Morgunblaðið - 31.10.1984, Qupperneq 29

29
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. OKTÓBER 1984
Sigurður Helgason
„Það ber að lýsa undr-
un og vanþóknun á
þeim vinnubrögðum
ráðuneytisins að ætla
nefndum aðilum röskan
mánuð um háannatím-
ann til þess að svara
jafn viðamiklu laga-
frumvarpi og hér er á
ferðinni þar sem m.a. er
lagt til að sýslunefndir
verði lagðar niður og öll
hreppsfélög innan við
100 íbúa og um alda-
mótin 400 íbúa og skal
þetta gert án þess, að
fyrir liggi samþykki við-
komandi aðila.“
enginn í Noregi, þar sem samhliða
má draga úr kostnaði aðalstöðva
stjórnarráðsins. Þessi þróun mæl-
ist mjög vel fyrir og vinna að
henni allir stjórnmálaflokkar þar
í landi. Slíkum fylkisþingum og
samhliða alhliða valddreifingu
stjórnvaldsins er aðeins hægt að
koma á eftir mjög ítarlegar athug-
anir og aðeins bundið við stór
landshlutasvæði, t.d. fjórðunga.
Stjórn fjármála sveitar-
félaga fært til ráðuneytis
Tillögur „Endurskoðunarnefnd-
arinnar" um fjármál sveitarfélag-
anna tel ég margar mjög varhuga-
verðar og margar breytingar
þeirra orka tvímælis og ekki sjá-
anlega til bóta. Tekið skal fram að
í gömlu sveitarstjórnarlögunum
nr. 58/1961 í greinunum 45—91 er
ítarlega tekið fyrir um fjármál
sveitarfélaga og þar er að finna
m.a. ákvæði um nauðasamninga,
sem nefndin fellir niður. Gagn-
stætt markmiði nefndarinnar eru
áhrif heimamanna í þessum mál-
um skert verulega eða felld alveg
niður. Lagt er inn á nýjar brautir
sem verulegur styr gæti staðið
um. Skal þetta rakið nánar, en
sleppt þeim greinum sem ég sé
ekki ástæðu til að gera athuga-
semdir við.
Ég tel mjög vafasamt og í mörg-
um tilvikum óhugsandi að skylda
öll sveitarfélög til að semja 5 ára
áætlun um rekstur, framkvæmdir
og fjármál sveitarfélaga sbr. 74.
gr. Gagn að þessum áætlunum
hefur verið hverfandi. Því síður
tel ég að það komi tl greina að
sveitarfélög verði skylduð til
kostnaðarsamra áætlanagerða, ef
ráðast á í framkvæmdir, sbr. sem
75. gr. gerir ráð fyrir. Hér er að
minu mati um hreina sýndartil-
lögu að ræða, þar sem stærri
sveitarféiögin hafa flest á að skipa
sérmenntuðum starfsmönnum,
sem gera slikar áætlanir, en yrði
verulegur fjárhagsbaggi fyrir
minni sveitarfélögin.
Ég tel varhugavert og ástæðu-
laust að lögbinda, að sveitarfélög
með yfir 1000 íbúa skuli fela lög-
giltum endurskoðanda að annast
endurskoðun reikninganna, sbr.
82. gr.
Að mínu mati er verið að hræða
venjulega ólærða endurskoðendur
að taka að sér þessi störf með
margvíslegum athugunum, sbr. 83.
og 84. gr. Að sjálfsögðu er af hálfu
kosins endurskoðanda staðreynt
ýmislegt í reikningum, en svo
Ársþing LH um helgina:
Útlit fyrir rólegt þing
UM NÆSTU helgi verður haldið Ársþing Landssambands hestamanna hið 35. í
röðinni. Hestamannafélagið Sörli í Hafnarfirði sér um þinghaldið aö þessu
sinni, en félagið á 40 ára afnueli á þessu ári.
Meðal þeirra mála sem tekin
verða fyrir má nefna agareglur
fyrir allar greinar hestaíþrótta,
einnig er reiknað með að afstaða
verði tekin til væntanlegrar reið-
hallarbyggingar. Fyrir þingið verð-
ur lögð fram tillaga um breytingu á
reglum um úthlutun reiðvegafjár
til hestamannafélaga.
Á síðasta þingi sem haldið var í
Borgarnesi voru samþykktar laga-
breytingar sem fela í sér fækkun
þingfulltrúa, þannig að nú munu
sitja þingið 116 kjörnir fulltrúar
auk stjórnar LH og gesta í stað 136
fulltrúa í fyrra.
Sýningarnefnd LH og Búnaðarfé-
lagsins leggur fram tillögu um nýja
skipan á niðurröðun fjórðungsmóta
milli landsmóta. Verði þessi tillaga
samþykkt munu aðeins þrjú fjórð-
ungsmót milli landsmóta. Éin meg-
inástæða fyrir þessari tillögu mun
vera sú óánægja sem ríkt hefur með
þá skipan að halda tvö fjórðungs-
mót eitt árið af þeim þrem sem eru
milli landsmóta.
Á undanförnum árum hefur sá
háttur verið hafður á að fengnir
hafa verið menn til að flytja fyrir-
lestra um ýmis mál sem tengjast
hestum og hestamennsku. Nú verð-
ur sá háttur hafður á að í stað
fyrirlestra verða pallborðsumræður
sem bera yfirskriftina „Hesta-
mennskan í næstu framtíð" og
„Hrossaræktin, staða og stefna".
Fimm framsögumenn hafa verið
fengnir til að fjalla um sitthvert
málefnið og fær hver þeirra um
5—10 mínútur til umráða og á eftir
verður opin umræða um málefnin.
Þinghaldið hefsi klukkan tíu á
föstudag í veitingahúsinu Tess í
Hafnarfirði og mun því ljúka með
dansleik á laugardagskvöldið.
Þjónusta í tann-
réttingum aukin
TILLAGA til þingsályktunar flutt
af Helga Seljan, Alþýðubandalagi,
um aukna þjónustu vegna tann-
réttinga, hefur verið lögð fram.
Þar er lagt til að ríkisstjórnin leiti
allra leiða til að koma ákveðinni,
skipulegri þjónustu í tannrétting-
um út á landsbyggðina.
í greinargerð segir að tann-
réttingar séu orðnar veigamikill
þáttur í tannvernd, og lætur
nærri að um 30% þurfi að fara í
slíkar aðgerðir. Þá er einnig
bent á að 41% ferðakostnað-
argreiðsla, sem tryggingayfir-
læknir úrskurðar eru vegna
tannlækninga, sérstaklega
tannréttinga. Þáttur sjúkra-
samlaga í tannréttingum er
50%, en var 75% áður en núver-
andi ríkisstjórn tók við.
nákvæm útfærsla er óþörf, enda
ber sveitarstjórnarmönnum að
fylgjast með eignum og skuldum
sveitarfélagasins. Hafa þeir og
fullan aðgang að öllum gögnum
sveitarfélagsins.
Umorða þarf alveg 2. mgr., 86.
greinarinnar. Samkvæmt 60., 61.
og 62. gr. núgildandi laga var allt
gert til þess að ná fram ársreikn-
ingum og nær alltaf tekist enda
skyldan lögð á herðar oddvita
sýslunefndar. Nú skal eftir tiltek-
inn frest, ráðuneytinu heimilt að
stöðva greiðslur úr jöfnunarsjóði
og með lögsókn komið á ábyrgð á
hendur viðkomandi aðila. Hér er
réttarstaða sveitarfélaganna
verulega verri en eftir núverandi
lögum, en það er gagnstætt
markmiðum nefndarinnar.
Nú skal innleitt, að eigi megi
gera aðför að sveitarfélögum og
þau ekki tekin til gjaldþrota-
skipta, svo og megi ekki skulda-
jafna við kröfur sveitarfélags, sbr.
87. gr. Fljótt á litið lítur þetta vel
út, en getur haft mjög slæmar af-
leiðingar. Skuldajöfnun við sveit-
arfélög, er mjög algeng og myndi
afnám hennar snögglega geta haft
slæmar afleiðingar og veikja
viðskiptatraust þeirra. Ég er sam-
mála nefndinni, að gera þarf allt
til þess að draga úr sjálfskuldar-
ábyrgð og áhættu sveitarfélaga,
en því miður hefur farið í vöxt að
þau gangi í ábyrgðir í sambandi
við atvinnurekstur byggðarlag-
anna. Tel ég að hér séu stærri
sveitarfélögin í meiri hættu, en
þau minni. Er mér kunnugt um, að
sýslunefndir hafa verulega forðað
sveitarfélögum frá óraunhæfum
ábyrgðum. Það er aftur ljóst, að
t.d. Stofnlánadeild landbúnaðar-
ins gerir kröfu, sbr. lagaákvæði,
að hreppar og sýslunefndir ábyrg-
ist lán til bænda eða samtaka
þeirra í fjölmörgum tilfellum.
Verði 3. og 4. mgr. að lögum
óbreytt, þá þarf lagabreytingu hjá
Stofnlánadeild landbúnaðarins og
kannski eru fleiri lagaákvæði um
ábyrgðir sveitarfélaga í lögum,
t.d. Byggðasjóðs, sem þyrfti að
endurskoða. Á það skal einnig
bent að verði snögglega hætt þess-
um ábyrgðum, þá er hætta á
stöðnun, t.d. hjá bændum og gætu
slík ákvæði haft alvarlegar afleið-
ingar í atvinnumálum byggðalag-
anna, en tilgangur nefndarmanna
var að efla atvinnulífið hjá sveit-
arfélögunum.
Samkvæmt núverandi lögum
gátu sveitarfélög snúið sér til
syslumanns eða ráðuneytis, ef
fjárhagur var slæmur. Nú er að-
eins önnur leiðin fær. Sveitarfé-
lögin sjálf gátu reynt að koma á
samkomulagi við kröfuhafa með
nauðsamningum í gegnum sýslu-
mann, en nú er þessi réttur einnig
felldur niður. Ennþá er samt
möguleiki á styrki eða láni úr
Jöfnunarsjóði, en ekki eins skýrt
orðaður og áður. Ráðuneytið getur
svift sveitarstjórn fjárforráðum
og skipað fjárhaldsstjorn. í núver-
andi lögum voru tveir af þremur
tilnefndir af sýslunefnd, og þá
væntanlega heimamenn og einn af
ráðuneytinu. Nú er einn tilnefnd-
ur af Sambandi ísl. sveitarfélaga
og tveir af ráðuneytinu. Hjá kaup-
stöðum áttu í núverandi lögum
tveir í fjárhaldsstjórn af þremur
að vera úr heimabyggð, en það er
fellt niður. Ekki hafa völd heima-
manna eða sveitarstjórnar aukist
við þessar breytingar, en það var
tilgangur nefndarinnar. Allar
þessar greinar þarf að endurskoða
og umorða, sbr. 88—91. gr.
Hvað um rétt íbúanna?
Tekið skal fram, að undirritaður
var mættur á aðalfundi Sambands
sveitarfélaga á Austurlandi í ág-
úst 1983, en þar gagnrýndi ég að í
kynntum tillögum að nýjum sveit-
arstjórnarlögum væri réttur hins
almenna borgara lítill gaumur
gefinn. Aðalræðumaður var for-
maður nefndarinnar, Steingrímur
G. Kristjánsson, svo og talaði
framkvæmdastjóri Sambands
sveitarfélaga, Magnús Guðjóns-
son. Benti ég á, að ekki væri gert
ráð fyrir persónukjöri í hlutfalls-
kosningum, sem þó væri komið á
hjá flestum vestrænum þjóðum.
Einnig benti ég á að t.d. í Noregi
og Danmörku getur hinn almenni
borgari leitað til viðkomandi fylk-
is eða amts með úrskurði í deilu-
málum við sveitarfélög. Vilji hann
ekki una þessu, þá getur hann
áfrýjað málinu til ráðuneytisins
sem gefur út þessa úrskurði árl-
ega. Dómstólaleiðin stendur hon-
um einnig opin. Þessi málsmeð-
ferð er viðkomandi kostnaðarlítil
og þannig fær hinn almenni borg-
ari lausn mála sinna með skjótum
hætti og málssókn mjög sjaldgæf
síðar. Hér á landi verður borgar-
inn að leita dómstólaleiðina, sem
er mjög kostnaðarsöm og seinvirk
og fæstir leita því réttar síns. Um-
boðsmaður Alþingis í þessum
löngum vinnur einnig markvisst
starf í því að rétta hlut hins al-
menna borgara gagnvart ríki og
sveitarfélög-
um. Fagna ég að sjálfsögðu þess-
ari viðleitni nefndarinnar að gera
hér bót á með 128. gr., þó að mér
finnist hún ekki vera nægilega vel
orðuð og ítarleg, því að hér getur
verið um verulega réttarbót að
ræða.
Einnig á sama fundi benti ég á
flutning stjórnvaldsins frá Osló til
héraðanna og væri það gert með
samþykki nær allra landsmanna.
Hef ég og skrifað grein um þetta í
Morgunblaðið nýlega. Tilburðir
nefndarinnar með 126. gr. er engin
lausn, því að hér þarf sjálfstæðar
stofnanir óháðar dómsvaldi, sem
settar yrðu á fót t.d. á fjórum
stöðum á landinu, miðað við fjórð-
ungsskiptingu landsins. Sýslu-
nefndir hafa í dag að mestu það
vald sem nefndin vill fela umboðs-
mönnum rikisins einum í 126. gr.
Niöurstaða
Það er að lokum samandregin
niðurstaða mín að nefndin hafi
lagt mikla vinnu í þetta mál og
sumt er gagnlegt og til bóta, en í
verulega mörgum atriðum hefur
mikið vit farið forgörðum og að
mínu mati kemst hún að röngum
niðurstöðum miðað við ásetning
sinn. Höfum í huga, að það hefur
aldrei verið farsælt að koma á
skipan með valdboði gegn vilja
fólksins. Það hafa margir reynt,
en sem betur fer flestum mistek-
ist.
Seyðisfirði, 20. október 1984.
Sigurður Helgason, sýslumaður
Norður-Múlasýslu.
Morgunblaðið/RAX.
Þrír af nemendum Nemendaleikhúss Leiklistarskóla íslands í hlutverkum sínum í Grænfjöðrungi.
Nemendaleikhúsið sýnir
Grænfjöðrung eftir Carlo Gozzi
Fimmtudaginn 1. nóvember
frumsýnir Nemendaleikhús Leik-
listarskóla íslands leikritið Græn-
fjöðrung eftir Carlo Gozzi. Karl
Guðmundsson þýddi verkið, sem
skrifað var á 18. öld. Leikstjóri er
Haukur Gunnarsson. Tónlist og
hljóð eru eftir Lárus Grímsson,
búningar eftir Þórunni Sveinsdótt-
ur og Dominique Poulain, sem
einnig gerði grímur. Leikmynd
gerði Guðrún Sigríður Haralds-
dóttir, en lýsingu annast David
Walters.
Höfundur leikgerðar Græn-
fjöðrungs, Benno Besson, er
frægur leikstjóri og er hann nú
leikhústjóri Comedie de Geneve
þar sem Grænfjöðrungur var
frumsýndur í nóvember 1982.
Leikritið er fullt af kímni,
enda gerist það í ævintýraheimi,
þar sem allt getur gerst. Ragn-
heiður Steindórsdóttir og Jón
Hjartarson eru gestaleikarar í
sýningunni, en önnur hlutverk
eru í höndum Öldu Arnardóttur,
Barða Guðmundssonar, Einars
Jóns Briem, Jakobs Þórs Ein-
arssonar, Kolbrúnar Ernu Pét-
ursdóttur, Rósu Þórsdóttur, Þórs
Tulinius og Þrastar Leós Gunn-
arssonar, sem öll eru nemendur
Nemendaleikhússins í vetur. 2.
bekkur Leiklistarskóla íslands
aðstoðar við sýninguna, sem er í
Lindarbæ.