Morgunblaðið - 21.04.1985, Blaðsíða 18

18 B__________________MORGUNBLApjp, ^UNNUDAGUR 21. APRÍL 1985
Þjóðskráiner
undirstaða stjóm-
sýslu í landinu
Rætt við Hallgrím Snorrason hagstofustjóra
Alþýöuhúsið á horni
Hverfisgötu og Ingólfs-
strætis, gegnt Arnarhóli,
er dökkleitt hús og í rign-
ingu viröist það næsta
þungbúiö. Innandyra er
andrúmsloftið á þann veg
að hugurinn verður þrung-
inn alvöru meðan lyftan
sígur rólega niður á fyrstu
hæð, albúin að taka við
blaðamanni sem á það er-
indi í þetta hús að finna
að máli nýlega skipaðan
hagstofustjóra, Hailgrím
Snorrason.
Mjór gangur og yfirlæt-
islaus, grámálaðar hurðir
með nafnspjöldum, húsið
er greinilega byggt undir
áhrifum frá funkistflnum
sem var áhrifamikill á ár-
unum kringum seinna
stríð.
Skrifstofa hagstofu-
stjóra er björt með glugg-
um mót norðri og austri.
Ingólf Arnarson ber við
nýja seðlabankahúsið,
sem aftur ber við gráhvíta
Esjuna. Hallgrímur
Snorrason býður blaða-
manni að setjast við Ijós-
leitt fundarborð og viðtal-
ið hefst.
Eg tók við starfi hag-
stofustjóra sl. áramót af
Klemensi Tryggvasyni.
Forveri hans og fyrsti
hagstofustjórinn var Þorsteinn
Þorsteinsson.Klemens gegndi
starfi hagstofustjóra í nær 34 ár,
en Þorsteinn í 37 ár.
Hallgrímur Snorrason, núver-
andi hagstofustofustjóri, er fædd-
ur í Reykjavík árið 1947. Hann er
sonur hjónanna Þuríðar Finns-
dóttur Jónssonar ráðherra og
fyrri konu hans, Auðar Sigur-
geirsdóttur, og Snorra Hallgríms-
sonar læknis Sigurðssonar bónda
að Hrafnsstöðum í Svarfaðardal
og konu hans, Þorláksínu Sigurð-
ardóttur.
Hallgrímur varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1966. Lauk BSc-prófi frá háskól-
anum f Edinborg 1969 og MSc-
prófi frá Lundarháskóla árið 1971.
Eiginkona hans er Guðný Rögn-
valdsdóttir. Þau eiga þrjár dætur.
Hallgrímur segir að það hafi
verið mikil viðbrigði að koma frá
Skotlandi til Svíþjóðar. Vissulega
hafi það haft sinn „sjarma" að búa
í Skotlandi en þar hafi verið kalt
og velmegunin auðsjáanlega til
muna meiri hjá almenningi í Sví-
þjóð. Þegar Hallgrímur var langt
kominn með að Ijúka prófi við
Lundarháskóla vatt hann sínu
kvæði í kross og fluttist til
Stokkhólms. „Það var gaman að
koma úr hljóðlátum háskólabæ
eins og Lundur er i mannhafið í
stórborginni Stokkhólmi. Ég var
eitt og hálft ár á hvorum stað og
líkaði vel.“ í Stokkhólmi var Hall-
grímur viðloðandi Nordiske inst-
itiut för Samhállsplanering,
„Nordplan". Þar var hann á nám-
skeiðum í „hagfræði landsvæða og
svæðaskipulagningu" en sótti
jafnframt námskeið í háskólanum
í Stokkhólmi og var á sama tíma
að ljúka ritgerð og mastersprófi
frá Lundi.
Fyrri störf
Spurningunni af hverju hann
hafi valið hagfræði velti hann
fyrir sér nokkra stund og sagði
síðan að líklega hafi hann beitt
„útilokunaraðferðinni". Einhvern
áhuga hafi hann þó líkast til haft
á þeim störfum sem byggjast á
hagfræði. „Hagfræðin er ekki
menntun sem gefur sjálfkrafa
nein starfsréttindi eða vísar með
sjálfgefnum hætti í ákveðið starf,
þetta tel ég frekar kost en hitt,“
segir Hallgrímur og heldur áfram:
“Ég byrjaði í leyfum á námsárum
mínum að vinna hjá Efnahags-
stofnun sem er forveri Þjóðhags-
stofnunar. Þegar ég kom heim eft-
ir nám sumarið 1972 fór ég að
starfa hjá Framkvæmdastofnun
og síðar Þjóðhagsstofnun. Þar hóf
ég störf 1974 og starfaði þar til
ársloka 1984, síðustu fjögur árin
sem aðstoðarforstjóri.
Aðstaða Hagstofunnar
Hallgrímur kveður Hagstofuna
búa við þrengsli enda húsnæðið
gamalt orðið og slitið. Engar
pappírsgeymslur séu fyrir hendi
þannig að allt pappírsflóðið sem
þarna sé geymt verði fólk að hafa
inni hjá sér, það valdi loftleysi.
Nauðsynlegt er, að hans mati, að
endurbæta húsnæði Hagstofunnar
eða fá nýtt húsnæði
Hefur aldrei veríð í
eigin húsnæði
Hagstofan flutti í núverandi
húsnæði árið 1971. Árið 1914, þeg-
ar Hagstofan var stofnuð, var hún
til húsa á Hverfisgötu 29, þar sem
nú er sendiráð Dana. 1919 flutti
hún á Skólavörðustíg 5,1923 flutti
hún í hús Landsbankans í Austur-
stræti. 1948 flutti Hagstofan í
Arnarhvol og fékk viðbótarhús-
næði 1962 á Klapparstíg 26.
Starfsemin sem þar var flutti 1965
í Lindarbæ. Nú er Hagstofan
leiguliði hjá Alþýðuflokknum á
Hverfisgötu 8—10.
Tölvuvæðing
Að sögn Hallgríms Snorrasonar
er nú verið að tölvuvæða stofnun-
ina, bæði til að auka upplýsinga-
gjöf til almennings og svo til þess
að endurbæta vinnubrögð og auka
afköst við almenna starfsemi.
Hallgrímur kvað um 40 manns
starfa við Hagstofuna, þó ekki séu
allir í fullu starfi. Hreyfing á
starfsfólki hefur verið talsverð og
breytingar á starfshlutfalli tíðar.
Meirihluti starfsfólks er konur.
Yfirmenn Hagstofunnar eru flest-
ir karlmenn, sjö karlkyns deildar-
stjórar á móti tveimur konum.
Hlutverk Hagstofunnar
Að sögn Hallgríms er hlutverk
Hagstofunnar samkvæmt lögum
að safna og vinna úr upplýsingum
um landsins gagn og nauðsynjar,
ýmsa þætti um vöxt og viðgang
mannfólksins, um atvinnumál,
verðlagsmál og efnahagsmál al-
mennt. Starfsemi Hagstofunnar
megi skipta í tvennt í meginatrið-
um þó skilin séu ekki skörp. „Ann-
Hallgrímur Snorrason hagstofustjóri.
að meginviðfangsefnið," segir
Hallgrímur, „er að færa skrárnar
þrjár, þ.e. Þjóðskrá, fyrirtækja-
skrá og nemendaskrá. Hins vegar
er söfnun upplýsinga um efna-
hagsmál og félagsmál af ýmsu
tagi og úrvinnsla þeirra."
Skrárnar þrjár
Þjóðskrá var að sögn Hallgríms
sett á stofn hér á landi á grund-
velli sérstaks manntals sem tekið
var á árinu 1952 og hefur hún ver-
ið færð síðan. Hún á að hafa að
geyma á hverjum tima nöfn allra
þeirra sem hér eru búsettir, svo og
nöfn íslendinga erlendis. En þar
eru líka geymdar upplýsingar um
þá sem hafa verið á skrá áður svo
þetta er ekki bara ein skrá. Þjóð-
skráin er að sögn Hallgríms að
mörgu leyti undirstaða stjórn-
sýslu í landinu. Þar sést ekki að-
eins hvar fólk býr heldur einnig
ýmislegt sem varðar hagi þess.
Þar kemur fram nafn einstakl-
ings, fæðingardagur og ár, hjú-
skaparstaða, nafnnúmer, fæðing-
arstaður, lögheimili eða aðsetur,
trúfélagsaðild, ríkisfang og jafn-
framt fæðingarnúmer. Þjóðskráin
er m.a. undirstaða kjörskráa.
Henni er beitt m.a. við skattlagn-
ingu og er haldið við vegna ýmissa
stjórnsýsluþarfa. Hún er með öðr-
um orðum m.a. undirstaða skatta
og tryggingakerfis.
Fyrirtækjaskráin er skrá yfir
fyrirtæki, félög og stofnanir.
Nemendaskráin hefur að geyma
upplýsingar um nemendur I skól-
um landsins og hún gerir kleift að
fylgjast með námssókn innan
menntakerfisins.
Nafnnúmerakerfið
Allir einstaklingar, tólf ára og
eldri, hafa sérstakt nafnnúmer.
Sama máli gegnir um fyrirtæki,
félög og stofnanir. Nafnnúmera-
kerfið var tekið upp á árinu 1960,
þá var þjóðskráin unnin í gata-
spjaldavélum og nafnnúmer tekin
upp sem aðferð til að raða fólki í
stafrófsröð. Fyrst voru sjö stafir í
nafnnúmeri en seinna átta stafir
þar sem sjö fremstu stafirnir eru
hið raunverulega númer en átt-
undi stafurinn er svonefnd vara-
tala. „Nú er svo komið,“ heldur
Hallgrímur áfram, „að nafnnúm-
erakerfið er orðið hálfgerður
gallagripur og hefur í raun gengið
sér til húðar. Þegar nafnnúmerum
var úthlutað í upphafi, þá var það
gert á grundvelli nafna manna
sem fæddir vou 1948 og fyrr. Síðan
hafa orðið gríðarlegar breytingar
Afgreiðsla Þjóðskrár. Frá vinstri Guðrún Ingadóttir, Ásta Snorradóttir, Hallbjörg Karlsdóttir, í gagnaskráningu Hagstofunnar. Frá vinstri Anna Halldórsdóttir, Hafdís Albertsdóttir, Ólöf
Hrönn Helgadóttir og Guðleif Einarsdóttir. Kristinsdóttir og Halldóra Halldórsdóttir.