Morgunblaðið - 06.11.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. NÓVEMBER 1984
Að loknu verkfalli
stjórnkerfisins
— eftir Björn
Steffensen
Víst er að oft hefur sá velviljaði
og greiðvikni Albert óskað þess,
meðan starfslið hans í stjórnkerf-
inu þjarmaði mest að honum, að
hann ætti ráð á þeim töfrasprota
sem dygði til að kjarasamningar
einir saman sköpuðu kaupmátt og
ekki þyrfti nema skrifa undir, þá
fengju allir gott kaup, já rífandi
kaup, og þá fylltust launaumslög-
in um hver mánaðamót af nýju
bankóseðlunum með honum
Brynjólfi biskupi. Og það sem
meira er, seðlarnir héldu gildi
sínu áfram eins og ekkert væri.
Svona kvað þetta ganga fyrir sig í
sumum olíulöndunum, enda þurfa
þeir ekki að vera að eltast við
þorskfisk og loðnu útum allan sjó
eins og við, heldur ausa þeir auð-
æfunum upp úr brunnum.
Hjá okkur gilda aftur á móti
staðreyndirnar grjóthörðu, sem
hann Milton Friedmann var að
minna okkur á, m.a. að „ekkert
fæst fritt, það er alltaf einhver
sem borgar", og eins er hitt stöð-
ugt í gildi, að lífskjör verða ekki
bætt með samningum nema innan
þeirra marka sem aukin afköst og
bætt viðskiptakjör setja. Eftir
áratuga reynslu okkar í þessu efni
ætti að vera óþarfi að vera að sí-
endurtaka þessa lexíu. Okkar rík-
issjóður er þannig ekki neinn
brunnur sem hægt er að ausa úr
eins og arabarnir gera, heldur að-
eins útkoman af því sem við ann-
arsvegar látum í hann af tekjum
okkar, og hins vegar því sem við
tökum aftur úr honum. Og þá ligg-
ur beint við að spyrja: Hvaðan
áttu þeir fjármunir að koma sem
verkfallsmenn heimtuðu til við-
bótar í sinn hlut?
Varla hafa þeir ætlast til að
haldið yrði áfram að taka erlend
lán til að greiða með laun. Þaðan
af síður er trúlegt að þeir hafi vilj-
að taka þetta af öðrum starfshóp-
um launafólks. Þá er aðeins eftir
sú leiðin „að láta þá ríku borga“,
eins og það er orðað, og mun þá átt
við atvinnurekendur og dálítinn
hóp í þjónustugreinum, svo sem
suma lækna, lyfsala, nokkra skip-
stjórnarmenn og fáeina fleiri.
Þetta eru víst mennirnir „með
breiðu bökin“, sem svo eru kallað-
ir.
Mér er sagt, að vanskil útgerð-
arinnar við bankana séu hrikaleg
og hafi aldrei verið meiri, og varla
er hin gamla undirstöðuatvinnu-
greinin, landbúnaðurinn, aflögu-
fær. Verslanir í einkaeign eru
óðum að týna tölunni, en stór-
markaðir, margir í eigu sam-
vinnufélaga, að taka við. Sumar
greinar iðnaðarins munu svo til
það eina sem blaktir. Fylking
„þeirra ríku“ er því orðin æði
þunnskipuð í stétt atvinnurek-
enda, jafnframt því sem hér er
orðinn meiri jöfnuður um efnahag
heldur en þekkist í nokkru öðru
landi. Allt þetta blasir við hverj-
um þeim sem hefur augun opin og
sem jafnframt þekkir eitthvað til
utan landsteinanna.
En hvað um þessa með „breiðu
bökin“, er ekki sjálfsagt að láta þá
borga og það duglega? Jú, þó það
nú væri. Gallinn er bara sá, að
þeir eru víst svo skratti fáir. Til
dæmis verður varla sagt að æðstu
embættismenn þjóðarinnar og
þingmenn hafi sérstaklega „breið
bök“, en ráðherrar hafa t.d. 75
þúsund á mánuði með þingfarar-
kaupi, ríkissaksóknari fær 60 þús-
und á mánuði, biskup 57 þúsund
og þingmenn 40 þúsund. Annar
galli er sá, að þeir eru þegar búnir
að borga, skattheimtan sér fyrir
því. Og jafnvel þó að hér og þar
leyndist slæðingur manna sem svo
hefðu „breið bök“ að taka mætti
til viðbótarkúfinn af því sem þeir
hafa fengið að halda og skipta
milli hinna sem lakar væru settir,
er ósköp ólíklegt að sá hópur gæti
verið nægjanlega stór til þess að
gætti svo merkjanlegt væri í kaupi
17 þúsund opinberra starfsmanna.
Hvað tekur svo skatturinn? Af
þeim sem hefur eina og hálfa
milljón í tekjur tekur hann 650
þúsund (auk aðstöðugjalds, þar
sem það á við), þannig að gjald-
andinn fær að halda 850 þúsund-
um, þegar best lætur. Af einni
milljón skilur skatturinn eftir 619
þúsund handa gjaldanda. Sá sem
hefur 300 þúsund í tekjur og sömu
fjölskyldustærð og hinir, fær aft-
ur á móti að halda því öllu að við-
bættum 16 þúsund króna bótum
frá ríkinu vegna barna. Á sama
hátt fær sá sem hefur 250 þúsund
að halda þeim að viðbættu 41 þús-
undi. (Öll dæmin eru miðuð við
fimm manna fjölskyldu, hjón með
þrjú ung börn, þar sem faðirinn
vinnur einn úti.) — Auðvitað má
svo endalaust deila um hvort sá
munur sem er á því sem þessir
gjaldendur halda eftir sé of mikill
eða of lítill, en þarna er vissulega
ekkert stórkostlegt sem hægt er
að útdeila til annarra umfram það
sem þegar hefur verið gert. Um
hitt verður ekki deilt, að sú upp-
hæð sem menn hafa til umráða
eftir að hafa greitt skattana er
þeirra raunverulega kaup.
En hverfum aftur að vinnudeil-
unni. Hvað kosta verkföll þjóðina?
Því verður að sjálfsögðu aldrei
svarað svo að nálgist vissu. Sak-
laust ætti samt að vera að setja
fram svolitlar bollaleggingar:
Þjóðartekjurnar eru nú nálægt 52
milljörðum. Allsherjarverkfall þar
nem öll vinna félli niður og engu yrði
komið í verð, og þannig um engar
þjóðartekjur að ræða mundi kosta 1
milljarð á viku, eða 200 milljónir á
dag, miðað við nefnda tölu. Að
sjálfsögðu eru þessar tölur ekki
svona gífurlegar þegar minni hópa
er um að ræða, eins og var t.d. í
nýloknu verkfalli, auk þess ekki
sama hvaða hópar eiga í hlut, en
venjulegur hlutfallareikningur
segir okkur að séu störf opinberra
starfsmanna þjóðinni álíka verð-
mæt í blíðu og stríðu og störf ann-
arra jafnstórra hópa, þá kostaði
verkfall þeirra þjóðina 110 millj-
ónir á viku, eða 22 milljónir á dag.
Að vísu voru ekki nærri allir
opinberir starfsmenn í verkfalli,
en þar á móti olli verkfallið mikl-
um kostnaði og tekjutapi langt út
fyrir raðir sjálfra verkfallsmanna.
Löngu er orðið tímabært að
breyta til um leikreglur í kjara-
baráttunni. Þessum eina mála-
flokki hefur verið smeygt undan
Plaslmo'vJ
þakrennur hefðu þolað frostaveturinn mikla 1918
í norðlægari löndum hefur PLASTMO sannað ágæti sitt þrátt fyrir harða veðráttu.
PLASTMO þakrennur þola sjávarseltu, loftmengun, hörð frost
og veðrabreytingar því plastþakrennurnar vinna með veðrinu, dragast saman og þenjast
út eftir aðstæðum. PLASTMO rennurnar eru fáanlegar í 4 litum.
Rennur, rör og tengistykki eru öll úr sama óbrjótandi efninu
og samsetning er einföld og þægileg. Ekkert viðhald.
PLASTMO = þakrennur og fylgihlutir með 10 ára ábyrgð.
B.B. BYGGINGAVÖKDR HE
Nethyl 2, Ártiinsholti, Simi 687447 og Suðurlajidsbraut 4, Sími 33331
Björn Steffensen
„Löngu er orðið tíma-
bært að breyta til um
leikreglur í kjarabarátt-
unni. Þessum eina
málaflokki hefur verið
smeygt undan þeirri
sjálfsögðu reglu lýðræð-
isins að dómstólar af
einhverri gerð skæru
jafnan úr deilumálum
og í stað þess viður-
kennd reglan um vald
hnefans.“
þeirri sjálfsögðu reglu lýðræðisins
að dómstólar af einhverri gerð
skæru jafnan úr deilumálum og i
stað þess viðurkennd reglan um
vald hnefans. Hér þarf vissulega
að finna leið sem meiri reisn er
yfir. Jafnframt verður til fram-
búðar að fara að huga að þeim
tekjulindum sem eiga að standa
undir bættum kjörum lands-
manna, og hvernig að skuli staðið.
Benda má t.d. á að það hefur aldr-
ei þótt búmannslegt að svelta
mjólkurkýrnar, en það er einmitt
það sem verið er að gera i æ ríkara
mæli. Aldrei hefur hlutur launafólks
í þjóðartekjunum verið stærri en
undanfarin 3 ár, og hlutur atvinnu-
veganna minni. Þetta er ekki að-
eins óheppilegt og óskynsamlegt
heldur beinlínis háskalegt. Það
gefur augaleið að þrautpindur at-
vinnurekstur sem á lítið eða ekk-
ert eigið fé, en skuldar f bönkum
ekki aðeins það sem þarf til
rekstrar (vörubirgðir o.fl.) heldur
líka mestan hluta alls búnaðar
(hús, skip, tæki), getur ekki haft
hagkvæman rekstur og framleitt
og selt ódýra vöru. Óhóflegar
vaxtagreiðslur segja hér til sín,
auk þess sem vinnuafl og tæki
nýtist ekki eins og vera ber þegar
fyrirtæki er fleytt áfram í skulda-
basli.
Erlendu skuldirnar eru samt al-
varlegasta vandamálið og það sem
heldur mest niðri lffskjörum f
landinu. Þrátt fyrir fögur fyrir-
heit og góðan ásetning er enn ver-
ið að taka erlend stórlán til að
halda uppi falskri kaupgetu. Af-
borganir og vextir af erlendum lán-
um námu 7V4 milljarði á síðasta ári,
eða 15% af þjóðartekjum (þ.e. 15%
af tekjum alls fólks og fyrirtækja f
landinu). Hver milljarður sem
bætist við þessa árlegu greiðslu
svarar til 2% af þjóðartekjum.
Það fé sem fer í þetta verður ekki
notað í annað og því eru kjör lands-
manna nú 15% lakari en annars
mundi vera, og fer þetta hlutfall
hækkandi ár frá ári meðan lántök-
um er haldið áfram. Erlendu skuld-
irnar nema nú 42 milljörðum eða
700 þúsundum á hverja 4ra manna
fjölskyldu, og afborganir og vextir
sem greiddir voru af skuldunum sfð-
astliðið ár námu 126 þúsundum á
hverja 4 manna fjölskyldu, eða
10.500 krónur á mánuði.
Hér geta allir lifað lúxuslffi,
bara ekki alveg eins miklu lúxus-
lífi og gert hefur verið undanfarin
ár, enda þótt þjóðartekjur geti
áfram verið með þvf hæsta sem
gerist á Vesturlöndum. Þessi aft-
urkippur hlaut að koma, bæði
vegna þess forskots á sæluna sem
við höfum tekið okkur mörg und-
anfarin ár og tekið til þess óhóf-
lega mikil erlend lán, sem nú þarf
að byrja að borga. Svo og vegna
þess að við höfum trassað að efla
þann undirstöðuatvinnuveg sem
beinast liggur við að byggja upp,
stóriðjuna, en henni fylgja svo
fljótlega allskonar smáiðnaður og
þjónustustörf. Lítið á Hafnar-
fjörð, þann deyfðarstað sem áður
var stundum, þar blómstrar nú
margþætt atvinnulíf í nálægð ál-
versins.
Hættum að þrátta um álver við
Eyjafjörð. Þegar á reynir, þykir
mér ólíklegt að ekki komi á daginn
vankantar staðarins, aðrir en þeir
sem heimamenn hafa áhyggjur af,
svo sem langar siglingaleiðir, dýr-
ar leiðslur yfir veðrasamt hálendi,
veðurfar og þá jafnvel nokkur
hætta á hafísárum, þegar beinast
liggur við að byggja svona ver í
námunda við orkuna á Austur-
eða Suðurlandi, og komast þannig
hjá öllum þessum ókostum.
Erlendir fésýslumenn vilja svo
sem vonlegt er alveg áreiðanlega
ekki taka þátt í byggðastefnu ef til
þess þarf að fórna hagkvæmni og
samkeppnishæfni. Líklega skilja
þeir ekki einu sinni hugtakið, enda
hafa þeir aðeins eitt markmið, að
ávaxta fé á öruggasta og hag-
kvæmasta hátt.
Hinu má líka síst gleyma, að sá
ábati (verð rafmagns) sem við
sjálfir höfum af svona veri, fer
eftir aðstöðunni sem við látum í
té.
Heldur er því ólíklegt að álver
komi við Eyjafjörð, nema um
verði að ræða alíslenskt fyrirtæki.
En þar með er mengunarhættan
þar líka úr sögunni því að aldrei
hefur spurst að íslenskar verk-
smiðjur skapi mengun. Það er
bara þessum iðjuverum í eigu út-
lendra auðhringa sem fylgir
mengun. Að vísu hefur aldrei
komið fram mælanlegur skaði af
álverinu í Straumsvík, en það er
vist bara af því þeir hafa ekki
nógu góða mæla. Aftur á móti er
alveg áreiðanlega engin mengun
frá íslensku verksmiðjunum, sem-
entsverksmiðjunni og áburðar-
verksmiðjunni, enda aldrei þurft
að mæla neitt þar. Að vísu hafa
Skagamenn ekki getað opnað
glugga hjá sér í meira en 20 ár, og
eins hafa skepnur í nágrenni
áburðarverksmiðjunnar verið með
látlausan niðurgang í áratugi, en
þetta er þess háttar óvísindaleg
mengun sem ekki tekur að mæla,
eða yfirleitt að hafa orð á.
Að lokum má geta þess að
margur spyr: Er það ekki bara á
íslandi sem stjórnkerfið fer sjálft
í verkfall, og er hér ekki einhver
misskilningur á ferðinni? Von er
að spurt sé, því þetta hljómar
vissulega eins og einhver endemis
meinloka. — Og nú þarf ekki að
bíða lengi eftir að sagan gamal-
kunna endurtaki sig, að krónan
smækki um það sem launaupp-
hæðin stækkaði, því að minna en
ekkert var til að skipta, og lögmál-
ið blífur, hvað sem kann að standa
í samningum.
Björn Steffensen er löggiltur
endurskoóandi.
Þriðju Há-
skólatón-
leikarnir
ídag
ÞRIÐJU Háskólatónleikarnir á
haustmisseri 1984 verða haldnir (
Norræna húsinu í hádeginu mið-
vikudaginn 7. nóvember.
Flutt verða færeysk sönglög;
þjóðlög og lög eftir H.J. Hojgaard
og J. Waagstein.
Flytjendur eru Kolbrún á Heyg-
um mezzosópran og Ólafur Vignir
Albertsson, píanó.
Tónleikarnir hefjast kl. 12:30 og
standa u.þ.b. hálftíma.