Morgunblaðið - 22.07.1984, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ 1984
„Eyddi of
löngum tíma
ævi minnar
í leit að
„sannleikanum“
— sagði Lillian Hellman, sevr. nó ér nýiáun og
var einn frægasti leikritahöfundur Bandaríkjanna
„Eyddi of löngum tíma ævi minnar í að leita aö „sannleikanum," segir
Lillian Hellman m.a. í einni ævisögu sinni, „An Unfínished Woman“.
I lok sídasta mánaðar lést hinn
kunni rithöfundur Lillian Hellman.
Hellman var með þekktustu leik-
ritaskáldum Bandaríkjanna, og hér
á landi kannast margir við kvik-
myndina Júlíu sem byggð er á sögu
eftir Hellman, en sagan er auk þess
að hluta til byggð á æviminningum
hennar sjálfrar.
Hún var fædd 20. júní 1906 í New
Orleans, einkadóttir Max Bernard
og Juliu Newhouse Hellman og ólst
að mestu leyti upp í New York, en
þangað flutti fjölskyldan er hún
var fimm ára gömul. Fjölskyldan
var þó með annan fótinn áfram i
New Orleans og sótti hún því skóla
til skiptis á báðum stöðunum. Á
árunum 1922 til 1924 nam hún við
háskólann í New York, og 1924 var
hún við nám í háskólanum í Kol-
umbíu. Fyrsta árið eftir að námi
lauk vann hún hjá bókaútgáfunni
Horace Liveright, Inc., og ári síðar
varð hún bókmenntagagnrýnandi
New York Herald Tribune. Hún
giftist Arthur Kober árið 1925 og
hætti þá störfum sínum hjá
útgáfufyrirtækinu. Arthur Kober
var ungur og upprennandi rithöf-
undur og ásamt honum fór hún til
Hollywood, þar sem hún fór m.a. að
vinna fyrir kvikmyndafyrirtækið
Metro-Goldwyn-Mayer. I ævisögu
sinni sem ber heitið „An Unfin-
ished Woman“ segir Hellman m.a.
frá þessu tímabili ævinnar, hún
fæst m.a. eitthvað við skriftir, sem-
ur smásögur milli þess sem hún
spreytir sig á matseld og öðru
þessháttar, en flestar sögurnar
leggur hún til hliðar og segist hafa
verið búin að sætta sig við að aldrei
yrði hún rithöfundur. „Þessi niður-
staða varð mér mikill léttir," segir
hún, „og ég gaf mér tima til að lifa
lífinu, lesa bækur, og hitta áhuga-
vert fólk.“ Hjónabandi hennar og
Kobers lauk þó með skilnaði 1932,
og skömmu síðar sneri hún aftur til
New York til að lesa handrit að
leikritum fyrir Herman Shumlin,
en hann leikstýrði síðar fjölda
verka eftir hana sjálfa.
Dashiell Hammett
Rithöfundinn Dashiell Hammett
hitti Hellman fyrst er hún var 24
ára gömul. Hann var þá mjög
þekktur rithöfundur, 36 ára gam-
all, en átti við talsverð
drykkjuvandamál að stríða. Upp
frá þvi hófst mikill vinskapur
þeirra í millum, sem varaði í þrjá-
tíu ár, eða þar til Hammett lést úr
krabbameini. Er þau hittust fyrst
hafði Hammett skrifað fjórar af
fimm skáldsögum sínum og var
jafnfrægur í Hollywood sem New
York. Á árunum 1930 til 1948 skrif-
aði hann þó aðeins eina skáldsögu
og nokkrar smásögur. Drykkju-
skapur setti strik í reikninginn og
árið 1945 segir Hellman að horft
hafi til vandræða í þeim efnum.
Nokkrum árum síðar eða árið 1948
hætti Hammett drykkjunni alfarið
og bragðaði ekki áfengi það sem
eftir var ævinnar.
Ekki er að efa að Hammett hafi
haft mikil áhrif á þróun hennar
sem rithöfundar, enda segist hún
hafa skrifað leikritið „The childr-
ens Hour“ með hans hjálp, en það
leikrit sló í gegn og skipaði henni á
bekk með helstu leikritaskáldum
Bandaríkjamanna. Leikritið var
frumsýnt 1934 í New York og vakti
stormandi lukku, sýningar urðu
691 áður en farið var með leikritið í
sýningaferð um Bandaríkin, og síð-
ar var leikritið kvikmyndað. Næsta
leikrit sem sett var upp eftir hana,
„Days to come“, var sýnt í fyrsta
sinn 1936 í New York, en andstætt
hinu fyrra sem vakti miklar vin-
sældir, voru sýningar örfáar og
féllu niður eftir fyrstu vikuna.
Síðla árs 1936 lagði Hellman af
stað í ferðalag um Evrópu, og sótti
m.a. heim Rússland, Frakkland og
Spán. Þriðja leikrit hennar, „The
little Foxes“ birtist svo á fjöíunum
á Broadway í febrúar 1939, og vakti
verðskuldaða athygli, sýningar
urðu 410 og árið 1941 var frumsýnd
kvikmynd unnin upp úr leikritinu
með Betty Davies í aðalhlutverki.
Árið 1940 er Hellman ýmist á
Broadway eða Hollywood, og árið
1941 hefjast sýningar á leikritinu
„Watch on the Rhine“, en það hlaut
verðlaun gagnrýnenda sem besta
leikritið á Broadway 1940—1941.
Gerð var kvikmynd eftir leikrit-
inu og eftir að hafa unnið að henni
og myndinni North Star sem fjall-
ar um hetjudáðir rússnesku þjóð-
arinnar í seinni heimsstyrjöldinni,
skrifaði Hellman „The Searching
Wind“ sem var sýnt í New York í
byrjun apríl 1944. Árið 1945 fór
Hellman í seinni ferð sína til Sov-
étríkjanna, i þetta sinn var hún
sérstakur gestur stjórnvalda í þeim
tilgangi að kynnast afleiðingum
styrjaldarinnar. Niðurstöður henn-
ar voru birtar 31. mars 1945. Eftir
að hafa unnið við kvikmynd sem
gerð var eftir leikritinu „The
Searching Wind“ 1946, beindi Hell-
man kröftum sínum að samningu
nýs leikverks, „Another part of the
Forest" sem frumsýnt var á Broad-
way 20. nóvember 1946 undir leik-
stjórn hennar sjálfrar. Hún leik-
stýrði einnig útfærslu sinni á verki
franska leikritsins „Montserrat"
eftir Emmanuel Robles, sem sýnt
var fyrsta sinni f New York 29.
október 1949.
„The Autumn Garden“ sem sýnt
var fyrsta sinni á Broadway 7.
mars 1951 með Fredric March og
Florence Eldridge f aðalhlutverk-
um tekur til umfjöllunar haust-
kvöldið í lífi manna og hvernig best
er að undirbúa sig undir efri árin.
Leikritið fékk misjafna dóma, sum-
ir töldu það vera eitt besta verk
hennar en öðrum fannst lítið sem
ekkert í það varið. Næstu árin
fékkst Hellman við að sviðsetja
fyrri verk, svo sem „The Childrens
Hour“. Það var sýnt 189 sinnum í
New York áður en farið var með
leikritið f leikferð um Bandarikin.
Þá færði hún einnig í leikbúning
Hafskip fær blóm
í hnappagatið
ÞESSI blómum skrýddi vagn, sem
má sji á meðfylgjandi mynd, hlaut
fyrstu verðlaun í mikilli samkeppni
sem haldin var í Norfolk í Virgínu-
ríki fyrir nokkrum vikum. Á mynd-
inni má sjá áletrun á hlið vagnsins
sem hljóðar á þessa leið: „Iceland,
land of fíre and ice.“ Á vagninum
má sjá eldfjall (t.v.) og jökul, sem að
hluta til eru búinn til úr svokölluð-
um azalea-blómum.
Hátíðin, sem ber nafnið Azalea-
-hátfðin, er árviss viðburður um
þessar slóðir en verðlaunavagninn
var hannaður og skreyttur af
birgðamiðstöð bandariska sjó-
hersins, Naval Supply Center. Við
gerð vagnsins naut birgðastöðin
m.a. fjárhagsstuðnings frá Haf-
skip, en einnig safnaði starfsfólkið
fé með því að efna til kökubazars
og ýmsum öðrum hætti.
í bréfi, sem forstjóra Hafskips,
Björgólfi Guðmundssyni, barst frá
forstjóra birgðastöðvarinnar í
Norfolk fyrir nokkru, er Hafskip
þakkaður stuðningurinn og þess
sérstaklega getið að án hans hefði
skreyting verðlaunavagnsins ekki
verið möguleg.