Morgunblaðið - 21.04.1985, Blaðsíða 8

rtítöf ,1U('U ISjíafnAflUVíMUl! íIUIAjHí4LÍíJ!!í»BL
MORGUWBLAÐIP, SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1985
HVERERSINNAR
HEILSIISMIÐUR
amleg áreynsla er oft mjög virk
leið til að rjúfa þennan vítahring.
Útivist, göngur, sund og íþróttir af
öllu tagi veita tilfinningum og
spennu heppilega útrás, gefur lík-
amlega og andlega slökun, gefur
einnig þá líkamlegu þreytu sem
stundum virðist vanta til þess að
gefa endurnærandi svefn. Leik-
fimi þar sem slökun er kennd er
sérlega heppileg vörn gegn kviða
og streitu sem veldur vöðva-
spennu, þar sem þjálfun í slökun
er einnig menntun í því að þekkja
eigin vöðvaspennu.
c) Þriðji vítahringurinn er kviði,
svefntruflun, þreyta og þunglyndi.
Hvenær sem vöðvagigt hefur verið
fyrir hendi um tima er líklegt að
eitt eða jafnvel öll þessara ein-
kenna séu fyrir hendi, að minnsta
kosti þreytan. Fðlk með vöðvagigt
er alltaf þreytt. Til að rjúfa þenn-
an vítahring er frumskilyrði að
koma svefni í lag og þarf þá stund-
um að grípa til lyfjameðferðar í
byrjun. Svefntruflunin getur verið
afleiðing annarra þátta f víta-
hringnum en hún er örugglega
orsök þeirra um leið. Sannast hef-
ur með tilraunum að hægt er að
valda vöðvagigt í heilbrigðu fólki
sem ekki er í sérlega góðri þjálfun
með þvi að trufla svefn þess jafn-
vel án þess að stytta hann. Líta
má á vöðvagigt sem truflun á líf-
eðlisfræðilegri starfsemi fremur
en sjúkdóm eða bilun í líffærum í
venjulegum skilningi. Meðferð á
vöðvagigt þarf að leiðrétta
„gangtruflun" í hreyfingakerfinu
og stjórnun þess, helst þannig að
varanleg bót sé að. Varanleg bót
þýðir að heildarkerfið „einstakl-
ingur í umhverfi sínu“ þarf að
geta leiðrétt sig sjálft þegar
eitthvað bjátar á. Þegar sjúkling-
ur hefur lagast á hann að kunna
að ná úr sér vöðvagigt með aðferð-
um sem hann ræður sjálfur yfir.
Ætli hann að forðast vöðvagigt í
framtíðinni verður
hann að athuga hvort hann þarf
að breyta lífsháttum sinum. Sá
sem vinnur eitt og hálft til tvö
störf hlýtur að taka nokkra
áhættu á að byggja upp þreytu eða
spennuástand. Hann þarf að virða
og nýta vel þann hvíldartíma sem
hann hefur. Séu störf hans
mestmegnis andlegt álag er nauð-
synlegt að hluti af hvíldinni sé lík-
amsrækt. Sama gildir sé líkamlegt
álag hans tiltölulega einhæft.
Þegar verstu einkennum vöðva-
gigtar hefur verið náð í burtu, er
meðferðin fólgin í líkamsrækt og
endurskipulagningu á lífsháttum
að einhverju leyti. Þar gæti t.d.
verið um að ræða hagræðingu á
svefntíma, leikfimi tvisvar í viku,
læra að segja meiningu sína eða
gera það sem mann sjálfan langar
til en hefur alltaf neitað sér um.
Meðferð á vöðvagigt er fyrst og
fremst ræktunarstarf sem kostar
tíma og áreynslu en árangur af
slíku starfi er venjulega aukið
þrek, lífsfylling og lífsgleði."
Lífeðlisfræðilegir
þættir sjúkdóma
En það er hægt að koma í veg
fyrir fleiri heilsufarsvandamál en
vöðvagigt, hið sama gildir um bak-
verki sem í flestum tilfellum
orsakast af röngum vinnustelling-
um og rangri líkamsbeitingu. í
könnunum um vinnuvernd hefur
komið í ljós að bakverkir og
vöðvabólgur eru þeir sjúkdómar
sem langoftast hefur verið leitað
lækninga við.
Undanfarin ár hefur meiri
áhersla verið lögð á lífeðlisfræði-
lega þætti sjúkdóma, samspil lík-
ama og sálar og ýmissa umhverf-
isþátta. Þá hefur einnig verið bent
á mikilvægi hollra lifnaðarhátta
og í Mbl. 29. október 1982 var sagt
frá könnun sem gerð var á neyslu-
venjum og ýmsum lifnaðarháttum
lækna við læknaskólann í Har-
vard. Niðurstöður könnunarinnar
sýna að starfsfólk læknaskólans
við Harvard virðist sjálft gera
ýmislegt til að koma í veg fyrir
sjúkdóma og slys. Reykingar eru
sjáldgæfar innan þessa hóps, um
það bil % af þátttakendum nota
bílbelti að jafnaði, töluvert stór
hluti borðar egg og smjör í hófi og
borðar að jafnaði fremur holla
fæðu. Læknarnir fara einnig mun
oftar í læknisskoðun en nokkurn
grunaði. Þá er einnig ákveðin
tregða hjá þeim að taka inn meðul
og lyf án fullnægjandi ástæðu,
getnaðarvarnatöflur og vítamín-
töflur eru Htið notaðar og lækn-
arnir í Harvard taka ekki inn asp-
irín til að koma í veg fyrir blóð-
tappa.
Það er einkar athyglisvert að
tæknar taka yfirleitt inn mjög lít-
ið af meðulum og eru á þann hátt
frábrugðnir mörgum sjúklingum
þeirra. Eflaust gera þeir sér betur
en flestir aðrir grein fyrir því að
það getur flokkast undir heilsu-
vernd að taka lyf í hófi, því flest
lyf hafa einhverjar aukaverkanir í
för með sér. Árið 1976 kom út bók
eftir prófessor Peter Parish,
þekktan fjölskyldu- og heimilis-
lækni, en hann hefur lagt áherslu
á aukið öryggi í lyfjanotkun og
áhrifa hans gætir í dag víða um
heim. Bókin heitir „Medicines, a
guide for everybody". Bókin hefur
notið mikilla vinsælda og verið
endurútgefin árlega síðan hún
kom fyrst út.
í inngangi bókarinnar segir
Parish m.a. að notkun lyfja hafi
aukist gífurlega á síðustu árum.
Því verði ekki neitað að mörg
þessara lyfja dragi úr sársauka og
lini margar þjáningar en menn
séu þó farnir að velta vöngum yfir
því hvort margir séu ekki búnir að
fá oftrú á gagnsemi lyfjanna,
læknar farnir að skrifa upp á lyf-
seðla í of ríkum mæli og almenn-
ingur farinn að neyta óhóflega
mikilla lyfja. Aukin lyfjaneysla
stendur oft í beinu sambandi við
hugsanlegar hliðarverkanir lyfj-
anna, og oft lendir fólk í vítahring
sem erfitt er að losna út úr.
Þessar vangaveltur segir Parish
hafa orðið undanfari þess að hann
ákvað að skrifa bók fyrir almenn-
ing sem hingað til hefur ekki haft
greiðan aðgang að upplýsingum
um lyfin sjálf, áhrif þeirra og
hugsanlegar aukaverkanir. Hann
segir að hann sjái ekki ástæðu til
annars en að miðla þeirri þekk-
ingu sem er fyrir hendi innan læk-
nisfræðinnar til almennings auk
þess sem bókin kömi jafnframt
læknum, lyfjafræðingum, lækn-
astúdentum og öðrum innan heil-
brigðisstéttarinnar til góða. Eftir
að hafa fengið slíkar upplýsingar í
hendurnar gætu lesendur betur
áttað sig á þeim kostum og göllum
sem öll lyfjameðferð hefur i för
með sér, og orðið færari um að
nýta sér kostina. í dag er lyfjaið-
naðurinn stöðugt að koma fram
með ný lyf þar sem reynt er að
draga úr sem flestum aukaáhrif-
um lyfjanna en það er ekki við
lyfjaframleiðendur að sakast ef
lyfin eru ekki notuð á réttan hátt.
Rétt lyfjanotkun er allra hagur,
jafnt þeirra sem taka þau inn sem
lækna, lyfjaframleiðenda og heilb-
rigðisyfirvalda. Margir læknar
hafa einnig kvartað yfir því að
vankunnátta sjúklinga hafi hindr-
að árangursríkustu lyfjameðferð
hverju sinni. Parish telur æski-
legast að hver og einn verði sem
ábyrgastur fyrir eigin heilsu, en
til að það verði mögulegt verði
menn að búa yfir aukinni þekk-
ingu á uppbyggingu og starfsemi
líkamans og áhrifum lyfjanna.
Eru einhverjar sambærilegar
upplýsingar til fyrir almenning
hér á landi? Heilbrigðis- og
Tryggingamálaráðuneytið hefur
gefið út sérlyfjaskrá í samræmi
við 13. grein lyfjalaga nr. 49 frá
16. maí 1978. í skránni er að finna
upplýsingar um öll helstu lyf sem
eru í notkun hér á landi, hvaða
efni þau innihalda, skammta-
stærðir, mögulegar aukaverkanir
o.fl. Þegar skránni er flett kemur í
ljós að flest lyf hafa einhverjar
aukaverkanir í för með sér og því
fyllsta ástæða til að nota þau í
hófi. Þegar flett er upp á algeng-
um lyfjum eins og t.d. magnyl,
segir í sérlyfjaskránni að það sé
verkjastillandi lyf, hitalækkandi
og bólgueyðandi. Varðandi auka-
verkanir er tekið fram að magnyl
geti valdið ofnæmi, einnig einken-
num frá meltingarvegi, jafnvel
sárum á magaslímhúð. Suða fyrir
eyrum er talið einkenni yfir-
skömmtunar. Magnyl má ekki
FJÖLDIÞEIRRA SEM HVERNIG PENINGUM
NOTA HEILBRIGÐIS- ER VARIÐ
ÞJÓNUSTUNA (% af íbúafjölda) <% at u,9l*um ■ heifbrigðismála)
HH sjúkrahus I I almenn heilsugæsla
I mörgum löndum er um 85% af kostnaði viö heilbrigðismál varið til
sjúkrahúsa, sem þjóna innan við 10% íbúanna, meðan 15% af
fjárveitingum eiga að duga til að sinna almennri heilsugæslu 90%
þjóðarinnar.
Þvottavélahátíð í Vörumarkaðinum -10% útborgun og rest á allt að 6 mán.
1—L . J
Aida — þvottavel og þurrkari, Bára — þvottavél.

Electrolux WH 810 bvottavél. Ignis AWF 632 þvottavel Electrolux BW 200 — uppþvottavél
Kr. 23.655,- Kr. 17.850,- Kr. 20.990,- Kr. 19.940,- Kr. 25.555.-
Vörumarkaöurinn
hoimilistjekjadeild
Ármúla 1a.
Sími 91-686117.
Ath.: Allt verð mióaó
vió staógreióslu.