Morgunblaðið - 18.11.1984, Blaðsíða 38

110
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1984
Hárgreióslustofa undir beru lofti.
ÞiA fí unga ... við fá kúlupenna ... börn í Burma.
Vangaveltur eftir ferð um Burma:
Gefa þér blóm
ég fá varalit?
„Eg gefa þér blóm, ef þú gefa mér vara-
lit... “ Hvaö ætli við höfum heyrt þenn-
an söng og eitthvað í ætt við hann víða í
ferðinni um Burma. Stundum var þetta í
sakleysislegum mæli eins og þegar börn
reyndu að bera sig eftir því að sníkja
naglalakk eða varalit eða útlenda
blússu, sokka eða eitthvað þvíumlíkt.
Þessi börn virtust nánast spretta upp úr
jörðinni á ýmsum stöðum sem við stopp-
uðum á og þrátt fyrir að þau væru bæði
mjúk í máli og blíðleg voru þau harla
ýtin. Mér eru sérstaklega minnisstæðar
tvær telpur í Amarpura, skammt frá
Mandalay, þegar við vorum þar í einni
pagoduskoðuninni. Þær eltu hópinn af
stakri samvizkusemi, slógu okkur gull-
hamra á bjagaðri ensku, færðu okkur
undarlegar karamellur og réttu síðan út
höndina eftir einhverju í staðinn.
Son leiðsögumaður sagði að það
kæmi einatt fyrir að bandarískir
ferðamenn stæðust ekki bónir
barnanna. Það væri alrangt að
láta undan, meðal annars vegna
þess að fái nú eitt barnanna gaml-
an varalit skundar það umsvifa-
laust með hann heim og lætur
móður sína fá hann. Móðirin
verðlaunar barnið með því að
ieyfa því að skrópa í skólanum
daginn eftir og fer síðan sjálf á
markaðinn og selur varalitinn
dýrum dómum.
Þó var langmest áberandi í
Rangoon, hversu undarlegur
verslunarmátinn er, væri maður
þar á göngu komu jafnan karl-
menn og hvísluðu lágt hvort mað-
ur ætti viskí eða sígarettur að ekki
væri nú minnst á dollara. „I give
you good price“ og stundum veitti
ekki af því að maður yrði að snúa
derringslega uppá sig til að losna
við þessa aðdáendur.
Á markaðnum I Mandalay komu
til okkar börn með hænuunga og
buðu þá í vöruskiptum fyrir kúlu-
penna og þegar ég smellti svo af
þeim mynd af því ég vildi ekki
gefa þeim kúlupenna rétti stærsti
drengurinn hiklaust fram höndina
og sagði skipandi og þó kurteis-
lega: „Taka mynd, einn dollar,
plís.“
Maður getur velt vöngum yfir
þeim tvískinnungi og því marg-
falda siðferði, sem birtist með
Burmum, hvað snertir verzlunar-
háttu. En auðvitað er það að veru-
legu leyti afleiðing þeirrar undar-
legu stjórnarstefnu sem Ne Win,
mestur valdamaöur landsins og
formaður Sósíalistaflokks Burma,
fylgir. Takmörkun er á innflutn-
ingi á ýmsum vörum, sem okkur
þættu harla nauðsynlegar, þar
með eru þær gerðar eftirsóknar-
verðar í augum fólksins og verðið
rýkur upp úr öllu valdi. Ég hef
áður minnzt á hömlur sem eru sett-
ar til að blaðamenn fari ekki inn í
landið og komist þeir inn í landið
er ákaflega erfitt að fá nokkrar
raunverulegar fréttir af því sem
gerist í landinu. Lesi maður blöð í
Burma, en þar eru a.m.k. tvö gefin
út á ensku, fer maður að skilja að
það er næsta erfitt fyrir almenn-
ing að vita hvað fram fer. Kynd-
ugri fréttaflutning og einfeldnis-
legri hef ég ekki séð annars stað-
ar. Sama er upp á teningnum með
sjónvarpið. Að vísu er það ekki
sterkur fjölmiðill í Burma enn.
Hvort tveggja er að það er nýtt
fyrirbrigði og tæki svo dýr, að
varla nokkur maður hefur efni á
að kaupa sjónvarp. Það er einkum
í Rangoon þó sem slangur af fólki
hefur sjónvarp. Á hótelinu í
Taungyyi, höfuðborg Shanfylkis,
horfðum við ferðalangarnir á
fréttirnar, tíu mínútna fréttir
voru á ensku. Og þar gat aldeilis á
að líta.
Frásögn var um ferð páfa til
Kanada og sagt að hann hefði orð-
ið að flýta ferð sinni, því að Elísa-
bet Bretadrottning hefði verið bú-
in að ákveða komu sína og hún
hefði ekki viljað láta skyggja á sig,
enda væri hún hégómagjörn kona
með afbrigðum og páfinn væri
sjúkur í að auglýsa sig og því hefði
þetta verið hið versta mál. Sagt
var frá undirbúningi kosninganna
í Bandaríkjunum og birtar skrípa-
myndir af Reagan og Mondale og
sagt að báðir væru kjánar og
Reagan þó öllu verri og síðan kom
stór teikning af kúreka-Reagan og
þulurinn lýsti vandlætingu sinni á
því að Bandaríkin skyldu hafa
haft þennan lágkúrulega leiðtoga
síðustu ár. Að síðustu var svo frétt
um fund Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins og skildist mér að Burma hefði
þar verið að leita eftir fyrir-
greiðslu, en annars var það líka
undarleg frétt og slegið úr og I,
hvað varðar ágæti sjóðsins.
Ef fréttamiðlun til fólks er á
þessu stigi er ekki skrítið þó al-
menningur hafi eitthvað bjagaða
mynd af öðrum löndum og fólkið
sem í þeim býr. Þess ber og að
geta að erlendar bækur eru ekki
fluttar inn og mjög lítið er um að
bækur séu þýddar af öðrum mál-
um. Því kom mér mjög á óvart
hversu vel heima leiðsögumaður-
inn Son í Mandalay var um alla
skapaða hluti.
Venjulega borðuðu leiðsögu-
menn ekki með okkur, en þegar við
höfðum lokið ferðinni um Mand-
alay, settist Son til borðs með
okkur, drakk ókjör af bjór og var
afskaplega opinskár. Hann hafði
valið að setjast hjá mér og svissn-
esku diplómatahjónunum og
spánska blaðamanninum. Hann
var eini Burminn sem við hittum í
þessari ferð sem fór að tala um
stjórnmál og gaf þarna fjölskrúð-
ugar yfirlýsingar. Hann sagðist
ekki vera flokksbundinn í sósíal-
istaflokknum og af því að hann
væri mjög afgerandi maður hefði
hann komist upp með það. Annars
væri þetta voðalegt stjórnarfar,
kúgun og harðræði, ritskoðun
væri með eindæmum svo að eng-
inn vissi neitt nema það sem Ne
Win vildi að menn vissu. Þó hefði
stjórn hans sýnt vit í einu; aldrei
hefði verið blakað við trúnni. „Ef
stjórnin reyndi það myndi þjóðin
rísa upp sem einn maður,“ sagði
Son og barði kurteislega í borðið.
Rösklega níutíu prósent 35 milljón
íbúa eru Búddatrúar. Son sagðist
frá unga aldri hafa gert sér grein
fyrir því að stjórnin og sú stefna
sem hún fylgir væri gegn öllum
framförum og þróun. Þegar hann
hefði verið í háskóla hefði hann
verið kallaður fyrir rektor af því
að hann var ekki flokksbundinn og
honum neitað um að fá að taka
próf nema hann gerðist félagi.
„Svo að ég sagði þeim bara að
eta það sem úti frýs,“ sagði Son og
bætti við ansi góður með sig að
nokkrum dögum seinna hefði
komið hraðboði frá rektor, þar
sem honum var leyft að taka próf-
ið umyrðalaust. „Þegar sá gamli
hrekkur upp af getum við kannski
farið að láta okkur dreyma um
lýðræði. En gamli maðurinn hefur
ekki látið í ljós neitt sem bendi til
hver ætti að taka við af honum og
því gæti orðið ringlureið og
óstjórn, en vonandi tækist skæru-
liðunum í fjöllunum að vinna á.“
Við vorum að missa neðri kjálk-
ann niður á gólf að hlusta á þessar
digurbarkalegu yfirlýsingar.
Starfsmaður hjá Ríkisferðaskrif-
stofu Burma gæti ekki haldið
starfi sínu lengi, ef hugur hefði
fylgt hér máli. Nálægt ferða-
mannaiðnaðinum þótt I smáaum
stíl sé koma engir aðrir en trúir og
dyggir flokksmenn.
„Tökum dæmi eins og blaða-
menn,“ sagði Son og mér fannst
hann einblína á mig, „þeir fá ekki
að fara inn í Burma og eru reknir
með skömm eða settir f fangelsi ef
kemst upp að þeir hafa farið inn í
landið undir fölsku flaggi. Það er
eins gott að það er enginn blaða-
maður í hópnum þessum ... “ Rob-
ert spánski var orðinn svo berg-
numinn af „hreinskilnislegu og
einlægu" tali Sons, sem ég verð að
játa að mér fannst fljótlega hafa í
sér einhvern holan hljóm, að hann
játaði nú snarlega að vera blaða-
maður en bað Son lengstra orða að
þegja yfir því. „Þó nú væri, ég er
sjálfur á móti þessu, það verður að
skrifa um þetta,“ sagði Son og var
guðsengilslegur í framan. Hann
sagðist vona að ekki fleiri blaða-
menn væru í hópnum og síðan var
farið að ræða vítt og breitt um
væntanlegar forsetakosningar í
Bandaríkjunum, stjórn Thatcher í
Bretlandi og fleira og ég var satt
Andstæður í Pagan.