Morgunblaðið - 16.03.1985, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MARZ 1985
23
mun halda áfram að blómstra,
þessari þjóð til ómældrar blessun-
ar. Sem hann er. Þá staðreynd
gera flestir sér ljósa sem um hana
hugsa, nema íslenskir kratar og
kommar.
Tekjuöflun ríkisins
Hvernig vil ég þá að ríkið afli
sér tekna, sem ég viðurkenni að
því er nauðsynlegt?
Að mínu viti er neysluskatt-
lagning æskilegri kostur en tekju-
skattlagningin vegna þess að ég
hef séð nógu mörg dæmi um það
að hin síðarnefnda glatar verð-
mætum fyrir þjóðfélagið, þegar
menn draga af sér vegna skatta-
ófreskjunnar, meðan neysluskatt-
lagning eykur sparnað.
Neytandinn borgar neysluskatt-
lagninguna til syvende og sidst,
hvort heldur er í söluskatts- eða
virðisaukaskattkerfi.
Ég held að söluskattskerfi sé
viðráðanlegri kostur en virðis-
aukaskattskerfi. Ég tel æskilegt
að það taki til sem flestra hluta án
þess að leggjast í aðföng fram-
leiðslu og innkaup framleiðslu-
tækja. Væri svo gert, sem ég tel
mjög vel framkvæmanlegt, gæti
söluskattsprósentan lækkað veru-
lega frá því sem nú er, eða 12%,
sem eitthvað óraunhæf neðri
mörk að því er sjálfur Albert upp-
lýsti Jón Baldvin um í þinginu ný-
lega.
Ég hygg að lækkun prósentunn-
ar myndi skila ríkissjóði meiri
tekjum hlutfallslega, þar sem
hækkandi prósenta hlýtur að
hvetja til undanbragða, minnst
línulega frá 0 og upp en trúlegar
þó með veldisvísi eða „exponenti-
alt“. Það er eki.jrt lögmál heldur,
að söluskattsprósenta eða virðis-
aukaskattsprósenta þurfi að vera
ein og óbreytanleg eins og skilið
verður að nauðsynlegt sé hér skv.
greinargerðinni. VASK er t.d. að-
eins 5,5% af matvælum í V-Þýska-
landi en 11% af öllu öðru. Póli-
tískt verður hér erfitt að stíga
sporið frá 1978 til baka, þegar
söluskattur var felldur niður af
matvælum. Það væri því skynsam-
legra við breytingu yfir í VASK að
taka það í áföngum, til þess í það
minnsta að blekkja lýðinn. Að
hækka matvöru nú um 21% á einu
bretti tel ég meira pólitískt hug-
rekki en nokkrum stjórnarflokki
sé hollt. En ég skil sjálfsagt ekki
pólitík frekar en fyrri daginn, þeg-
ar formaður Sjálfstæðisflokksins
skýrir okkur frá því að val okkar
standi einungis á milli niður-
greiðslna eða innflutningshafta á
kartöflum, en formaður Fram-
sóknarflokksins talar um ágæti
bjórsins til tekjuöflunar fyrir rík-
ið.
Neyðaróp
f greinargerð frumvarpsins seg-
ir svo á bls. 17:
„Almennt má segja að erfitt sé
að halda sölu á söluskattsskyldum
og söluskattsfrjálsum vörum að-
greindri á smásölustigi. Þrátt
fyrir þessa staðreynd hefur und-
anþágum frá söluskattsskyldu í
smásölu sífellt fjölgað. Til að
finna söluskattsstofninn hjá hin-
um ýmsu innheimtuaðilum þarf
því að beita sérstökum reikniað-
ferðum sem aldrei verða nákvæm-
ar en verða sífellt flóknari eftir
því sem undanþágum fjölgar. Af
þessu leiðir aukna fyrirhöfn, bæði
fyrir þá sem innheimta söiuskatt
og standa skil á honum í ríkissjóð
og skattyfirvöld, og erfitt er orðið
fyrir hina söluskattsskyldu aðila
að kunna skil á hinum fjölmörgu
undanþáguatkvæðum og sérregl-
um um söluskatt."
Mér finnst þetta hljóma sem
neyðaróp embættismanna yfir
hugmyndaauðgi þingmanna, sem
hafa jú framleitt allar þessar und-
anþágur fyrir atkvæði sín. Skyldu
embættismennirnir halda að þeir
séu búnir að kaupa sér stikkfrí frá
undanþágum, sé sett upp skatt-
kerfi sem þeir halda að meðal-
þingjóninn skilji ekki? Ég segi nú
eins og frelsarinn! „Mikil er trú
þín, kona.“ Ég held að reynslan
sanni okkur að hæfni íslenskra
þingmanna til þess að framleiða
vitleysur sé næsta lítil takmörk
sett. Þeim verður ekki skotaskuld
úr því að vefa undanþágunet sín
um virðisaukaskattskerfið þvert
og endilangt fyrr en nokkurn var-
ir. Þá held ég að okkar embætt-
ismenn, sem nú trúa þvf að þeir
hafi útrýmt undanþágum, muni
rífa hár sitt og iðrast beisklega.
Rétt eins og það er haft eftir ríkis-
skattsstjóra Noregs, að hefði
Norðmönnum órað fyrir því hvern
kross þeir væru að leggja á sig,
þegar þeir tóku upp virðisauka-
skatt 1970, hefðu þeir ekki gert
það. Svipað munu danskir skatta-
menn viðurkenna þegar þeir eru
orðnir fullir. En þetta ber að sama
brunni og áðan. Yngri reynsla en
15 ára berst ekki til Islands í tæka
tfð, af áður tilgreindum ástæðum.
Það er höfuðandstaða gegn virðis-
aukaskatti í mörgum löndum þó
litlum sögum fari af þvf hér á
landi.
Ég held að fátt sé hinum al-
menna borgara hættulegra en
bráðabirgðaráðstafanir stjórn-
valda. Söluskatturinn var lagður á
til bráðabirgða 3,5%. Þá sagði
Halldór skattstjóri: „Hræddur er
ég um að þessi skattur sé ekki til
bráðabirgða." Skattprósentan hef-
ur síðan geyst áfram 5%, 8%, 9%,
11%, 13% vegna eldgossins 1973,
17%, kallað söluskattsauki og
olíugjald ári síðar, 19% og 20%
1975, 21%, 23,5% og nú 24% með
krúnu Alberts. Og þessi prósenta
þarf ekki að vera nein endastöð.
Afstaða ASÍ
Alþýðusamband fslands sem er
nokkuð stórt samband, hefur ný-
lega ályktað um upptöku virðis-
aukaskatts. Það samband gerir sér
fulla grein fyrir því, að hér er boð-
uð stóraukin skattheimta án ör-
uggra fyrirheita um bætur til
launþega. Ég leyfi mér að lesa
kafla úr ályktuninni, þó ég hafi
hversdags ekkert sérstakt dálæti á
því, með leyfi fundarstjóra:
„í núverandi söluskattskerfi
greiða fyrirtæki söluskatt af orku,
fjárfestingavörum og ýmsum að-
föngum. Við upptöku virðisauka-
skatts falla þessar skattgreiðslur
niður að mestu og er í greinargerð
með virðisaukaskattsfrumvarpinu
gert ráð fyrir að í stað þess að
greiða 24% af álögðum söluskatti
muni fyrirtæki greiða 5% virðis-
aukaskattsins. Þannig mun skatt-
byrði atvinnurekenda léttast sem
svarar1/5 álagðs söluskatts. í fjár-
lagafrumvarpi ársins 1985 eru
söluskattstekjur áætlaðar um 10
milljarðar og sparnaður atvinnu-
rekenda næmi því um 2 milljörð-
um. Til samanburðar má nefna að
í fjárlögum 1985 er nú gert ráð
fyrir nú, að tekjur ríkissjóðs af
tekjuskatti einstaklings, að frá-
dregnum barnabótum og persónu-
afslætti, nemi 1.720 milljónum
króna. Vegna sparnaðar atvinnu-
rekenda við kerfisbreytinguna
þyrfti' álagningarprósenta að
hækka úr 23V4% í 29% til að ná
sömu tekjum af sömu vörum og
þjónustu."
Þeim sem héldu að 24% hlytu að
vera endastöð í skattprósentunni
ættu að leggja hér við hlustirnar.
Ennfremur segir:
„Frumvarpið gerir ekki ráð
fyrir því að skattprósentan í virð-
isaukaskattskerfi verði hærri en
er í núverandi söluskattskerfi,
heldur verði sparnaði atvinnurek-
enda mætt með því að fella niður
þær undanþágur sem eru varðandi
söluskatt á ýmsum nauðsynjum. 1
þessu sambandi vegur þyngst
hækkun matvæla um 18,9% að
mati þeirra sem sömdu greinar-
gerðina með frumvarpinu. Þá er
orka til húshitunar undanþegin
söluskatti í dag og mundi húshit-
un því hækka sem skattprósent-
unni nemur. Byggingarkostnaður
er að hálfu leyti undanþeginn
söluskatti í dag, en samkvæmt
frumvarpinu yrði greiddur virðis-
aukaskattur af íbúðabyggingum
og byggingarkostnaður þeirra
mundi því hækka um nálægt 8%
en samtímis mundi kostnaður við
atvinnuhúsnæði lækka. í þeim út-
reikningum sem fylgja í greinar-
gerðinni með frumvarpinu, um
verðhækkunaráhrif kerfisbreyt-
ingarinnar er ekki tekið tillit til
hækkunar á byggingarkostnaði
íbúðarhúsnæðis og vísað til þess
að á því sviði verði gerðar gagn-
ráðstafanir af hálfu stjórnvalda.
Útreikningurinn I greinargerð
frumvarpsins gerir ráð fyrir því
að verðlag einkaneyslu hækki að
meðaltali um 3,8%. Sparnaður at-
vinnurekenda við kerfisbreyting-
una mun leiða til einhverrar lækk-
unar á móti en þó virðist naumast
ráðlegt að reikna með minna en
3% verðhækkun. Ef litið er til
lánskjaravísitölu má út frá fram-
angreindum tölum gera ráð fyrir
því að hún hækki um ca. 4%% við
kerfisbreytinguna.
Upptaka virðisaukaskatts felur
í sér, eins og hér hefur komið
fram, verulega tilfærslu á skatt-
byrði frá fyrirtækjum til neyt-
enda. Af framansögðu er einnig
ljóst að sú tilfærsla lendir með
mestum þunga á lágtekjufólki,
sem notar stórt hlutfall tekna
sinna til kaupa á matvöru og i
húsnæðiskostnaði. Hækki verðlag
almennt um 4% má þannig reikna
með þvi að sú hækkun sem lág-
tekjufólk mætir sé um það bil 6%.
Þá er einnig ljóst að sú lækkun
sem fram kynni að koma vegna
sparnaðar atvinnurekenda kæmi
lágtekjufólki í minna mæli til
hagsbóta, þannig að gera má ráð
fyrir að lágtekjufólk þurfi að taka
á sig 3% meiri verðhækkun en al-
mennt verður."
Lokaorð
Ég hef sjálfsagt orðið of lang-
orður um þetta frumvarp og þó
ekki komið þeim orðum að sem ég
hefði viljað.
öll skattlagning er fólki hvim-
leið en allir viðurkenna nauðsyn
hennar. Umdeilt er aðeins, hversu
mikil hún skuli vera.
Við erum löngu komin frá tí-
undarhugtakinu, sem ísleifur hinn
sæli biskup lét okkur játa fyrir um
900 árum. Núna ráðskast okkar
veraldlegu yfirvöld með eina 8
fiska af hverjum 10 sem við drög-
um. Sýnist mörgum nóg um en
öðrum miður.
Meginmarkmið skattalaga ætti
að vera það, að þau séu einföld og
ótvíræð og valdi þegnunum sem
minnstum erfiðleikum í vinnslu.
Þau mega ekki vera það ósann-
gjörn að þau drepi niður athafna-
þrá í þjóðfélaginu né hindri at-
vinnustarfsemi vegna þess að þau
skerði samkeppnismöguleika þjóð-
arinnar.
Ef við gefum ríkisvaldinu of
lausan taum, færir það sig upp á
skaftið, því að það liggur i eðli
stjórnmála að kaupa sér fylgi
fyrir annarra fé. Aðeins með því
að standa stöðugt á móti getum
við tafið fyrir því að bylting eins
og Frakkar urðu að gera fyrir 200
árum verði nauðsynleg. Stjórn-
málamenn okkar ættu því að at-
huga að dæmin sanna að of mikil
skattfrekja getur komið þeim
sjálfum í apparatið franska. Þó að
virðisaukaskattur sé hlutlaus eins
og la Guillotine francaise hefur
það ýmsa ókosti fram yfir okkar
núverandi söluskattskerfi, sem er
engan veginn óumbreytanlegt til
batnaðar, gagnstætt því sem hald-
ið hefur verið fram. Þessir ókostir
eru helstir:
1. Það er miklu dýrara í fram-
kvæmd fyrir vikið og veldur
gjaldendum auknum kostnaði.
2. Fyrirtækin munu þurfa aukið
rekstrarfé með upptöku virðis-
aukaskatts.
3. Upptaka þess veitir ríkinu tæki
til stóraukinnar skattheimtu á
hendur þegnunum.
4. Innheimtan flytur óbeina
skattheimtu alfarið í stað-
greiðslu almenns neytenda á
skattinum í stað þess að dreif-
ast á fleiri stig, þó svo að neyt-
andinn greiði endanlega í báð-
um kerfunum.
5. Tilkoma þess mun verða verð-
bólguhvetjandi, með hækkun
matvæla um 21%, hækkun hús-
næðiskotnaðar um 10%, hús-
hitunar um 21% og hækkun
lánskjaravísitölu um 5%.
6. ólíklegt er, að skatturinn verði
undanþágulaus til langframa,
sé litið til reynslu íslendinga af
stjórnmálum sínum.
Af þessum ástæðum tel ég að
upptaka virðisaukaskatts í fyrir-
liggjandi mynd sé ekki til bóta í
þjóðfélagi okkar.
Halldór Jónsson, verkfræóingur,
flutti þessa ræðu í kynningarfundi
Verslunarráds íslands og Félags ís-
lenskra iðnrekenda.
Miðar bara
seldir í höf-
uðborginni
VEGNA fréttar í Mbl. sl. fimmtu-
dag um fyrirtækjahappdrætti
SVFÍ-sveitarinnar Ingólfs skal
tekið fram, að miðar verða aðeins
sendir til fyrirtækja á höfuðborg-
arsvæðinu.
Aldarafmæli Garð-
yrkjufélags íslands
GARÐYRKJUFÉLAG fslands hélt
aðalfund sinn sunnudaginn 10.3.
1985. Garðyrkjufélagið er eitt elsta
félag landsins. Markmið félagsins
hefur ætíð verið að glæða áhuga ís-
lendinga á garðyrkju, bæði matjurta-
rækt og skrúðgarðarækt, segir í frétt
frá félaginu.
Starfsemi félagsins á síðast-
liðnu ári var mjög öflug og haldnir
voru margir fræðslufundir um
ýmsar hliðar garðyrkju. Félagið
annast um innkaup á vor- og
haustlaukum fyrir félagsmenn á
vægu verði og hefur auk þess til
sölu ýmsar garðyrkjubækur og
smávöru verðandi garðyrkju.
Árgjaldið 1985 er kr. 500, innifelur
það veglegt ársrit, Garðyrkjuritið,
sem í eru birtar hinar fjölbreyti-
legustu greinar um allar hliðar
garðyrkju. Auk þess fá félags-
menn sent upplýsinga- og frétta-
bréf, Garðinn.
Félagsmenn hafa stofnað til
fræskipta, en margir áhugamenn
safna fræi í görðum sínum og
leggja í sameiginlegan sjóð, sem
aðrir félagsmenn geta notið góðs
af og pantað sér fræ af listanum,
sem inniheldur um 800 tegundir.
Félagsmenn hafa árlegan garða-
skoðunardag, þar sem nokkrir
garðar eru opnaðir félagsmönn-
um.
Félagar í Garðyrkjufélagi Is-
lands eru nú hátt á sjötta þúsund
og hefur þeim farið ört fjölgandi
undanfarin ár eftir því sem áhugi
á garðyrkju hefur aukist eins og
svo víða sér merki. Sjálfstæðar
deildir eru víðs vegar um landið og
starfsemi þeirra blómleg.
Garðyrkjufélagið heldur upp á
aldarafmæli sitt á þessu ári. A af-
mælisdaginn, hvítasunnudag, 26.
maí, verður veglegur afmælis-
fundur haldinn á Hótel Sögu og
hefst hann kl. 3. Fræðslustarfsem-
in verður mjög öflug, bæði
fræðslufundir í Reykjavik og
deildunum og kynnisferðir í ná-
grannabyggðarlög Reykjavíkur.
Félagið mun gefa út glæsilegan
minnispening vegna afmælisins og
Póst- og símamálastjórnin mun
minnast þess með útgáfu frímerk-
is í júní.
Formaður félagsins er Jón
Pálsson, aðrir í stjórn eru Ólafur
B. Guðmundsson, Berglind Braga-
dóttir, Einar I. Siggeirsson og Sig-
ríður Hjartar. I varastjórn eru
Björgvin Gunnarsson, Ingibjörg
Steingrímsdóttir og Margrét
Ólafsdóttir.
Félagið rekur skrifstofu á
Amtmannsstíg 6, og er hún opin
mánudaga og fimmtudaga 2—6 og
á fimmtudagskvöldum kl. 8—10.
ÓMÓTSTÆÐILEGT-HUSOVARIMA-TILBOÐ!
Allt sem þlg vantar I draumaeldhúslð á viðráðanlegu verði.
Fjögurra hellna eldavél með hltastýrðri hraðsuðuhellu. Laust rofaborð.
Sjálfhreinsandl ofn með innbyggðu grillí, kjöthitamæli og klukkuautomati.
Allt þetta á ótrúlega lágu verðí meðan takmarkaðar birgðir endast.
verð: 23.655,-stor HagstæOir greíðsluskilmálar
EINSTAKT TÆKIFÆRI.

Gunnar Asgeirsson hf.
Suóuriandsbraut 16 Simi 91352ÖÓ