Morgunblaðið - 23.12.1984, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 1984

„POKAFOLKIÐ*
Á vergangi í
skugga skýja-
klúfanna
Afögrum haustdegi er Sutton-
skemmtigarðurinn í New
York fullur af vel klæddum börn-
um að leik. Eftir að skyggja tekur
og kaldir vindar blása frá East
River halda börnin heim til að
snæða kvöldverð, en þá birtist
annars konar fólk í garðinum,
„pokafólkið“. Kvöld nokkurt kom
þangað t.d. kona ein í rifinni kápu
með skræpótta slæðu á höfði. Hún
hafði meðferðis bréfpoka og upp
úr honum tók hún druslur og
pjötlur, sem hún breiddi á bekk
einn í garðinum og lagðist þvínæst
þar ofan á.
Á næsta bekk sat önnur kona,
stífmáluð í framan og bar hún
smyrsl á bera fótleggi sína. Gaml-
ir, þreytulegir menn komu hver af
öðrum og rótuðu í ruslatunnunum
í leit að sígarettustubbum eða
dagblöðum til að halda á sér hita.
Sumir þeirra voru hvítir, aðrir
hörundsdökkir, en allir virtust
þeir vera amakefli mannfélagsins.
Fóik þetta hefur hafzt við í
Sutton-garðinum í eitt ár eða
lengur. Sumir eru vanheilir á geði.
Ef maður gefur sig á tal við kon-
una, sem er stífmáluð í framan,
fer hún að öskra. Ef einhvern
langar að gefa henni eitthvað að
borða, verður hann að skilja það
eftir í námunda við bekkinn henn-
ar eins og hann væri að víkja ein-
hverju að villtu og styggu dýri.
í New York eru um 36 þúsund
manns sem eiga hvergi höfði sínu
að halla. Um það bil þriðjungur
þessa hóps er fólk sem til skamms
tíma dvaldist í geðsjúkrahúsum,
sem nú hefur verið lokað. Fólk
þetta átti að flytjast yfir á sam-
býli fyrir geðsjúklinga eða á lang-
legudeildir eftir að stofnunum
þeirra var lokað. Hins vegar er
stöðugt tómahljóð í sjóðum borgar
og ríkis og geðveilt fólk getur vart
talizt hávær og öflugur þrýstihóp-
ur.
En flestir þeirra sem búa í New
York en eiga þó hvergi heima, eru
nokkurn veginn heilbrigðir. Þar á
meðal eru verkamenn sem hafa
misst vinnuna og fá ekki lengur
atvinnuleysisstyrk og aðrar bætur
sem þeim bar í fyrstu. Þar á meðal
er líka ungt, atvinnulaust fólk og
hefur notið lítillar menntunar eða
þjálfunar, og svo enn aðrir sem
hafa misst húsnæði sitt af ýmsum
ástæðum, t.d. vegna eldsvoða eða
annarra slysa.
Niðurskurður Reagans forseta
hefur komið illa niður á húsnæð-
islausum, en New York-borg á hér
einnig stóran hlut að máli, því að
hún hefur ekki getað bætt úr
brýnni þörf fyrir ódýrt húsnæði.
Ódýrar leiguíbúðir eru svo fáar að
þeir sem verst eru settir geta eng-
ar vonir gert sér um að fá hús-
næði.
Frá sjónarmiði laganna er það
skylda yfirvalda í New York að sjá
svo um að húsnæðislaust fólk geti
einhvers staðar fengið inni. Arið
1979 stefndi lögfræðingur nokkur
borginni fyrir hönd húsnæðis-
lausra og dómstólar staðfestu að
samkvæmt stjórnarskrá New
York-ríkis væri borgin skuldbund-
in til að annast þá sem gætu ekki
séð sér farborða og útvega hús-
næðislausum þak yfir höfuðið.
Árið 1981 var og af hálfu borg-
arinnar undirrituð samþykkt, þar
36.000 liggja úti.
sem borgin viðurkenndi þessa
skuldbindingu. Um þær mundir sá
hún 3.500 manns fyrir næturgist-
ingu og var árlegur kostnaður
vegna þess um 500 milljónir
króna. Nú gista að jafnaði 18.500
manns á vegum borgarinnar og
nemur kostnaðurinn sjö milljörð-
um króna á ári.
Næturskýli þau sem borgin rek-
ur eru stórir skálar og geta
200—300 manns, karlar, konur og
börn, sofið í hverjum þeirra. Rúm-
in eru mjó og standa þétt. Ljós
loga allan sólarhringinn í örygg-
isskyni, en samt vilja margar kon-
ur ekki þiggja gistingu þarna af
ótta við rán eða líkamsárás.
Ástandið er nú svo slæmt, að
um það bil 100 kirkjur, samkundu-
hús og einkafyrirtæki reyna um
þessar mundir að leggja sitt af
mörkum til að útvega þeim heim-
ilislausu rúm og húsaskjól, en því
fer samt fjarri að nóg sé að gert.
Þetta er ástæðan fyrir því að
þeir, sem álitnir eru úrhrök sam-
félagsins, og hinir, sem eru svo illa
á sig komnir andlega að þeir
treystast ekki til að leita aðstoðar,
sofa undir berum himni — í görð-
um, járnbrautagöngum eða undir
brúm. Síðastliðinn vetur urðu
enda allmargir úti og búizt er við
að fjöldi þeirra verði jafnvel meiri
í vetur.
- JANE ROSEN

HRAÐAKSTUR
Er þotuöld
að ljúka á
þýsku þjóð-
vegunum?
Nálin á hraðamælisskífunni
hreyfðist yfir skífuna frá
vinstri til hægri og náði loks
markinu: 240 km á klukkustund.
Þetta var úti á þjóðvegi og full-
komlega löglegt og æðislega
spennandi. Hvort það var skyn-
samlegt eða jafnvel þjóðfélagslega
fjandsamlegt er svo allt annað
mál.
Vettvangurinn er Vestur-
Þýskaland og þjóðvegurinn sem
um ræðir er þýski autobahn-inn,
síðasta vígi óhamins hraðaksturs í
Evrópu og líklega í heiminum. I
Vestur-Þýskalandi eru ökumenn-
irnir alveg látnir í friði og bílaiðn-
aðurinn fær að blómstra að mestu
án afskipta ríkisvaldsins. Það er
því ekki að undra þótt þar í landi
séu framleiddir kraftmestu og
dýrustu sportbílarnir.
Hve lengi dýrðin stendur enn er
hins vegar óvíst. Þegar ég var í
Þýskalandi í þetta sinn og sá
hraðamælisnálina sýna 240 km,
varð ég líka var við svartsýni hjá
BMW-, Mercedes- og Audi-eigend-
um. Þeir eru fáir sem efast um að
óheftur ökuhraðinn, sem þeir hafa
svo mikið gaman af, muni verða
takmarkaður og það allverulega
einhvern tíma á næstu tveimur
árum.
Vestur-Þjóðverjar eru orðnir
hálfutangátta í þessum efnum
miðað við hin Evrópulöndin þar
sem hámarkshraðinn er hvergj
meiri en 130 km á klst. Vissulega
má segja sem svo, að allt sé í lagi-
að aka á tvöföldum breskum há-
markshraða á þurrum vegi og á
góðum bíl á góðum dekkjum með
öruggan bílstjóra undir stýri, en
vandamálið er bara það, sem ég
kynntist í ökuferðinni fyrrnefndu,
hvað það er mikill munur á
hraðskreiðustu bílunum og þeim
sem hægar fara. Oft virðist ekki
duga neitt minna en sjötta skiln-
ingarvitið til að koma í veg fyrir
stórslys af þeim sökum og annað
mál er svo súra regnið, sem er
smám saman að drepa evrópsku
skógana, en hraður akstur á ekki
minnsta sök á því.
I þrjá áratugi hafa vestur-
þýskir ökumenn fengið að fara
sínu fram, en nú virðist ætla að
verða á því bráður endir. Stjórnin
í Bonn hafði ákveðið, að hreinsi-
búnaður yrði kominn í alla bíla í
janúar árið 1986, en varð að hætta
við það vegna þrýstings frá bíla-
iðnaðinum og nágrannaríkjunum,
en nú hefur eindaginn verið
ákveðinn í janúar 1989 fyrir flesta
bíla en 1988 fyrir bíla með tveggja
lítra vél eða stærri.
Strax á næsta ári verður ýmis-
legt gert til að gera útblástur bíl-
anna hreinni. Frá júlí nk. verður
skattur á blýlausu bensíni lækkað-
ur nokkuð og hækkaður að sama
skapi á blýbættu bensíni. Þessar
aðgerðir munu ekki verða til að
auka kraftinn í bílvélunum og vél
með hreinsiútbúnaði er áberandi
kraftminni en sú sem ekki hefur
hann.
Þá eru bara eftir hraðatak-
markanirnar, sem eru mjög við-
kvæmt mál fyrir vestur-þýsku bíl-
stjórana. Þar kemur hins vegar til
kasta Græningjaflokksins, sem er
farinn a velgja stóru flokkunum
verulega undir uggum, en hvort
sem mönnum líkar það betur eða
verr hefur hann átt mikinn þátt í
því átaki, sem gert hefur verið í
umhverfisvernd í Evrópu að und-
anförnu.
— SUE BAKER
GLÆPUR OG REFSINGI
Ekkert að klípa af því
Það gerðist fyrir nokkru á
veitingastað í Austur-
Frakklandi að inn í húsið réðst
harðsnúinn kvennaflokkur, sem
króaði forstjórann af úti í horni
og kleip hann siðan í rassinn af
öllum kröftum í nærri klukku-
tíma. Að því búnu slepptu þær
honum öllum bólgnum og bláum
og þótti sem þá væri hefnt einn-
ar starfsstúlkunnar, sem for-
stjórinn hafði skemmt sér við að
klípa í tvö ár þar til hún sagði
upp og kærði fyrir kynferðisleg-
an ójöfnuð.
í undirrétti var eigandi veit-
ingastaðarins dæmdur til að
greiða starfsstúlkunni, sem er 18
ára gömul, nokkrar skaðabætur,
en hann áfrýjaði málinu og var
þá sýknaður. Sagði í dómsnið-
urstöðunni, að það að klípa konu
í rassinn væri „ekki nema eðli-
legur hlutur með þá kunnugleika
í huga sem verða meðal starfs-
fólks á vinnustöðum". Eigand-
inn, Sage að nafni, kvaðst heldur
ekki sjá eftir neinu og sagðist
hafa fullan rétt á að klípa stelp-
urnar.
„Rétturinn dæmdi, að það
væri til marks um mikinn kunn-
ugleika að klipa í rassinn og það
var einmitt það, sem við sýndum
honum, eigandanum, að við
könnuöumst vel við hann,“ sagði
frú Marinette Volpini, fyrirliði
kvennanna. „Þess vegna klipum
við hann eins og við gátum og ef
við heyrum að hann haldi upp-
teknum hætti við að klípa stelp-
urnar munum við koma aftur og
hressa upp á kunnugleikana með
klemmum — þrælsterkum
þvottaklemmum."