Morgunblaðið - 04.05.1985, Qupperneq 22

Morgunblaðið - 04.05.1985, Qupperneq 22
22 MORqyNBLAÐID, LAUGARDAGUR 4 MAÍ1985 Læra að læra með því að læra — eftir Bessí Jóhannsdóttur Hér fer á eftir erindi, sem Bessí Jóhannsdóttir flutti á vegum Sam- taka áhugamanna um menntamál 22. aprfl sl. Á undanförnum mánuöum hef- ur farið fram lífleg umræða um skólamál og tengist hún vitanlega kjarabaráttu kennara. Mörgum hefur þótt sem hlutur nemandans í þessari umræðu sé ekki nægjan- lega stór. Það er þó án efa ekki af ráði gert. Kennarar telja baráttu sína ekki sist í þágu nemenda. Góð kjör kennara laða hæfa einstakl- inga til starfa. Menn getur svo greint á um þær aðferðir sem hverju sinni er beitt í kjarabar- áttu. Skólakerfið er stórt og flókið fyrirtæki, sem sogar til sín mikið fjármagn frá skattborgurunum. Það hefur sín eigin markmið og starfsemi, en er þó ekki einangrað frá ytri öflum svo sem skoðunum manna í menningar-, félags-, efnahags- og stjórnmálum. í þjóð- félagi þar sem samkeppni er um fjármagn er ekki óeðlilegt að aðrir aðilar en skólamenn vilji hafa um það að segja hvert skuli stefna. Kröfur til skólanna um aukna samvinnu heimila og skóla ísland nýtur um margt sérstöðu meðal þjóða OECD og Bandaríkj- anna. I þessum ríkjum hefur verið mikið atvinnuleysi, einkum meðal ungs fólks, og gífurlegt innstreymi fólks frá fátækari hlutum Evrópu til auðugri ríkjanna, einkum í Norður-Evrópu. Þetta hefur skap- að margvísleg vandamál og menn hafa meðal annars i leit að lausn beint sjónum sínum að skólunum. Veita þeir þá þjónustu, sem þeir ættu að gera miðað við það fjár- magn sem til þeirra er varið? Er hægt að nýta þá til að draga úr atvinnuleysi? Það er ljóst að nem- endur, sem falla ungir út úr skól- unum, eiga sér lítillar viðreisnar von á vinnumarkaðnum, sem krefst æ meiri þekkingar á ýmsum sviðum. Ýmsar þjóðfélagslegar breyt- ingar hafa einnig haft áhrif á um- ræðu um skólana. Má þar nefna breytingar á stöðu kvenna, aukn- ingu nlutastarfa og nýjar kröfur til skólanna um aukna samvinnu heimila og skóla, samvinnu, sem byggir á því að skólarnir leiti til foreldra og hlusti á skoðanir þeirra. í umræðunni um stöðu karla og kvenna hefur verið bent á, að skólinn getur gegnt mjög mikilvægu hlutverki í að draga úr þeim mun sem ríkt hefur. Talið hefur verið að skólinn, kennararn- ir, hvetji ekki stúlkur til jafns við drengi til að auka þekkingu sína í raun- og tæknigreinum, og bent hefur verið á hina nýju tækni á sviði örtölva, þar eru karlar í lyk- ilhlutverkum en konur í minni- háttar störfum, sem vitanlega gefa af sér lægri laun. Auðvitað eru það bó heimilin sem vega hér þyngst. I uppeldi eru laðaðir fram kvenlegir eiginleikar og afleið- ingarnar láta ekki á sér standa. Skólinn er sá vettvangur þar sem hver einstaklingur á að fá að njóta sín án tillits til kynferðis síns. í öllum löndum OECD er skóla- árið lengra en hér. Þó eru uppi raddir um að það þurfi eð lengja það enn frekar. Bent er m.a. á að lélegir nemendur missi oft fótfest- una í námi í löngum fríum. Bylting í miðlun upplýsinga Menntun og menning eru óað- skiljanleg hugtök. Menningarhug- takið er gjarnan tengt bókinni, málverkinu, höggmyndinni, ball- ett o.s.frv. Menning og tækni- þróun eru andstæður í hugum margra. Ekkert velferðarþióðfélag fær þrifist án vísinda. I skóla- kerfinu er með ári hverju lögð aukin áhersla á raun- og tækni- greinar. Það þýðir þó ekki að hlut- ur hugvísinda sé fyrir borð borinn. E.t.v. hefur mikilvægi þeirra greina í raun aldrei verið meira. Lítum á þá byltingu, sem orðið hefur í miðlun upplýsinga. Til sög- unnar hafa komið tölva og myndb- önd, sem munu gerbreyta aðstöðu manna til að auka menntun sína. Tölvur, einkum heimilistölvur, gegna æ meira hlutverki í fræðslu- og upplýsingaöflun fólks. Möguleikinn á að afla sér upplýs- inga utan hinnar hefðbundnu skólastofu fer vaxandi. Þessir nýju miðlar geta og verið góð hjálpartæki fyrir nemendur. 1 tímaritinu Time birtist þann 31. desember árið 1984 lítil grein en stórmerkileg. í henni er greint frá því hvernig nemendur geta á ný- stárlegan máta fengið aðstoð við heimanám með aðstoð hverfis- sjónvarpsstöðva. Þar eru kennar- ar til taks og svara spurningum og leiðbeina nemendum. Jón hringir, hann á erfitt með að breyta 397 millimetrum í metra. Kennarinn dregur fram metramælinn og á skjánum leiðbeinir hann nemand- anum án þess segja beint svarið. Það finnur nemandinn sjálfur. Þetta er aðeins eitt dæmi um þá þróun, sem er að eiga sér stað úti í hinum stóra heimi. Við þurfum að greiða götu nýrrar tækni í grunnskólanum. Mörgum börnum og unglingum opnast nýr og spennandi heimur, sem um leið getur örvað þau til aukinnar þekk- ingarleitar á hefðbundnum svið- um. Um margt er enn óljóst hvernig tölvur falla best inn í skólastarfið, hverjar eru hentug- ustu námsgreinarnar til að nýta þær í og síðast en ekki sist, hver á hlutur kennarans að vera. Það hefur verið bent á, að einungis auðugri ríki heims geti veitt sér þann munað að ræða um það í al- vöru, að á næstu árum verði öll börn í grunnskóla þjálfuð í notkun tölva samhliða því að þau læra að lesa, skrifa og reikna, og að töivan verði þeim jafneðlileg og bókin okkur þeim sem eldri erum. Á hvað ber að leggja áherslu? Á hvað ber að leggja áherslu við mótun stefnu í málefnum grunn- skólans? Þetta er viðamikil og flókin spurning, sem ég mun að- eins gera tilraun til að svara að hluta. 1. Árangur í skólastarfi. Margir hafa staðhæft að árangur skóla- starfs sé lakari nú en hánn var fyrir nokkrum árum. I stað þess að nemendum sé sinnt miðað við þarfir hvers og eins og möguleikar þeirra til að ná árangri bættir, þá hafi kennsla orðið lélegri og hæfni kennara minnkað. Þessu til sönn- unar hafa verið birtar rannsóknir sem sýna slakan árangur nemenda og kennara. Má þar nefna skýrslu, sem birt var í Bandaríkjunum á síðastliðnu ári frá „The National Commission on Excellence in Education". Menntamálaráðuneyti Banda- ríkjanna hefur og birt niðurstöður athugana á getu nemenda til aö leysa ákveðin verkefni á stöðluð- um prófum. Þar kom í ljós að árangur nemenda var ekki í hlut- falli við það fjármagn sem eytt var til að mennta þá. Eftir að þessar niðurstöður voru birtar hófust líflegar umræður um skóla- mál, sem segja má að standi enn. Hér á landi er að fara í gang rann- sókn á vegum menntamálaráðu- Bessí Jóhannsdóttir „Sú gagnrýni sem fram hefur komið á gæði skólanna veitir kær- komið tækifæri til að staldra við og gaum- gæfa stefnuna. Erum við alltaf að tala um breytingar breytinganna vegna eða er það nem- andinn sem í raun situr í fyrirrúmi.“ neytisins undir stjórn prófessors Þórólfs Þórlindssonar á árangri skólastarfs á íslandi. Ákaflega litlar upplýsingar liggja fyrir um árangur skólastarfs. Úrvinnsla gagna sem fyrir liggja í ráðuneyti hefur nánast ekki verið nein. Þeg- ar meiri háttar kollsteypur hafa verið teknar f skólamálum eru þær lítt rökstuddar með hlutlæg- um rökum. Má þar nefna breyt- ingar á samræmdum prófum, eng- ar tölfræðilegar upplýsingar voru dregnar fram til að sýna ómögu- leika þess fyrirkomulags sem áður ríkti. Sú gagnrýni sem fram hefur komið á gæði skólanna, veitir kærkomið tækifæri til að staldra við og gaumgæfa stefnuna. Erum við alltaf að tala um breytingar breytinganna vegna eða er það nemandinn sem í raun situr í fyrirrúmi. Fyrstu ár skólagöngu hafa afgerandi áhrif á árangur nemenda 2. Hvenær á skólaganga að hefj- ast, hver á lengd skólaársins að vera, hvað með skóladaginn? Víkjum fyrst að upphafi skóla- göngunnar. 8. október sl. birtist í Time grein, sem ber titilinn „Getting off to a quick start". f greininni er fjallað um byrjendakennslu og þá þróun, sem átt hefur sér stað í þessum málum í Bandaríkjunum. Bent var á í skýrslu, sem birt var 1983 frá „National Commission on Excellence in Education" og bar titilinn „A Nation at Risk“, að fyrstu ár í skóla hefðu afgerandi áhrif á árangur nemenda síðar á ævinni. Þessi skoðun var m.a. rök- studd með því að vísa til rann- sóknar, sem hófst árið 1960 á ferli 123 barna. Hluti þeirra sótti for- skóla, en önnur fengu enga for- skólakennslu, þ.e. kennslu á aldr- inum 4—6 ára. Þessum böi4ium var síðan fylgt eftir og var mark- tækur munur á árangri þeirra þegar þau voru 19 ára. Þau sem sótt höfðu forskólann stóðu betur að vígi menntunarlega og félags- lega séð. Hér á landi hafa verið gerðar fáar athuganir á árangri barna, sem fengið hafa meiri for- skólakennslu en önnur, en athug- anir Þuríðar Kristjánsdóttur gefa til kynna að munurinn á námsgetu þeirra hverfí er líður á unglings- árin. Um félagslega þáttinn vitum við ekkert. Mikilvægt er að virkja áhuga barna til að læra og hefja þarf skipulegt nám fyrr en nú er gert. í Reykjavík hefur verið boðið upp á kennslu 5 ára barna í ör- fáum skólum. Vandinn við að gera kennslu 5 ára barna almennari er aðallega tvíþættur, í fyrsta lagi skortir námsefni og í öðru lagi er skortur á húsnæði. Þetta á þó ekki að standa í vegi fyrir því að þeir aðilar, sem treysta sér til þess, fái að setja á laggirnar bekki fyrir 5 ára börn. Hvað varðar lengd skólaársins er ég þeirrar skoðunar að það ætti að lengja það fram í júnílok en stytta grunnskólann um eitt ár. Áður hefur verið bent á hversu erfitt frí getur gert nemandanum erfitt fyrir um að halda þræðin- um. Á það ber og að líta að þjóð- félagið þarfnast ekki í sama mæli og áður var starfskrafta grunn- skólanema. Er nánast að verða vandamál fyrir þau að fá atvinnu við sitt hæfi í skólaleyfinu. Bent hefur verið á að ungt fólk hér á landi, sem lýkur stúdentsprófi, sé eldra en þekkist í öðrum OECD- löndum. Taka mætti upp sérstaka skipan náms í fjölbrautaskóla þar sem boðið væri upp á 2 ára viðbót- arnám líkt og var með gamla gagnfræðaprófinu. Bæta þarf vinnuad- stöðu í skólunum Mikið hefur verið rætt um sam- felldan skóladag nemenda og kröf- ur uppi um að auka samfelldnina. Með samfelldum skóladegi geta menn átt aðallega við tvennt, sam- fellda stundaskrá nemenda og lengri viðveru nemenda þannig að þó stundaskrá sé ekki samfelld fái þeir aðstöðu í skólanum lengri tíma dagsins en nú er. Hér í Reykjavík má segja, hvað varðar fyrri liðinn, að í mörgum skólanna hefur ástandið batnað mikið á undanförnum árum og er það vel. Það hefur mikið að segja í uppeldi barna og unglinga að þau venjist á að vera við verk þar til vinnudegi lýkur, en vera ekki sí- fellt að hlaupa úr einu i annað, frá einum stað til annars. Hætt er við að slíkt komi fram í rótleysi í störfum þeirra síðar á æfinni. Skólarnir hér í Reykjavík hafa margir þurft að miða töflugerð sína við þarfir kennarans. Þetta er um margt auöskýrt, þ.e. stór hluti kennara er konur í hlutastörfum, sem sjálfar hafa börn sem eru í skóla á ákveðnum tíma og þær þurfa sérstaklega að taka tillit til. Vinnutími kennara þarf að breyt- ast þannig að þeir séu við störf í skólanum lengri tíma og fái um leið aðstöðu til að sinna undirbún- ingi kennslu, yfirferð yfir verkefni og samskiptum við nemendur og foreldra. Mikið skortir á að vinnu- aðstaða í skólunum sé nægjanlega góð, þannig að af þessu gæti orðið. Við hönnun nýrra skóla þarf og að taka tillit til þessa. Má i því sam- bandi minnast á Foldaskóla sem taka á til starfa í haust en sérstök hönnunamefnd hefur starfað frá því ákvörðun var tekin um bygg- ingu skólans. Lengri viðvera nemenda kallar á aukna þjónustu af hálfu skólans. í skólanum þarf að vera annað starfsfólk en kennarar, sem tekur við þeim á tímum sem þeir eru ekki í beinni kennslu. í þessu sam- bandi má benda á reynslu annarra þjóða, sem læra má af um leið og við förum að gera okkar eigin til- raunir á þessu sviði. Æskilegt væri að börn hefðu vinnudag í skólanum, t.d. frá kl. 8.30 til 14.00 á daginn. Þetta gæti þó verið mis- langur tími eftir aldri nemenda eða óskum foreldra. Að lokum um þennan þátt. Á að hefur verið lögð aukin áhersla á undanförnum ár- um að auka beri samstarf heimila og skóla. Á að flytja heimilin inn í skólana? Menntamálaráðuneytið hefur falið starfshópi að gera úttekt á þessu máli og tillögur til úrbóta. Fyrsti hluti þess starfs liggur nú fyrir og mun ég ekki ræða þann þátt sérstaklega heldur ítreka mikilvægi þess að gott samband sé milli heimila og skóla, þannig að skólinn hlusti eftir skoðunum for- eldra. í drögum að almennri námsskrá frá 1983, sem nú er enn einu sinni í endurskoðun hjá menntamálaráðuneytinu, var áberandi hve mikil áhersla er lögð á ýmsa félagslega þætti í skóla- starfinu, sem snerta uppeldi barna, innrætingu og mótun lífs- viðhorfa. Hlutur foreldra er ákaf- lega vanmetinn. Þetta tengist vit- anlega þeirri umræðu, sem átt hefur sér stað um aukið uppeld- ishlutverk skólanna. Hversu langt á að ganga í þeim efnum? Er það almennt vilji foreldra að flytja eigi heimilin í skólana. Er ekki nær að skólarnir flytjist nær heimilunum? Hlutverk skólans er fyrst og fremst kennsla. í grunnskólanum ber að leggja áherslu á kjarnagreinar, íslensku, stærðfræði, skrift og sögu lands og þjóðar. Skólinn á að örva dugn- að nemenda, aga þá og efla trú þeirra á íslenska tungu og þjóð- erni og auka virðingu þeirra fyrir skyldum sínum í þjóðfélaginu. Það er ekki bara á íslandi, sem kröfur sem þessar hafa komið fram. í grein í „The Econ- omist" frá 5. janúar 1985, sem heitir „Back to the basics“ eða aft- ur á undirstöðuna, er greint frá afskiptum menntamálaráðherra Frakklands, Jean-Pierre Chév- enment. í stað þess að líta á skóla sem staði þar sem hæfileikar barna geta blómstrað með sem minnstri áreynslu og aðhaldi held- ur ráðherrann fram ágæti dugn- aðar, árangurs, ættjarðarástar og umfram allt aga. Það er útbreidd skoðun að franskir ríkisskólar standi sig ekki í stykkinu. Ráðh- errann segir að fimmti hluti franskra skólabarna grunnskóla yfirgefi hann, þau eru þá 11 ára gömul, án þess að kunna að lesa. Börn eru ekki lengur látin lesa bækur eftir sígilda franska höf- unda, ekki utanaðlærðar dagsetn- ingar eða ártöl. Skýring atburða er allsráðandi í sögukennslu. Þetta þjóðfélagsmálatal hefur þótt tíska sem vakið hefur and- stöðu margs fólks, þ.á m. Mitter- ands forseta. 1 skólanum hefur það verið haft að leiðarljósi að börn ættu að læra að læra en ekki bara vera troðin út af þekkingu. Ráðherrann bendir á að börn kom- ist best að því hvernig á að læra með þvi að læra. Þetta er mikil breyting frá þeirri menntastefnu sem vinstri mönnum er svo kær, þó er ráðherrann sjálfur lengst til vinstri í stjórnmálum. Hér er dæmi um umræðu um þessi mál í öðru landi. Við megum án efa nokkuð af henni læra. Höfundur er varaformaður Fræðsluráðs Rerkjavíkur. Vortónleikar Skagfirsku söngsveitarinnar SKAGFIRSKA söngsveitin heldur vortónleika í Austurbæjarbíói sunnudaginn 5. maí og hefjast þeir kl. 14.30. Á tónleikunum verður m.a. frumflutt lag sem Gunnar Reyn- ir Sveinsson samdi við texta Halldórs Laxness í tilefni af fimmtíu ára starfsafmæli söng- sveitarinnar. Einsöngvarar eru Halla Soffía Jónasdóttir og Guðbjörn Guð- björnsson, stjórnandi er Björg- vin Þ. Valdimarsson og undir- leikari Ólafur Vignir Albertsson. Skagfirska söngsveitin fer Íann 28. maí nk. til Norður- talíu, en þar hafa verið skipu- lagðir tónleikar á ýmsum stöð- um. (Úr rrétUtilkynningu)
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.