Morgunblaðið - 04.12.1984, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 4. DESEMBER 1984
Á síldarplönum
John Flax og Elizabeth Wiesman í hlutverkum sínum í Svefnleysi.
Hrjótandi
svefntöfiur
Bókmenntír
Jóhann Hjálmarsson
Eyjólfur Kárason:
SUMAR Á SÍLDARFIRÐI.
Stílfærð frásögn.
Bókaútgáfan Skjaldborg 1984.
Sumar á Síldarfirði lýsir síldar-
árunum svokölluðu: Nafn höfund-
ar, Eyjólfs Kárssonar, er dulefni.
Sagan eða hin stílfæróa frásögn
eins og höfundurinn kýs að skil-
greina hana segir frá nítján ára
manni sem kominn er til Síldar-
fjarðar að freista gæfunnar, afla
sér tekna til skólanáms. Hann
heitir Brandur Þorgautsson og er
sonur fátæks dalabónda. Hann er
kvíðinn og einmana þegar hann
gengur í land á Síldarfirði. Fyrr
en varir er hann kominn í vinnu
og farinn að blanda geði við fólkið.
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Æviskrár samtíðarmanna, 3. bindi
S—Ö og bókarauki: Torfi Jónsson.
Útg. Skuggsjá 1984.
Fullveldishátíð
Finnlandsvina
FIMMTUDAGINN 6. desember
efnir Finnlandsvinafélagið „Suomi“
til fullveldishátíðar á þjóðhátíðar-
degi Finna í Norræna húsinu.
Að venju er dagskrá hátíðarinn-
ar fjölbreytt. Ármann Snævarr,
prófessor, heldur ræðu, Herdís
Þorvaldsdóttir, leikkona, les
finnsk ljóð í íslenskri þýðingu, sr.
Gunnar Björnsson leikur einleik á
selló og frú Ágústa Ágústsdóttir
syngur einsöng við undirleik sr.
Gunnars Björnssonar.
Að lokinni dagskrá verður
snæddur kvöldverður.
(FrétUtilkrnning.)
Brandur er sakleysið uppmálað,
en hefur munninn fyrir neðan nef-
ið og kann að svara fyrir sig. Það
veitir ekki af þegar álíka hrottum
er að mæta og þeir eru Rumur,
Renglan og Stúfur og fleiri litríkir
persónuleikar. óheflað líf á síldar-
plönum og frumsætt skemmtana-
líf er meðal þess sem Brandur fær
að reyna. Hann kynnist líka ást-
inni, vonbrigðum hennar og líka
þeirri vonarglætu sem hún miðlar.
Að lokum getur hann sagt:
„Þetta hafði verið ágætt sumar,
fannst Brandi. Hann hafði haft
gott upp, hann hafði kynnst nýju
verksviði, umgengist nýtt fólk,
lært nýja siðu og háttu, líklega
mannast eða að minnsta kosti sjó-
ast. Áreiðanlega fullorðnast tals-
vert. Honum hafði aukist ör-
yggi - • •“
Kafli eins og Slagurinn mikli
hyggir á raunverulegum atburð-
Með þessu þriðja bindi lýkur að
sinni útgáfu á æviskrám samtíð-
armanna og hefur Torfi Jónsson
séð um bækurnar allar.
Ýmsar vangaveltur eru uppi
þegar gluggað er í svona verk og
hef ég sjálfsagt vikið að sumum
þeirra í umsögnum um fyrri bind-
in. Hvernig skal valið í uppslátt-
arbækur af þessu tagi? Hvernig
skal afiað fanga ef viðkomandi
tregðast við að senda upplýsingar
að þjóðlegum trassasið? Og hvern-
ig á svo að koma þessu fólki til
skila, hversu langt eða skammt á
að ganga í upplýsingum um sam-
tíðarmennina.
f fyrsta bindinu sérstaklega
fannst mér sem stórlega vantaði á
að Torfi Jónsson „ritstýrði“ bók-
inni í bókstafiegri merkingu. Þar
voru með aðskiljaniegar upplýs-
ingar, sem menn hafa væntanlega
gefið um sig sjálfir og átti sumt af
því heldur betur við í afmælis- eða
minningargreinum en staðreynda-
bók. Annaðhvort hafa samtíðar-
menn skólast og hreinlega lært
betur á að senda upplýsingar ell-
egar ritstjóri hefur tekið á sig
rögg og skorið og sneitt og sniðið.
Því að þetta bindi virðist mér í
um, slagsmálum finnskra sjó-
manna og íslendinga. Svo er um
fleiri kafia i Sumar á Síldarfirði.
Sagan er ekki síður við hæfi
ungiinga en fullorðinna. Lýsingar
á unga fólkinu á Síldarfirði eru
með þeim hætti að ungt fólk getur
haft gaman af. Stundum eru lýs-
ingarnar líka með bernsku sniði,
þess er freistað að sjá hlutina
óþroskuðum augum.
Málfar sögunnar er á stöku stað
sérkennilegt, ekki beinlínis í anda
málvöndunar, en á það til að vera
frumlegt. Nokkuð er um agnúa
sem auðvelt hefði verið að sníða af
með hjálp góðra ráðgjafa.
Eyjólfi Kárssyni hefur með
stílfærðri frásögn sinni tekist að
setja saman þokkalega sögu
mönnum til skemmtunar. Sumar á
Sildarfirði er fyrst og fremst af-
þreyingarsaga, en það örlar á
viðameira efni og vilja til að vinna
úr því. Ástarsaga Brands og Dísu
á Dalabæ er til dæmis lagleg. Höf-
undur gætir þess í þeirri frásögn
að segja hvorki of mikið né of lítið,
en gefur ýmislegt í skyn. Það er
sögunni í heild til góðs.
Torfi Jónsson, rithöfundur.
fljótu bragði — og reyndar einnig
eftir töluvert langa yfirlegu —
snöggtum betur unnið en hin tvö.
Þó er ekki því að neita að býsna
margir eru ritstjóra enn erfiðir og
finnst bersýnilega fæst mega
missa sig. Þetta verður meira
áberandi í þessu síðasta bindi,
vegna þess hversu öllu fleiri eru
tiltölulega hófsamir í frásögnum
sínum.
Uppsláttarrit af þessu tagi eru
nauðsynleg og í þeim er að finna
mikinn fróðleik. Villur eru
óhjákvæmilegar en sennilega
færri en við mátti búast. Bókar-
aukinn hefði mátt vera ítarlegri,
svo og leiðréttingarnar sem eru
birtar. Ástæða er til að vona að
sinnt verði áframhaldandi útgáfu
af þessum bókum og þá tekst von-
andi betur með ritstýringuna.
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
STÚDENTALEIKHÚSIÐ:
THEATRE GROTTESCO:
The Insomniacs.
Leikendur: Elizabeth Wiseman og
John Flax.
Ljós: Einar Bergmundur.
Aöstoðarmaður baksviðs: Ólafur
Reynisson.
Sýningarstjórn: Hans Gústafsson.
Sviðsmynd: Halla Helgadóttir,
Ólafur Reynisson, Einar Berg-
mundur, Hans Gústafsson, Asta
Helga.
Theatre Grottesco er alþjóð-
legur leikhópur með franskar
rætur, stofnendur hans voru
Frakkinn Didier Mancurt og
Bandaríkjamaðurinn John Flax.
Tvö úr leikhópnum, þau John
Flax og Elizabeth Wiseman,
gerðu hér stuttan stans um dag-
inn á leið frá Bandaríkjunum til
Frakklands. Þau sýndu á vegum
Stúdentaleikhússins dálítinn
leikþátt, The Insomniacs, sem
gæti kallast Svefnleysi á ís-
lensku.
í Svefnleysi koma fram karl
og kona sem verða andvaka.
Þetta hefur í för með sér hrell-
ingar, eins konar martraðir.
Gömul ryksuga, rafmagnslínur
n
og svefntöflur eru þátttakendur
í leiknum. Það er geispað, ýmis
hljóð heyrast og fáein orð berast
til áheyrenda á máli sem er
blanda úr nokkrum tungu-
málum. Svefntöflurnar hrjóta.
Fyrst og fremst er hér um lát-
bragðsleik að ræða. En þessi lát-
bragðsleikur er eins og vera ber
úr ýmsum áttum: trúðleikur,
grímuleikur samkvæmt ítalskri
alþýðuhefð, í fáránleikaanda
samtímans og þannig mætti
lengi telja.
Sýningin í Stúdentaleikhúsum
kom ýmsum til að hlæja, en
fyndni verksins er einkum svart-
ur húmor.
Táknmál leikaranna, hreyf-
ingar þeirra voru skólaðar og
gæddar merkingum sem þó lágu
ekki alltaf i augum uppi. Hér
birtist leikur leiksins vegna,
leikgleði sem fékk útrás og
minnti á uppruna leiklistar. Hin
alvörugefnari leiktjáning fékk
spark í afturendann. Það er ekki
vanþörf á slíku vegna þeirrar sí-
felldu endurskoðunar sem leik-
list þarf á að halda.
Aftur á móti er Theatre Grott-
esco enginn brautryðjendaleik-
hópur eftir því sem best verður
séð. Við þekkjum álíka leiktúlk-
un frá ýmsum meisturum lát-
bragðsleiksins. Á síðustu lista-
hátíð var til dæmis töluvert um
að vera á þessu sviði.
Ekki fleiri sam-
tíðarmenn að sinni
Sýning Eggerts
Péturssonar
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Nýlistasafnið er loksins aftur
komið af stað með myndlistar-
sýningar eftir nokkurt hlé á
þeirri starfsemi og dauflega út-
tekt. Það er Eggert Pétursson er
ríður á vaðið með sýningu á all-
mörgum myndverkum, aðallega
málverkum, en auk þess eru til
sýnis nokkrar bækur, sem ger-
andinn hefur hannað á undan-
förnum árum.
Eggert er skólaður í nýlista-
deild Myndlista- og handíðaskól-
ans og hefur auk þess alið mann-
inn í Hollandi um nokkurt skeið.
Má greinilega kenna áhrifa frá
þessari skólun í myndum ger-
andans en málverkin eru vafalít-
ið nýjasta framleiðsia hans, sem
er allt í stíl tíðarandans.
Listrýninum er vandi á hönd-
um að greina frá þessari sýningu
þar sem sýningarskrá er engin
og myndirnar ónúmeraðar — er
sem oftar að gjörningurinn ber
keim af því að sýningin sé sett
upp fyrir fjarstadda frekar en
nálæga. Þá er mér ekki tamt að
skrifa um sýningarviðburði i og slétt frá þeim og halda mig
smásöguformi heldur greina rétt við jörðina svo sem tök eru á.
Þótt greina megi vel ásjáleg
málverk innan um á þessari sýn-
ingu eru þau ekki umbrotasöm
né eftirminnileg — þó greinir
maður gjarnan mikla hugsun á
bak við sum þeirra en hún er
mjög persónubundin og lokuð
skoðandanum.
Upphenging myndanna er
máski hið frumlegasta við sýn-
inguna og er alls ekki í stíl
hefðbundinna vinnubragða hér
og hún var það er einkum vakti
athygli mína. Væri þetta allt í
lagi ef styrkur myndanna væri
dáiítið meiri.
Það er von mín að þetta sé hin
fyrsta í röð margra ágætra sýn-
inga á þessum stað í vetur og
einnig, að betur verði búið að
þeim í hendur sýningargesta
sem listrýna.
RÍKULEG ÁVQXTUN
KYNNIÐ YKKUR VEL KJÖR SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS J
ri'kissjóður íslands r