Morgunblaðið - 31.10.1984, Blaðsíða 35

um dagana, jafnvel þó aldursmun-
ur væri rnikill og kynni okkar hæf-
ust ekki að marki fyrr en síðari
hluta æfi hans.
Á heimili hans og Ingibjargar
konu hans átti ég og fjölskylda
mín athvarf, sem ávallt var gott
að leita til frá amstri daganna, og
æfinlega fórum við hress og
endurnærð af fundi þeirra hjóna,
eftir skemmtilegar og uppbyggj-
andi samræður, að ógleymdum
góðgerðunum. Árni var mikill
gæfumaður í einkalífinu. Hann
eignaðist dásamlega eiginkonu,
sem bjó honum notalegt heimili.
Börn þeirra eru tvö, Steinunn, sem
áður er getið, og Einar, sem býr á
ísafirði, og er kona hans Arndís
Finnbogadóttir. Barnabörnin eru
sex og eitt langafabarn. Fór ekki
fram hjá neinum sem til þekkti
ást sú og virðing sem barnabörnin
sýndu afa sínum.
Að leiðarlokum þakka ég og
fjölskylda mín Árna fyrir ein-
staka vináttu og tryggð, en Ingi-
björgu konu hans og ástvinum öll-
um sendum við innilegar samúð-
arkveðjur.
Blessuð veri minning Árna
Þórðarsonar.
Andreas Bergmann
Skólasaga okkar íslendinga er
stutt þegar sleppt er hinum fornu
skólum í Haukadal og Odda og
prestaskólunum sem um aldir
voru starfræktir á biskupssetrun-
um. Raunveruleg skólasaga hefst
með fræðslulögunum, sem sam-
þykkt voru á Alþingi árið 1907.
Upp úr því hefst skipuleg barna-
fræðsla hér á landi.
En þótt skólasaga okkar sé stutt
geymir hún nöfn margra frábærra
skólamanna sem ekki aðeins lögðu
kennslu fyrir sig sem atvinnu
heldur helguðu sig starfinu í einu
og öllu, ef svo má segja. Hjá mörg-
um þessara manna var kennslu-
starfið köllun, sem átti huga
þeirra allan, jafnt utan skóla-
veggjanna sem innan. Þeirra umb-
un og lífsfylling var í því fólgin að
sjá árangur starfsins og rifja upp
f huganum, að loknum erilsömum
degi, hvort miðað hefði áleiðis.
Hafði tekist að miðla fróðleik,
glæða skilning, auka víðsýni,
þroska og sjálfstraust hjá þeim
efniviði, sem þeim var trúað fyrir?
Þannig var þetta og þannig er
þetta, sem betur fer, ennþá hjá
mörgum kennurum.
Þannig var þetta hjá Árna
Þórðarsyni, fyrrverandi kennara
og skólastjóra, sem lagður var til
hinstu hvílu fimmtudaginn 18.
október sl. eftir stutta en stranga
sjúkdómslegu.
Hér verður ekki reynt að gera
heildarúttekt á ævi og störfum
Árna Þórðarsonar. Vonandi munu
aðrir mér færari gera það, því
vissulega var hann maður sem
margt mátti af læra, jafnt utan
sem innan kennslustofunnar.
Við lauslega yfirferð í huganum
sýnist mér að mjög margir þjóð-
kunnir menn hafi komið úr Svarf-
aðardal. Þar var Árni Þórðarson
fæddur á bænum Skáldalæk hinn
6. júní árið 1906. Foreldrar hans
voru bændafólk og sveitastörf
voru því hið daglega viðfangsefni
barna- og unglingsáranna, allt
fram til tvítugsaldurs. Áhrifa frá
þessum árum gætti mjög hjá Árna
alla tíð. Hann hafði óvenjulegan
næmleika fyrir náttúrunni og var
kröfuharður, bæði við sig og aðra,
varðandi góða umgengni við land-
ið og lífríki þess. Brýndi hann
slíkt ríkulega fyrir nemendum
sínum, bæði í kennslustofunni og í
skólaferðalögum með þeim.
Þá hafði hann ríkan skilning á
kjörum og högum þeirra sem í
sveitum búa og mat störf þess
fólks mikils.
Árið 1925 hefst skólaganga
Árna utan heimahéraðs. Fyrst er
tveggja vetra nám í Laugaskóla,
þá einn vetur á lýðháskólanum í
Askov í Danmörku. Síðan liggur
leiðin í bændaskólann á Hvann-
eyri og þaðan lýkur hann búfræði-
prófi. Má ætla að hugur hans hafi
um það leyti stefnt að því að ger-
ast bóndi og þá væntanlega á
heimaslóðum. En meira skyldi
lært og þá lá Kennaraskólinn
beinast við. Þar stundar hann
nám í þrjá vetur og lýkur kenn-
araprófi vorið 1932. Þar með var
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 31. OKTÓBER 1984
framtíðin ráðin, stefnan tekin í
kennslustarfið.
Um þetta leyti var nægilegt
framboð á kennurum og fyrsta
veturinn var ekki um aðra kennslu
að ræða en einkakennslu. Ári síð-
ar er Árni ráðinn kennari að
Miðbæjarskólanum, þar sem hann
starfaði samfellt í 16 ár, eða til
ársins 1949, þá gerist hann skóla-
stjóri, fyrst við gagnfræðaskólann
við Hringbraut, síðan við Haga-
skóla.
Fljótlega eftir að Árni fór að
kenna hóf hann að sérhæfa sig í
kennslu í íslensku. Aflaði hann sér
staðgóðrar þekkingar í þeirri
grein og sótti m.a. námskeið í Há-
skóla íslands hjá dr. Birni Guð-
finnssyni. Um árabil var hann sér-
stakur eftirlitskennari með ís-
lenskukennslunni í Miðbæjarskól-
anum. Er óhætt að fullyrða að
Árni hafði staðgóða og yfir-
gripsmikla þekkingu á íslenskri
tungu svo sem bækur hans bera
með sér, en sumar þeirra samdi
hann í félagi við aðra.
Árni náði góðum árangri í
kennslu þótt íslenskan lægi hon-
um ávallt næst hjarta og hann
nyti sín best við kennslu í þeirri
grein.
Leiðir okkar Árna lágu fyrst
saman haustið 1949. Þá er Gagn-
fræðaskólinn við Hringbraut
stofnaður og Árni tekur þar við
skólastjórn og ég gerist þar kenn-
ari. Nokkrum árum síðar flyst allt
starfslið Hringbrautarskólans í
Hagaskólann, sem þá var í bygg-
ingu. Þar var Árni skólastjóri til
ársins 1966 er hann segir starfi
sínu lausu.
Ekki hætti hann samt með öllu
afskiptum af skóla- og kennslu-
málum þótt hann léti af skóla-
stjórn. Gerðist hann stundakenn-
ari við Kennaraháskólann og próf-
dómari í samræmdum prófum.
Hagaskólinn naut mikils álits
undir stjórn Árna, og gerir raunar
enn. Var oft á haustin mikil ásókn
í að koma unglingum úr öðrum
borgarhverfum í skólann. Skólinn
var því oft þröngsetinn og margt í
bekkjardeildum. Reyndi mjög á
hæfni og stjórnsemi skólastjór-
ans. Hvorugt brást í höndum Árna
Þórðarsonar. Hann hafði jafnan
góð tök á nemendum og var virtur
þæði af þeim og kennurum.
Ég hygg að nú á tímum væri
Árni talinn vera mikill agamaður.
Vissulega var hann það, en það
var góður agi sem byggðist á
réttsýni og velvild til nemend-
anna. Aldrei heyrði ég foreldra
eða nemendur kvarta undan of
hörðum aga í Hagaskólanum. —
Sannleikurinn er sá að unglingar
vilja hafa reglu og aga í skóla-
starfinu. Upplausn og frjálsræði
úr hófi getur verið spennandi
stundargaman um hríð en verður
það aldrei til lengdar.
Þá fylgdist Árni vel með ferða-
lögum nemenda, bæði skíðaferð-
um á vetrum og vorferðalögum.
Sjálfur var hann útilífsmaður og
vanur ferðalögum frá unga aldri.
Var hann jafnan með í skólaferð-
um nemenda, ef hann gat því við
komið, og þá jafnan stjórnandinn.
Einnig lagði hann mikla áherslu á
að samkomur nemenda færu vel
fram og væru með menningar-
brag.
Um það leyti sem Árni hætti
skólastjórn lét hann gamlan
draum rætast og fékk sér hesta.
Átti hann margar ánægjustundir í
samvistum við þá síðustu árin.
Fór hann með félögum sínum á
hverju sumri í öræfaferðir, skoð-
aði landið og kynntist áður
óþekktum stöðum. Úr slíkum ferð-
um koma menn endurnærðir á sál
og líkama.
Eftirlifandi kona Árna er Ingi-
björg Einarsdóttir ættuð úr
Stykkishólmi. Þau gengu í hjóna-
band 15. október 1938. Sambúð
þeirra var mjög farsæl. Heimili
þeirra að Kvisthaga 17 var hlýlegt
og fallegt og þar var jafnan gott
að koma.
Börn þeirra urðu tvö, Steinunn,
sem gift er Ólafi Ottóssyni, sem
um þessar mundir starfar sem
þróunarráðunautur í Kenya. Þau
eiga þrjár dætur, Ingibjörgu,
Kristínu og Ernu. Einar er búsett-
ur á ísafirði og rekur þar fyrir-
tæki. Kona hans er Arndís Finn-
bogadóttir. Þau eiga einn son,
Árna Þór. Auk þess á Einar tvær
dætur, Ingibjörgu og Berglind.
Með Árna Þórðarsyni er geng-
inn merkur skólamaður og góður
þegn.
Eiginkonu og ættingjum vottum
við hjónin samúð okkar.
Kristján Benediktsson
Óðum fækkar í hópnum, sem
kvaddi Kennaraskólann á vordög-
um 1932. Á rösku ári hafa fjögur
skólasystkini mín horfið yfir móð-
una miklu, nú síðast Árni Þórð-
arson, fyrrv. skólastjóri.
Þegar leiðir okkar lágu saman
komum við úr ólíku umhverfi,
hann dalabarn, hafði verið á
bændaskólanum á Hvanneyri, en
ég frá ströndinni og orðinn vanur
að stíga ölduna. Árni hafði þá
einnig verið á Askov og hjá Arnóri
á Laugum, en ég í Flensborg. Ekki
leyndi sér að mismunur var á
skólaanda. Arnór hafði kynnst
skólamálum í Danmörku og Sví-
þjóð, einnig setið í Hliðskjálf
Björns M. Olsen, en Ögmundur í
Flensborg var gamall Möðruvell-
ingur, undir áhrifum frá Jóni A.
Hjaltalín og dvöl í Kanada, en
ekki síst frá mörgum og iöngum
ferðum um landið með Þorvaldi
Thoroddsen.
En þótt við Árni kæmum þann-
ig hvor úr sinni áttinni, með mis-
munandi áhrif í blóðinu og áunn-
in, kom það ekki í veg fyrir að með
okkur tækjust brátt góð kynni.
Síðar urðum við samkennarar í
Miðbæjarskóla. Þegar hann var
þangað kominn varð skjótt Ijóst,
að þar hafði borið að garði réttan
mann.
Nánar samvistir okkar Árna
urðu fyrst eftir að hann kvæntist
vinkonu minni úr Stykkishólmi,
Ingibjörgu Einarsdóttur (Göggu),
og þau settust að í Vesturbænum á
næstu grösum við okkur Helgu.
Árni eignaðist snemma bíl og
ferðirnar, sem við áttum með
þeim hjónum, urðu margar. Hann
varí senn mikið náttúrubarn og
skoðandi á þá vísu, en jafnframt
málfræðingur og íslenskumaður,
sem leiddi hug að nöfnum á hverj-
um stað. Það kom því af sjálfu sér,
að hann var oft leiðsögumaður á
vegum Ferðafélags íslands. Á efri
árum átti Árni hesta og naut þess
að annast þá og taka þátt í ferðum
með öðrum hestamönnum um
byggðir og óbyggðir.
Þótt við nytum vel gestaboðsins
í faðmi náttúrunnar er ekki síður
vert að minnast rabbstunda á
heimili Árna og Göggu. Yfir þeim
heimsóknum, sem oft koma af
sjálfu sér án fyrirvara, var ætíð sá
þokki og lífsfylling, er varð okkur
mikilsverð í púkkið til þess að
mæta daglegu amstri. Árni kunni
með hófsemd og næmri greind að
leggja dóm á hversdagsfyrirbrigð-
in, jafnvel fara í saumana á þeim
á örskotsstund, svo að fleirum en
á hlýddu hefði verið hollt að kynn-
ast niðurstöðunni. Ég held að Árni
hafi aldrei hrapað að nokkrum
hlut, honum fylgdi ætíð sú fyrir-
hyggja að láta kófið ekki villa sér
sýn.
Ekki var ónýtt að leita til Árna
um óljósar merkingar orða og
naskur var hann að átta sig á tor-
skildu orðafari, að ekki sé talað
um kunnáttu hans að réttrita tví-
bentan stílsmáta. Hann var mér
innan handar við prófarkalestur á
öllum fyrri ritum mínum, og er
vægt að orði kveðið, að þar væri
sumt með öðrum brag, ef smekk-
vísi hans á mál hefði ekki notið
við.
Þegar slitnar strengur hálfrar
aldar samfunda og vináttu hlýtur
það að skilja eftir trega, en vita-
skuld væri Árna Þórðarsyni engin
þægð í því að farið væri að beygja
af. Að leiðarlokum þökkum við
innilega samfylgdina og sendum
Göggu, Steinunni, Einari og öðru
skylduliði hugheilar kveðjur.
Lúdvík Kristjánsson
Foreldrar hans voru Guðrún
Lovísa Björnsdóttir og Þórður
Kristinn Jónsson, bóndi.
Árni aflaði sér fjölþættrar
menntunar áður en hann hóf
lífsstarf sitt. Hann hafði lokið
námi í héraðsskólanum á Laugum
í Reykjadal, lýðháskólanum í As-
kov, bændaskólanum á Hvanneyri
og Kennaraskóla Islands; þar lauk
hann kennaraprófi 1932, Eftir að
hann gerðist kennari stundaði
hann framhaldsnám í íslensku hjá
dr. Birni Guðfinnssyni og í hljóð-
fræði í Háskóla íslands. Skólaárið
1958—59 naut hann orlofs og
kynnti sér þá skóla- og uppeldis-
mál á Norðurlöndum og Þýska-
landi.
Menntun og eðliskostir skipuðu
Árna Þórðarsyni snemma í
fremstu röð hérlendra skóla-
manna.
Veturinn eftir kennarapróf
stundaði Árni einkakennslu en
haustið 1933 hóf hann kennslu við
Miðbæjarskólann og kenndi þar til
1949; þá varð hann skólastjóri
Gagnfræðaskólans við Hringbraut
sem þá tók til starfa. Þegar skól-
inn fluttist í nýtt skólahús við
Hagatorg 1958 var nafni skólans
breytt í Hagaskóli. Undir öruggri
og víðsýnni stjórn Árna ávann
skólinn sér að verðleikum mikils
álits. Skólastjórn Árna ræði ég
ekki frekar en vænti þess að aðrir
geri henni verðug skil.
Þegar Árni hóf kennslu í Mið-
bæjarskólanum kenndi hann
margar námsgreinar eins og þá
var venja en brátt hneigðist hugur
hans sérstaklega til kennslu móð-
urmálsins og varð það sérgrein
hans. Árni var gæddur ágætum
hæfileikum sem kennari. Hann
umgekkst nemendur sína eins og
jafningja hvort sem þeir voru í
barna- eða framhaldsskóla. í
kennslustundum hjá Árna ríkti ró
og vinnugleði. Þar sem slíkt and-
rúmsloft ríkir eru engin aga-
vandamál og árangur kennslunnar
með ágætum. Árna var jafnan
hugleikið að fylgjast með nemend-
um sínum eftir að leiðir skildu.
I Miðbæjarskólanum var Árni í
mörg ár eftirlitskennari með móð-
urmálskennslu. Víðtækust áhrif á
kennslu móðurmálsins hafði hann
þó með þeim kennslubókum er
hann samdi í samvinnu við aðra.
Aðalsamverkamaður Árna á því
sviði var Gunnar Guðmundsson,
skólastjóri Laugarnesskólans.
Kennslubækur Árna og Gunnars
hafa um áratugi mótað að veru-
legu leyti móðurmálskennslu í
barna- og unglingaskólum lands-
ins.
Auk eiginlegra kennslubóka
sömdu þeir félagar saman staf-
setningarorðabók og bættu þar úr
brýnni þörf.
Árni kom víðar við sem ís-
lenskukennari en í Miðbæjarskól-
anum og sínum skóla. Hann var
stundakennari í íslensku í ýmsum
skólum um lengri eða skemmri
tíma, sérstaklega eftir að hann lét
af skólastjórn árið 1%7. Þá kenndi
hann t.d. fimm ár í Kennaraskól-
anum og fleiri skólum. Oft var
leitað til Árna um einkakennslu
fyrir nemendur í skólum. Margir
fengu hann til að lesa yfir handrit
Fædd 19. ágúst 1885
Dáin 24. ágúst 1984.
Vilborg Jóhannesdóttir frá
Geirshlíð er dáin. Þó ég finni van-
mátt minn til að minnast kærrar
systur í trú, finnst mér ég verði að
reyna það, því mikið hefi ég Guði
að þakka, allar þær sælustundir
sem við höfum lifað saman í
Vatnaskógi og Vindáshlíð á mörg-
um liðnum árum. Frá Guði er öll
fullkomin gjöf. Enginn er betri en
trúaðir vinir, sem minnast manns
í bænum sínum. Bréfabunkinn frá
henni sýnir tryggð hennar og trú-
festi. Síðasta bréf hennar er frá
17. ágúst 1983. Frágangurinn er
dásamlegur, miðað við aldurinn.
En 19. ágúst 1984 byrjaði hún 100.
æviárið, en fimm dögum síðar gaf
Drottinn henni hæga og góða
dauðastund. Nú get ég aðeins í hug
og hjarta sungið: „Ó blessuð sýn er
Herrans hjörð til himins komin
er“ o.s.frv. Áður fyrr raulaði ég
þennan sálm þegar mér bárust
andlátsfréttir vina og vanda-
manna. Við sálminn hefi ég fundið
eins og tilhlökkunarkennd, eink-
um nú, því innan lítils tíma hlýtur
_____________________________35^
og prófarkir. Mikið starf á því
sviði vann hann fyrir Ríkisútgáfu
námsbóka.
Árni stóð að útgáfu nokkurra
rita. Hann var ritstjóri vikublaðs-
ins Framsókn 1933—34, í útgáfu-
nefnd minningarrits um Kennara-
skólann 50 ára, lengi í útgáfu-
stjórn Menntamála, tímarits
kennara, og mörg ár ritstjóri Eið-
faxa, blaðs hestamanna.
Árni var mjög félagslyndur og
naut þess að blanda geði við aðra,
bæði unga og aldna. Snemma
valdist hann til forustu í samtök-
um kennara og síðar skólastjóra.
Hann var um skeið í stjórn Stétt-
arfélags barnakennara í Reykja-
vík, í stjórn Sambands ísl. barna-
kennara mörg ár. Lengi var hann
fulltrúi SÍB í stjórn lífeyrissjóðs
barnakennara, þar vann hann af
dugnaði að því að réttindi kennara
í sjóðnum væru aukin.
Árni var kjörinn heiðursfélagi
Sambands ísl. barnakennara fyrir
mikilvæg störf í þágu kennara og
uppeldismála.
Árni var mjög virkur í félags-
skap skólastjóra. Hann var mörg
ár formaður Félags skólastjóra
gagnfræða- og héraðsskóla. Fyrsti
formaður var hann í klúbbi eftir-
launamanna sem var stofnaður
1975 og vann þar gott brautryðj-
andastarf.
I fjögur ár var Árni í Fræðslu-
ráði Reykjavíkur.
Mörg hin síðari ár stundaði
Árni hestamennsku af miklum
dugnaði og áhuga, allt þar til
heilsa hans brast nú síðla sumars.
Auðfundið var að Árni naut þess í
ríkum mæli að ferðast um landið í
hópi góðra ferðafélaga. Mun þar
gamall draumur hafa ræst.
Kynni okkar Árna hófust er
hann gerðist kennari í Miðbæj-
arskólanum. Upp frá því lágu leið-
ir okkar saman í félags- og skóla-
málum. Það samstarf verður ekki
rakið hér en ég hef margs ánægju-
legs að minnast og margt að
þakka.
Árið 1938 kvæntist Árni Ingi-
björgu Einarsdóttur. Foreldrar
hennar voru: Steinunn Guðnadótt-
ir og Einar Vigfússon, bakara-
meistari í Stykkishólmi.
Ingibjörg og Árni voru samhent
um að skapa fjölskyldunni fagurt
og gott heimili. Fjölmennur er sá
hópur sem minnist ánægjulegra
samverustunda á heimili þeirra.
Börn Ingibjargar og Árna eru:
Steinunn, gift ólafi Ottóssyni,
skrifstofustjóra í Búnaðarbankan-
um, og Einar, kaupmaður á ísa-
firði, kvæntur Arndísi Finnboga-
dóttur. Miklir gleðigjafar hafa
börnin og barnabörnin og nú sfð-
ast barnabarnabarnið verið Ingi-
björgu og Árna.
Ég og fjölskylda mín þökkum
Árna og fjölskyldu hans órofa vin-
áttu.
Pálmi Jósefsson
kallið að koma til mín, vegna ald-»
urs. En allt er í Drottins hendi.
„Ó blessuð sýn er sigurljóð, í söng og
þakkargjörð ...
Ó lát mig standa í helgra her, á hjálp-
ardegi þeim. (þýtt af Fr.Fr.þ
Blessuð sé minning um hjart-
kæra systur og trúaða konu.
Dregið úr G.B. (mannakorn).
Opinberunarb. 21.4.
Steinunn Guðmundsdóttir
Vilborg Jóhannes-
dóttir — Minning