Morgunblaðið - 25.05.1984, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. MAÍ 1984
GluMÍEí!
AMERÍKA
POBTSMOUTH/NOBFOLK
Bakkafoss 8. júní
City of Perth 19. júní
Bakkafoss 29. júhí
City of Perth 10. júli
NEW YORK
Bakkafoss 7. júni
City of Perth 18. júni
Bakkafoss 28. júní
Cíty of Perth 9. júlí
HALfFAX
Bakkafoss 11. júní
Bakkafoss 2. júli
BRETLAND/MEGINLAND
IMMINGHAM
Álafoss 27. maí
Eyrarfoss 3. júni
Álafoss 10. júní
Eyrarfoss 17. júni
FELIXSTOWE
Alafoss 28. mai
Eyrarfoss 4. júní
Álafoss 11. júni
Eyrartoss 18. júni
ANTWERPEN
Alafoss 29. mai
Eyrarfoss 5. júni
Alafoss 12. júni
Eyrarfoss 19. júni
ROTTERDAM
Alafoss 30. mai
Eyrarfoss 6. júní
Alafoss 13. júni
Eyrarfoss 20. júní
HAMBORG
Álafoss 31. maí
Eyrarfoss 7. júní
Álafoss 14. júni
Eyrarfoss 21. júní
WESTON POINT
Helgey 5. júní
LISSABON
Vessel 21. júni
LEIXOES
Vessel 22. júní
BILBAO
Vessel 24. júni
NORÐURLÖND/-
EYSTRASALT
BERGEN
Dettifoss 25. mai
Artevelde 4. júni
Dettlfoss 8. júni
Mánafoss 15. júni
KRISTIANSAND
Dettlfoss 28. maí
Artevelde 4. júni
Dettifoss 11. júni
Mánafoss 18. júní
MOSS
Dettifoss 25. mai
Artevelde 5. júní
C ittifoss 8. júní
Mánafoss 19. júni
HORSENS
Dettifoss 30. mai
Dettifoss 13. júni
GAUTABORG
Dettifoss 30. maí
Artevelde 6. júni
Dettifoss 13. júni
Mánafoss 20. júni
KAUPMANNAHOFN
Dettifoss 31. maí
Artevelde 7. júni
Dettifoss 14. júni
Mánafoss 21. júni
HELSINGJABORG
Dettifoss 1. júní
Artevelde 8. júní
Dettifoss 15. júni
Mánafoss 22. júni
HELSINKI
Elbström 30. maí
Elbström 2. júli
GDYNIA
Elbström 4. júni
Elbström 6. júlí
ÞÓRSHÖFN
Mánafoss 16. júni
VIKULEGAR
STRANDSIGLINGAR
-fram ogtil baka
frá REYKJAVÍK
alla mánudaga
frá ÍSAFIRÐI
alla þriöjudaga
frá AKUREYRI
^atta ffliinitbdaga
EIMSKIP
*
Neskaupstaður:
„SÚN og SVN
eru mjög mikil-
væg fyrirtæki“
,,l»Af) má segja, aö ég hafí fyrst komið inn í Samvinnufélag útgerðar-
manna í Neskaupstað til einhverra áhrifa árið 1945 og formaður var ég
þar frá 1946. Ég var að sjálfsögðu ásamt bróður mínum, sem gerði út smá
vélbát, búinn að vera félagsmaður í SÚN um nokkurn tíma. Stórfelldar
breytingar hjá félaginu stóðu fyrir dyrum á þessum tíma, það var bygging
stórs og mikils frystihúss, til að geta unnið afla togaranna, sem voru að
koma í bæinn, sá iyrsti kom 1947, og ennfremur að taka á móti afla
smábátanna, sagði Lúðvík Jósepsson.
. _ „ , „ _ MorgunblaftiJ/KEE.
Johannes Stefansson og Luðvík Josepsson
Jóhannes og Lúðvík
láta af stjórnarfor-
mennsku í SVN og SÚN
ÞGGAK fjallað er um Neskaupstað síðustu áratugi, sveitarstjórn-
ar- og atvinnumál þar, koma helzt í hugann nöfn þriggja manna.
Það eru Bjarni Þórðarson, Jóhannes Stefánsson og Lúðvík Jós-
epsson, en þeir mynduðu þrístirnið svokallaða, sem veitti Sósíal-
istaflokknum og síðar Alþýðubandalaginu í Neskaupstað forystu
frá því á fjóröa áratugnum.
„Til þessa hafði SÚN verið sam-
tök útgerðarmanna í Neskaupstað
svo og margra sjómanna og þá
fyrst og fremst þjónustufyrirtæki
án beins rekstrar. Það sá um að
koma afurðum félagsmanna á
markað, bæði saltfiski og ferskum
fiski og rak auk þess verzlun með
útgerðarvörur. Með byggingu
frystihússins hófust aflakaup af
togurum og smærri bátum og
sjálfstæður rekstur þess. Með
frystihúsinu, fiskimjölsverk-
smiðju og síldarverksmiðju óx
fyrirtækið síðan upp í að verða
eitt stærsta fyrirtæki bæjarins.
Næstu þáttaskil í sögu félagsins
urðu á árunum 1960 til 1968, þeg-
ar síldarævintýrið gekk yfir. Þá
var reist mikil síldarverksmiðja,
fyrirtækið eignaðist stóra síldar-
báta og saltaði síld. Þetta var þó
með þeim hætti, að Síldarvinnsl-
an var hlutafélag, 60% í eigu
SÚN, en útgerðarmenn og ein-
staklingar í bænum áttu einnig
stóran hlut. Þetta tímabil breytti
félaginu þannig, að það varð lang-
stærsti atvinnurekandinn á
staðnum og átti allmiklar eignir. í
lok síldveiðitimabilsins verða enn
þáttaskil í sögunni. Þegar síldin
hvarf varð félagið brautryðjandi í
skuttogarakaupum og með þeim
kemst fiskvinnslan á nýtt stig
með stöðugri vinnu dag hvern allt
árið. Eftir allt þetta er staðan
þannig, að SÚN er áfram hið
raunverulega eignarfélag, en mest
ber á SVN sem rekstraraðila.
SVN á nú 5 skip, þrjá skuttogara
og tvö stór nótaskip, rekur frysti-
hús, saltfiskverkun, loðnubræðslu
og hefur með höndum margvísleg-
an annan rekstur. SVN er því orð-
ið eitt af stærstu útgerðarfyrir-
tækjum landsins og á síðasta ári
voru ársverk hjá fyrirtækinu alls
450 og launagreiðslur námu sam-
tals 125 milljónum króna. Fyrir-
tæki af samsvarandi stærð í
Reykjavík væri því með um 22.000
ársverk, en til samanburðar má
geta þess, að 700 manns vinna í
álverinu. Það er því ekkert um
það að efast að SÚN og SVN eru
Neskaupstað mikilvæg fyrirtæki.
Það er enginn vafi á því, að
þessi rekstur hefur notið mjög
góðrar samstöðu manna úr öllum
flokkum og margvíslegum hags-
munahópum og það hefur leitt til
hagsældar bæði fyrir fyrirtækið,
Neskaupstað og íbúa staðarins.
Þá hefur félagið lengst af notið
góðra framkvæmdastjóra eins og
Jóhannesar Stefánssonar og Ólafs
Gunnarssonar, sem hefur reynzt
félaginu afburðavel. Fleiri nöfn
koma auðvitað upp í hugann og
má þar nefna Jóhann K. Sigurðs-
son, annan framkvæmdastjóra
SVN, sem sér um útgerð skipanna
og Þórð M. Þórðarson, skrifstofu-
stjóra, sem hefur verið tengdur
félaginu um mjög langt skeið.
Ég var stjórnarformaður SÚN í
38 ár eða frá 1946 og þar til nú, að
ég baðst undan endurkjöri á síð-
asta aðalfundi. Um minn persónu-
lega þátt í þróuninni er annars
lítið að segja. Ég hef efalaust átt
þátt í undirbúningi og skipulagn-
ingu þessara hluta, en á þeim
tíma, sem umsvifin hafa verið
mest, átti ég sæti á Alþingi og
hafði því ekki nema lítii áhrif á
það, sem var að gerast á vegum
félagsins. Ég tel að það hafi verið
afar þýðingarmikið í starfsemi
SÚN, þó það hafi breytt rekstri
sínum í stórrekstur á sviði útgerð-
ar og fiskverkunar, að það hefur
ætíð talið sér skylt að vera hags-
munafélag smáútgerðarmanna og
varast að láta hagsmuni stór-
rekstrarins ganga á hag þeirra
smáu, heldur stutt þá i ríkum
mæli. Smáútgerðin hefur síðan
beinlínis verið grundvöllur þess,
að upp hefur vaxið á staðnum öfl-
ugur hópur dugandi sjómanna.
Á um hálfrar aldar tímabili
höfðum við þrfr félagarnir Bjarni
Þórðarson og Jóhannes Stefánss-
on mjög náið samstarf og höfum
haft mikil áhrif á gang mála,
lengst af með meirihluta í bæjar-
stjórn og aðstöðu okkar í sam-
bandi við allan þennan rekstur.
Það hefur því verið gott samstarf
og verkaskipting auk margra ann-
arra þátta, sem hefur leitt til
þess, sem menn geta nú séð í Nes-
kaupstað.
Ég er bjartsýnn á rekstur þess-
ara fyrirtækja. Þau standa
traustum fótum og eru góður
grundvöllur framtíðarþróunar
þeirrar, sem framundan er. Ég er
einnig sannfærður um það, að fiski-
gengd á íslandsmiðum á eftir að
aukast verulega áður en langt um
líður og við eigum eftir að ná mikl-
um árangri í nýtingu fleiri fiski-
tegunda,“ sagði Lúðvík Jósepsson.
HG
„Ég er fæddur í Neskaupstað
9. marz 1913 og eftir nokkra
skólagöngu, sem varð endaslepp
vegna veikinda, lá leiðin í verka-
lýðsbaráttuna og pólitíkina. 1934
bauð kommúnistaflokkurinn
fyrst fram við bæjarstjórnar-
kosningar, reyndar aðeins hálf-
an lista og var það eiginlega
upphafið að samstarfi okkar
þriggja. Þá var Alþýðuflokkur-
inn alls ráðandi, en við Lúðvík
náðum að komast í stjórn verka-
lýðsfélagsins. Síðan lenti ég í
framboði til formanns á móti
einum Alþýðuflokksmannanna
og þrátt fyrir að Hannibal kæmi
austur til að styðja þá, náði ég
kjöri og var formaður verkalýðs-
félagsins í nokkur ár. í janúar
1938 buðum við fram til bæjar-
stjórnar ásamt Alþýðuflokknum
og fengum samtals 6 menn af 9.
Samstarfið gekk hins vegar ekki
og í september sama ár var kosið
aftur og þá buðum við fram sér-
stakan lista og fengum þrjá
menn kjörna, Alþýðuflokkur
þrjá, Framsókn einn og Sjálf-
stæðisflokkurinn tvo. Þá
hneyksluðum við marga með því
að taka upp samstarf við sjálf-
stæðismenn og kjósa með þeim
Bjarni var bæjarstjóri í 23 ár,
Jóhannes og Lúðvík sátu um
áratugaskeið í bæjarstjórn og
forsæti þar en auk þess var Lúð-
vík alþingismaður í fjölda ára.
Þeir áttu allir sæti í stjórnum
helztu atvinnufyrirtækja staðar-
ins, Samvinnufélagi útgerðar-
manna í Neskaupstað og Síldar-
vinnslunni svo eitthvað sé nefnt.
Þá störfuðu þeir allir mikið að
félagsmálum. Bjarni er nú lát-
tvo hægrimenn fyrir bæjar-
stjóra, hvorn á eftir öðrum.
Næsta kjörtímabil náðu svo
Alþýðuflokksmenn og Fram-
sóknarmenn saman meirihluta,
en 1946 náðum við hreinum
meirihluta og höfum haldið hon-
um síðan.
Við byrjuðum allir um 1938 í
bæjarmálunum. Lúðvík hætti
þar 1970, ég hætti 1974 og Bjarni
1978. Við Lúðvík höfðum þá ver-
ið forsetar lengi og Bjarni bæj-
arstjóri í um 23 ár. Við áttum
líka allir sæti í stjórnum at-
vinnufyrirtækjanna. Ég var
reyndar fyrst framkvæmdastjóri
Pöntunarfélags alþýðu frá 1947
til 1953, en um tíma var það
stærsta verzlunin í Neskaupstað.
1953 var ég svo ráðinn fram-
kvæmdastjóri hjá SÚN og gegn-
di því starfi til 1981 auk forstöðu
Olíusamlagsins og stjórnar-
mennsku í ýmsum fyrirtækjum.
Við urðum að standa okkur og á
þessum tímum hafa orðið miklar
breytingar, sem allar hafa mið-
ast við styrka uppbyggingu þess-
ara fyrirtækja. 1957 er Síldar-
vinnslan stofnuð, en aðaleigandi
hennar er SÚN. Ég var í stjórn
SVN frá upphafi og formaður að
inn, en þeir Jóhannes og Lúðvík
eru enn við góða heilsu og fyrir
skömmu létu þeir af formennsku
í stjórnum SVN og SÚN, Jó-
hannes eftir 27 ára samfellda
setu og Lúðvík eftir 38 ár. í til--
efni þessara tímamóta í lífi
þeirra Jóhannesar og Lúðvíks
ræddi blm. Mbl. lítillega við þá
um liðinn tíma og fara viðtölin
hér á eftir:
frátöldum tveimur fyrstu árun-
um. SÚN var með fiskverkunina
a sínum snærum allt til 1965 er
frystihúsið var selt Síldarvinnsl-
unni. Sildarvinnslan hafði þá
hagnazt verulega á síldveiðum
og vinnslu, en SÚN var mjög
þröngur fjárhagslegur stakkur
skorinn, svo það varð úr að Síld-
arvinnslan tók við rekstrinum.
Það hafa því orðið á þessu mikl-
ar breytingar, en tvímælalaust
allar til góðs fyrir fólkið og at-
vinnulífið á staðnum.
Baráttan byggðist á þessum
tíma upp á vinnu og reyndum við
þrír að skipta verkefnum þannig
á milli okkar, að Bjarni var mest
í bæjarmálunum, Lúðvík í lands-
málunum og ég í atvinnumálun-
um. Ég var einnig mikið í félags-
málum, meðal annars formaður
Þróttar og í stjórn ÍSÍ og hef auk
þess verið fréttaritari útvarps-
ins í 32 ár. Það hjálpaði okkur
mikið á þessum tíma, að við vor-
um allir bindindismenn og nut-
um meðal annars vegna þess
mikils stuðnings. Það hjálpaði
mér reyndar ekícert þegar ég fór
í framboð fyrir Sósíalistaflokk-
inn og Alþýðubandalagið í Norð-
ur-Múlasýslu. Ég fór 7 sinnum
fram þar á 17 árum og hafði þó
upp úr því, að auka fylgið úr 55
atkvæðum i um 100. Ég lít því
yfir farinn veg, bæði með sökn-
uði og ánægju. Við fengum miklu
áorkað og þó mikil vinna hafi
legið að baki, var hún oftast
skemmtileg, enda árangurinn
venjulega meiri en í Norður-
Múlasýslunni," sagði Jóhannes
Stefánsson.
„Hálfskammast mín nú
orðið fyrir ákafannu
„ÞETTA hefur alla tíð verið mikil barátta og árangurinn grundvallast á
mikilli vinnu margra manna, ekki aðeins okkar Bjarna og Lúðvíks, þó
mest hafí borið á okkur. Baráttan stóð fyrst um verkalýðsfélagið, síðan
bæjarstjórnina og í gegn um hvort tveggja í stjórn atvinnufyrirtækjanna.
Þar urðum við að standa okkur eins og á hinum stöðunum til að halda
fengnum hlut og það hefur gengið síðan 1946. Ég hálfskammast mín nú
orðið fyrir ákafann í mér á þessum tíma. Eftir að ég stofnaði heimili varð
það anzi mikið útundan og ég man eftir því, þegar ég var prófdómari í
Barnaskólanum fyrsta maí og hljóp þá inn í bæjarhús til að draga
íslenzka fánann niður og þann rauða upp,“ sagði Jóhannes Stefánsson.