar gamlar hefðir, líka þá að
þykja vænt um ull og fara vel með
hana, — jafnel þó það fáist ekkert
fyrir hana.
Ég hef til dæmis gamnað mér
við það í yfir 20 ár að rækta upp
mórauðan fjárstofn, með góðri að-
stoð annarra á heimilinu auðvitað.
Þetta er orðinn allgóður hópur og
fallegur á litinn. En ekkert nema
þessi sérvizka þrjózka íslenzkra
þjóðrembusvína og sveitalubba,
getur staðizt þá raun að sjá á eftir
þessum 30—40 reyfum árlega,
svona rauð-mórauðum í mörgum
litbrigðum, vita þeim blandað í
ljósmórautt, illa mórautt og
grámórautt í pottinum hjá Ála-
fossi, innan um allt ruslið. — Svo
láta þeir bara lit í súpuna, ef þeim
líkar ekki blærinn. — Þar fór oft
of góður biti í. —
Gráu litirnir og svörtú bjóða
líka upp á óþrjótandi litasamstæð-
ur, sem svo sannarlega væru betur
komnar í tilraunatóskapinn henn-
ar Elinbjartar, og fús skal ég vera
til samstarfs, eigi ég þess kost.
Um Reykhólaféð get ég verið fá-
orð. Þar hef ég aldrei komið og þar
þekki ég ekki til, því miður. En ég
myndi syrgja það ákaflega (eins
og mórauðu ærnar mínar), ef þar
yrði áratuga ræktunarstarfi kast-
að á glæ, fyrir glópsku. Hver og
einn íslenzkur eiginleiki og sér-
kenni er ómetanlegur, eftir svo
langa hreinræktun. Ull og gærur
eru einmitt nú verðmætari afurð
en lambakjöt.
Háfættar og lágfættar eiga þær
hljómgrunn í minu hjarta, meðan
lambsjarmur bergmálar í fjöllum
og ærin tekur undir.
Ef ég væri í sama sauðfjárhólfi
og Reykhólabúið, myndi ég reyna
að eignast nokkur stykki, ær og
einn hrút, og rækta áfram. Vona
að Vestfirðingar og Strandamenn
bjargi því sem bjargað verður, ef
til óðagotseyðileggingar kemur á
þessum fágæta stofni.
Annars fer nú sennilega að
verða hver síðastur að tala um
kindur, það á vfst að leggja niður
landbúnað. — Svona segir Jónas.
— Og hann fer líklega ekki með
fleipur.
Eða gerir hann það?
Virðingarfyllst.
Guðríður B. Helgadóttir býr í Aust-
urblíð í Blöndudal.
..NYJUFILM-
SXJORNURNAR
FRÁKODAK!
Nýju 35 mm litfilmurnar fra Kodak.
KODACOLOR VR.skila hlutverki sinu
medsoma viö olikustu skilyrði
litljósmyndunar. enda eiga þær ekki
langt aö sækja frabæra
„lithæfíleika" sina.
ftar.Aooi.ae icuc
C' s,. allfc i/i^rne-masíí
- filme !'• ( mtKji.-
In.s'^n.aBtirv.
SKiíá »:ar i«;
mynour

KDDAKumboðid
Hvetja til
þyrlukaupa
Björgunarsveitin Ingólfur í
Reykjavík og björgunarsveit
Hornafjarðar hafa skrifað for-
sætisráðherra bréf og hvatt til
þess að stjórnvöld haidi ekki að
sér höndum í sambandi við
þyrlukaup.
Benda félögin á nauðsyn þess í
bréfum sínum að þau mál séu í
höndum Islendinga og láta í ljós
þá skoðun að þyrlur séu nauðsyn-
leg öryggistæki fyrir sjómenn og
landsbyggðina alla.
Kjarasamning-
ar samþykktir
Nýgerðir kjarasamningar milli
Félags matreiðslumanna og
Sambands veitinga- og gisti-
húsa voru samþykktir á al-
mennum félagsfundi sem hald-
inn var í lok mars.