Morgunblaðið - 21.04.1985, Blaðsíða 23

MOBGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. APRÍL1985
15 < Z 'ó
og það svo að stundum jaðrar við
siðvendni. Hann er vellauðugur en
þrátt fyrir það á hann það til að
æsa sig út af fjármálum og þeim
tíma sem það tekur að gera kvik-
mynd. Warner Brothers fjár-
magna kvikmyndir hans og annast
dreifingu á þeim, en framleiðand-
inn er oftast Malpaso, fram-
leiðslufyrirtæki í eigu hans sjálfs.
Kvikmyndatakan gengur svo hratt
að það er engu líkara en Óskars-
verðlaun séu veitt fyrir snaggara-
lega kvikmyndatöku og sem flest-
ar frumtökur í fullbúnu eintaki
myndarinnar. Hann lifir í miklum
vellystingum og vernduðu um-
hverfi í Carmel í Kaliforníu en
þrátt fyrir það gengur hann
klæddur eins og hver annar amer-
ískur meðaljón. Kannski er það í
virðingarskyni við fólkið sem kom
að sjá myndir hans á þeim tíma er
Rex Reed lýsti þeim sem „fávita-
æfingum í handabakavinnu í
Hollywood".
Þegar hann talar við fólk er
hann virðulegur í framkomu, um-
burðarlyndur og allt að því form-
legur. En hann fæst ekki til að
ræða fyrrverandi eiginkonu sínu
sem hann skildi við eftir 25 ára
hjónaband og heldur ekki vinkonu
sína, Sondra Locke. Hún er leik-
kona og kemur oft fram í myndum
hans. Samt glittir í innri mann-
inn. „Ég verð alltaf miður mín og
eiginlega alveg ómögulegur maður
þegar trúnaður er misnotaður,"
segir hann. „Slíkt kemur mér allt-
af að óvörum.“ Hann er gjarn á að
treysta fólki en undrast stundum
að hann skuli gera það:
„Ég var í bíltúr um landareign
mína í Carmel og kom þá auga á
strák og stelpu sem voru búin að
tjalda. Ég hugsaði sem svo: „Ég er
ekkert að skipta mér af þeim. Þau
eru svo sannarlega að njóta lífs-
ins.“ Þegar ég kom aftur á staðinn
var þar allt í skít og skömm. Mér
fannst ég hafa verið svikinn."
sjálfur," segir hann. „Og svo skilja
þeir stundum ekkert í því sem
maður hélt að hefði verið útskýrt
á mjög einfaldan hátt. Svo það
þýðir ekki að hafa vit fyrir fólki.
Það eina sem hægt er að gera er
að taka mark á sjálfum sér og
sinni eigin eðlisávísun. Svo leggur
maður sig allan fram og vonar að
sjálfsögðu að einhver kunni að
meta það.“
Clint Eastwood er harður á því
að hann sé ekkert gáfnaljós. Hon-
um finnst beinlínis óþægilegt að
velta málum mjög gaumgæfilega
fyrir sér. Þetta eru engin látalæti
eða hógværð af hans hálfu heldur
yfirvegað mat hans á eigin hæfni.
Prá upphafi hefur hann útilokað
samtöl í myndum sínum og tak-
markað það sem sýnt er af því að
hann telur áhorfendur færa um að
fylgjast með því sem fram fer án
þess. Hann lýsir leik og leikstjórn
sem túlkunarlistgreinum, eða
verkum, sem eru minna metnar
sem listsköpun en handritið. Hann
býður eftir því að honum berist
handrit í stað þess að fá fólk til að
skrifa þau eftir pöntun og þá um
efni sem hann hefur áhuga á.
Þannig varð hlutverk Dirty
Harrys t.d. sótt í sögu eftir Harry
Julian Fink og R.M. Fink. Hand-
ritið var upphaflega ætlað Frank
Sinatra en hann veiktist og hljóp
Clint Eastwood þá í skarðið. Hann
breytti hlutverki leynilögreglu-
mannsins. Næsta mynd hans,
„Pale Rider“, er undantekning frá
reglunni. Að þessu sinni er um að
ræða handrit sem skrifað er í
samræmi við hugmynd sem Clint
Eastwood fékk. Hann segist vera
fær um að velja gott handrit án
þess að hann hafi hæfileika til að
skrifa handrit sjálfur. Það er eins
og hann sé alltaf að draga línur og
segja við sjálfan sig: „Þetta er ég.
Þetta er ekki ég. Þetta eru mín
raunverulegu takmörk."
Hann er reiður þeim sem gagn-
og vann þar m.a. á benzínstöð og í
öskunni áður en hann réð sig í
vinnu hjá Universal Studios fyrir
sem svarar 3 þúsund krónum á
viku, en þar fór hann með ýmis
aukahlutverk. „Rawhide" var
sjónvarpsmyndaflokkur sá sem
aflaði Eastwood frægðar og frama
í Bandaríkjunum, en i þáttum
þessum fór hann með aðalhlut-
verk í sjö ár samfleytt.
Árið 1964 var komið að því að
Clint Eastwood tók saman föggur
sínar og lagði af stað til Evrópu til
að leika í „Fistful of Dollars".
Þetta var fyrsti „spaghetti-vestr-
inn“ af þremur sem ítalski leik-
stjórinn Sergio Leone stjórnaði og
það voru einmitt þessar myndir
sem gerðu Clint Eastwood frægan
svo um munaði. í fyrstu nutu
myndirnar einkum vinsælda utan
Bandaríkjanna en það átti eftir að
breytast. Hér var komin ný teg-
und af vestra-hetju og hún var
harla frábrugðin hinni dæmigerðu
vestra-hetju sem áður hafði
þekkzt. Hinn nýi „vestra-töffari”
var gersneyddur riddaramennsku
og hann sýndi aldrei minnstu
merki iðrunar. Afstöðu hans
gagnvart heimi sem fullur var af
ofbeldi mátti í senn túlka eins og
hann væri að bjóða honum birginn
en líka eins og hann væri ekki
annað en samvizkulaus þorpari
sem sveiflaði byssunni í þágu þess
sem borgaði bezt.
Og þá var komið að Dirty
Harry. í myndunum um hann lék
Clint Eastwood þvermóðskufullan
spæjara sem túlkaði öðru fremur
óánægju alþýðunnar með þjóðfé-
lag sem rekið var af skriffinnum,
félagsfræðingum, vanhæfum full-
trúum kerfisins og mönnum sem
ávallt voru reiðubúnir til að láta
undan til að halda stundarfriðinn.
í Dirty Harry-myndunum kom
fram sá boðskapur að megingalli
bandarísks þjóðfélags væri í því
fólginn að það megnaði ekki að
Leikarinn í skrifstofu sinni (kvikmyndaveri Warner Brothers.
Frakkland hefur sérstaklega heiörað Eastwood með sýningum á myndum hans
f kvikmyndasafninu í Parfs, Cinémathéque, og oröuveitingu.
Þegar hann telur upp kvik-
myndaleikara og kvikmyndir sem
hann hefur mætur á nefnir hann
ekki menn á borð við John Wayne
eða Jimmy Stewart sem hann á þó
ýmislegt sameiginlegt með. Hans
fólk er Montgomery Clift, James
Cagney, Simone Signoret og
Maggie Smith og meðal eftirlæt-
ismynda eru „Saturday Night and
Sunday Morning" og „Breaker
Morant". Hann talar um þetta í
góðlátlegum tón en dáiítið kulda-
lega þó. Tilfinningarnar geymir
hann handa áhorfendum sínum.
Þeir og hans eigin eðlisávísun
virðast vera það eina sem hann
virðist bera fullkomið traust til.
„Ég reyni aldrei að hafa vit
fyrir áhorfendum. Þeir eru oft
langtum framsýnni en maður
Eastwood tekur til hendi í
myndinni „Coogans Bluff".
rýna hann fyrir ofbeldi í myndum
hans. „Þetta er fólk sem vill al-
ræðisvald og heldur að hlutverk
þess sé að stjórna öllum hinum
... Það er alltaf að hugsa um alla
þessa veslinga sem vaði í villu og
svíma. Svona hugsunarháttur er
ekki annað en „risaegó" sem flæð-
ir út um allt ... Þetta fólk treður
sér upp á stall og horfir svo þaðan
og segir: Þetta er það sem fjöldinn
sér.“
CLint Eastwood er alinn upp á
tíu stöðum í Kaliforníu ( krepp-
unni miklu. Foreldrar hans voru
sífellt að flytja og leita að atvinnu.
Hann þurfti aldrei að svelta en
var alltaf látinn ljúka við matinn
á disknum um leið og hann var
minntur á svanga Armeníumenn.
Hann gekk í gagnfræðaskóla f
Oakland og sá skóli var í hverfi
þar sem flestir unnu erfiðisvinnu.
Engum datt nokkru sinni í hug að
segja við hann að hann væri klár
eða efnilegur. Hann gegndi her-
skyldu á tímum Kóreustríðsins en
í hernum kenndi hann félögum
sínum að synda og stofnaði til vin-
áttu við menn sem vildu verða
leikarar. Hann fór til Los Angeles
veita venjulegu fólki sem vildi lifa
venjulegu lífi nauðsynlega vernd,
heldur stuðlaði það beinlínis að
glæpastarfsemi. Eastwood tekst
einna bezt að koma til skila
hneykslun, reiði og kaldhæðni
gagnvart því að hann — í gervi
hins venjulega manns sem gengur
í venjulegum fjöldaframleiddum
fötum — skuli þurfa að standa í
öðru eins og þessu. Harry tekur
þessu öllu með kaldri ró en af-
staða hans leynir sér aldrei.
Þær viðtökur sem Dirty Harry-
myndirnar fengu gerðu Clint
Eastwood að því sem hann er nú,
þ.e. stór og rík Hollywood-stjarna
á borð við það sem algengt var á
árum áður. Gagnrýnendur eru
löngu farnir að taka hann alvar-
lega og hann hefur hlotið mörg
verðlaun fyrir myndir sínar. Hann
er kominn í hinn eftirsóknarverða
hóp leikara sem áhorfendur hafa á
tilfinningunni að séu sífellt að
leika sjálfa sig, manna eins og
Rudolph Valentino, Clark Gable,
Cary Grant og John Wayne.
(Úr grein eftir John
Vinocur í The New York
Times Magazine)