Morgunblaðið - 06.11.1984, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. NÓVEMBER 1984
Anna Frank í Iðnó
... að mennirnir séu í innsta eðli góðir
Leikiist
Jóhanna Kristjónsdóttir.
Leikfélg Reykjavíkur sýnir í Iðnó
Dagbók Önnu Frank eftir Frances
Goodrich og Albert Hackett.
Þýðandi: Sveinn Víkíngur.
Leikmynd og búningar: Grétar
Reynisson.
Lýsing: Daníel Williamsson.
Leikstjóri: Hallmar Sigurðsson.
Leikritið er byggt á dagbók
gyðingastúlkunnar ungu, Onnu
Frank, sem bjó í felum í vöru-
skemmu í Amsterdam á þriðja
ár, ásamt fjölskyldu sinni og
fjórum öðrum gyðingum. Síöan
komst upp um felustaðinn og
fólkið var allt flutt í nauðung-
arbúðir nazista. Enginn þeirra
sem hafðist við í þakherberginu í
vöruskemmunni komst af nema
Otto Frank, faðir önnu. Sjálf
mun Anna hafa látizt örfáum
mánuðum áður en stríðinu lauk.
Harmsaga gyðinga í síðari
heimsstyrjöldinni er í hnotskurn 1
í þessari dagbók. Þ6 að hún sé
skrifuð af unglingsstúlku og beri
þess mörg merki, er hér á ferð-
inni vitnisburður, sem má ekki
gleymast og vitnisburður sem á í
raun og veru engan sinn líka.
Sýning Leikfélags Reykjavík-
ur lánaðist að mörgu leyti ákaf-
lega vel. Leikstjórn er sköruleg
og þó liðleg, persónurnar margar
ákaflega vel unnar af hálfu leik-
ara. Guðrún Kristmannsdóttir,
ung stúlka frá Selfossi, fer með
hlutverk Önnu Frank, hlutverk
sem ræður úrslitum um, hvort
leiksýningin sem slík tekst eða
ekki. Ég sá Guðrúnu fara með
þetta hlutverk i sýningu Leikfé-
lags Selfoss fyrir tveimur árum
eða svo og varð verulega hrifin
af frammistöðu hennar þá. Stef-
án Baldursson var þá leikstjóri
og hefur ugglaust reynzt stúlk-
unni betur en enginn.
Og skemmst er frá því að
segja, að Guðrún skilar önnu af
einlægni og trúverðugleik.
Framsögnin er góð og hreyf-
ingamar eðlilegar. Það má
sjálfsagt færa að því rök, að
hægt hefði verið að yngja þjálf-
aða leikkonu upp í þetta hlut-
verk, en það gefur sýningunni
fyllingu og fegurð, að „ekta"
unglingur skuli hafa slík tök á
hlutverkinu, að sýningin er í
höfn. Hlutverk Sigurðar Karls-
sonar sem Otto Frank er býsna
vandasamt og mér sýnist Sig-
urður hafa lagt mikla alúð og
rækt við það. Aftur á móti er
Valgerður Dan í hálfgerðum
vandræðum með frú Frank —
kannski vegna styttinga. Samt
átti Valgerður ýmsar góðar sen-
ur. Ragnheiður Tryggvadóttir,
systirin eldri önnu, er sérstak-
lega vandræðalegt og hallæris-
legt hlutverk. Frá höfundarins
hendi er kastað til þess höndun-
um, hafi verið ætlunin að leiða
hana fram sem hina prúðu og
aldægilegu andstæðu við ærsla-
belginn önnu, finnst mér það
ekki hafa lánazt. Ég hef séð ýms-
ar útgáfur á þessu verki, bæði á
sviði og í kvikmyndum, og Mar-
grét hefur alltaf verið hornreka.
Mig minnir að hlutur hennar í
dagbókinni sé meiri. Ragnheiður
hefur ágætar hreyfingar og allt
það en af eðlilegum ástæðum
verður ekkert úr hlutverkinu.
Jón Sigurbjörnsson er ólíkur
þeim Dan, sem ég hafði hugsað
mér, það þarf ekki að vera löstur
og hann er ákaflega reyndur og
góður leikari, enda áttaði ég mig
ekki alltaf á því hvort hlýjan var
ekta eða leikið á rútínu. Margrét
Helga Jóhannsdóttir i hlutverki
konu hans er sú manneskja I
hópnum, sem samkvæmt bókinni
breytist mest þennan tíma sem
þraukað er í þakherberginu. Frá
því að vera pelsklætt plast-
kvendi í konu, sem undir lokin er
að sligast undan oki ógnarinnar.
Vandasamt hlutverk og gerir
miklar kröfur til leikarans. Mér
Gísli Halldórsson, Guðrún Kristmannsdóttir, Sigurður Karlsson, Ragnheiður Tryggvadóttir og Valgerður Dan,
Margrét Helga Jóhannsdóttir, Jón Sigurbjörnsson og Kristján F. Magnús.
Guðrún Kristmannsdóttir og Kristján Franklín Magnús í hlutverkum
Önnu og Péturs.
þótti sem leikstjóri legði of mik-
ið upp úr spaugilegum og and-
kannalegum hliðum hennar í
upphafi, svo að umbreytingin
varð ekki eins sannfærandi og
ella. Gísli Halldórsson fór með
hlutverk Dussel af yfirlætisleysi,
en áreiðanlega eftir töluverða
stúdiu á þessum manni. Ákaf-
lega heilsteyptur leikur hjá
Kristjáni Franklin Magnús var
góður Pétur, hæfilega álappa-
legur í byrjun, án þess að yfir-
keyra og náði eftir þvi sem á leið
nokkuð góðum tökum á sinni
breytingu.
Það sem mér fannst að sýn-
ingunni kann öðrum að finnast
hennar mesti kostur. En mér
fannst leikmyndin öldungis frá-
leit. Hér vantar innilokunartil-
finninguna með því að hafa her-
bergin tvö nánast alveg út til
hliðar. Hér á að vera þröngt, svo
að fólkið geti varla þverfótað.
Ekki hálfautt svið með kyndugu
skágólfi, sem þjónaði að vísu til-
gangi í atriði undir lokin. En
mér er líka spurn, af hverju var
fólkið sífellt að trampa um á
skóm, það kann að virðast smá-
atriði að smásmygla að nefna
þetta. En þegar fólkið er innilok-
að á einum og sama stað á þriðja
ár, byrjar það þá á því að fara í
skó þegar það má fara að hreyfa
sig á kvöldin. Kannski til að
reyna að halda í trúna að allt sé
þrátt fyrir allt eðilegt, en þá
hefði samt mátt draga úr þvi að
draga sötuðgt athyglina að at-
höfninni, eða hvað?
Leikstjórn Hallmars er vönd-
uð og þekkileg og mikið hefur
hann haft góðum leikhóp á að
skipa. En mér fannst vanta
ógnina og skelfinguna á nokkr-
um stöðum. Honum hefur líka
tekizt að laða fram stemmningu,
sem snart áhorfendur. Og var þó
hvergi væmið né yfirkeyrt.
Þessi sýning er holl. Og hún er
líka afar góð.
Grænfjöörungur í
Nemendaleikhú sinu
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Nemendaleikhúsiö:
Grænfjödrungur.
Ævintýralegur skopleikur eftir Carlo
Gozzi í leikgerð Benno Besson.
Þýðandi: Karl Guðmundsson.
Leikstjóri: Haukur J. Gunnarsson.
Leikmynd: Guðrún Sigríður Har-
aldsdóttir.
Grímur: Dominique Poulain.
Búningar. Þórunn E. Sveinsdóttir og
Dominique Poulain.
Lýsing: David Walters.
Tónlist: Lirus Halldór Grfmsson.
Tæknimaður: Ólafur Örn Thor-
oddsen.
Nemendaleikhús Leiklistarskóla
íslands hefur metnaðarfullt leikár
með sýningum á Grænfjöðrungi
eftir Carlo Gozzi i leikgerð Benno
Besson. Grænfjörðungur er átj-
ándualdarverk, frumfluttur i Fen-
eyjum 1765. Benno Besson hefur
umskrifað verkið, gert það
aðgengilegra með ýmsum breyt-
ingum. Grænfjöðrungur er
upphaflega i anda Commedia
dell’Arte-leikhefðarinnar og bygg-
ist sem slikur mjög á frjálsum
túlkunarmáta leikaranna, en
Besson hefur tekist að geta i eyður
með þvi að líkja sem mest eftir
hinni gömlu hefð.
Carlo Gozzi og Carlo Goldoni
voru samtímamenn i Feneyjum.
Goldoni vildi breyta til og setja á
svið raunsæilegri verk en áður,
m.a. láta leikarana koma fram án
grimu. Þetta féllst Gozzi ekki á og
deildu leikritahöfundarnir hart.
Eins og Þorvarður Helgason bend-
ir á í leikskrá haföi Gozzi betur í
þessum átökum og varð Goldoni
að flýja Feneyjar: „Ævintýrið,
hugarflugið, töfrarnir höfðu sigr-
að eftirmynd raunveruleikans,"
skrifar Þorvarður.
Grænfjöðrungur er leikrit
handa leikurum og vissulega
áhorfendum líka. Leikritið er
kjörið verkefni leiklistarnema.
Þótt Benno Besson hafi sett eigið
svipmót á það má segja að hefð
Commedia dell’Arte sé enn rfk og
gefi ieikurum tækifæri til að túlka
að eigin vild. Þetta notfærðu hinir
ungu leikarar sér líka, oftar en
einu sinni af hugvitssemi og fjöri.
Áður en lengra er haldið skal þó
getið þess sem er einna ánægju-
legast við þessa sýningu: Þýðingar
Karls Guðmundssonar. Karli tekst
að opinbera okkur hinar ljóðrænu
hliðar verksins og á jafn sannfær-
andi hátt kjarnmikið alþýðlegt
málfar. Texti hans er víða fynd-
inn.
Haukur J. Gunnarsson leik-
stjóri bendir réttilega á að leikar-
inn á ekki að þjóna stilnum, „held-
ur á stíllinn að þjóna leikaranum".
Hann Hefur ekki kappkostað að
endurvekja í Lindarbæ Commedia
dell’Arte heldur tekið mið af
ýmsu, ekki síst japönsku leikhefð-
inni Kabuki sem hann þekkir vel.
Það má greina i leikstjórn hans
ýmsa þætti margra menningar-
skeiða og bergmál úr mörgum átt-
um. Þessi stefna er einn af mögu-
leikanum til túlkunar Grænfjöðr-
ungs og heppnast að minu viti.
Hinu ber ekki að leyna að
Grænfjöðrungur er langdreginn,
fléttan gamalkunn úr ævintýrum
og ekki athyglisverð sem slík. I
fremur hæggengu verki eru i senn
afkáralegir og skáldlegir þættir og
þeir fá áhorfandann til að fylgjast
með. Margt er reyndar daufgert í
verkinu og öðlast ekki lif þrátt
fyrir góða viðleitni leikstjóra og
leikara. Það er eins og gengur.
Eins og vera ber í ævintýri með
siðferðilegu markmiði afhjúpar
Gozzi og gerir skoplegt margt i
fari mennskjunnar, til dæmis
ágirnd, valdagræögi, stolt, fals og
þannig mætti lengi telja.
Leikhópur Nemendaleikhússins
er mjög samstilltur og verður ekki
farið út í það að gera upp á milli
einstakra leikara. Þeir sem léku
voru Alda Arnardóttir, Barði
Guðmundsson, Einar Jón Briem,
Jakob Þór Éinarsson, Kolbrún
Erna Pétursdóttir, Rósa Þórsdótt-
ir, Þór Tulinius, Þröstur Leó
Gunnarsson, Þórarinn Eyfjörð,
Hjálmar Hjálmarsson og Valgeir
Skagfjörð, en þrír síðastnefndu
eru nemendur í öðrum bekk og
þess vegna meðal gestaleikara.
Gestaleikarar frá atvinnuleikhús-
um voru Ragnheiður Steindórs-
dóttir og Jón Hjartarsson.
Leikmynd Guðrúnar Sigríðar
Haraldsdóttur var vel unnin og
naut sin vel við erfiðar aðstæður.
Lýsing David Walters var að sama
skapi góð. Grímur Dominique
Poulain og búningar Þórunnar E.
Sveinsdóttur og Dominique vönd-
uð verk. Tónlist Lárusar Halldórs
Grímssonar var í anda Grænfjöðr-
ungs, ekki ágeng, en stundum
nokkuð hávær. Tæknileg atriði
leysti ólafur örn Thoroddsen með
sóma.
Sýningar Nemendaleikhússins
hafa löngum borið vott um grósku
íslenskrar leikmenningar. Svo er
líka að þessu sinni.