Morgunblaðið - 26.05.1985, Blaðsíða 12

& »
MURGUNBLADID, 8UNKUDAGUR 26. MAÍ1985
.
iGELmHGANES
lúLFAMjFELL^V
[FOSSVOGUR,
'
|RAUflHOLARl
IvíhlsstadavatnI
lURRWAVATwl
IburfelisgjaI
iurfellI
Mosfellssveit:
Varmárósar eru friðlýstir vegna
fuglalífs og gróðurfars.
Ulfarsá og Blikastaðakró eru á
náttúruminjaskrá, áin frá upptök-
um í Hafravatni með 200 m breið-
um bakka beggja vegna. Fjaran í
Blikastaðakró er vernduð með 50
m breiðu belti ofan fjöru.
Léttar fjallgöngur
Umhverfí þéttbýlisins á
suðvesturhorni landsins
virðist ákaflega hrjóstrugt
og óaðlaðandi við fyrstu
sýn. Svo mætti halda, að
skaparinn hafí frekar kast-
að til höndunum er hann
mótaöi landslagið á þessum
slóðum. Ekki er miklum
gróðri fyrir að fara, hvergi
skóg eða kjarr að sjá svo
nokkru nemi, en fíenni-
stórar og eyðilegar hraun-
breiður þekja landið.
Þegar betur er að gáð
kemur í Ijós að suðvestur-
horniö býr yfír mciri nátt-
úrufegurð og hagsæld.
Galdurinn er sá að skilja
staðhætti. Flestum hættir
til að leita langt yfír
skammt, jafnvel reyndustu
ferðamönnum og áhuga-
sömustu náttúruskoðurum.
Þeir sem unna ferðalögum
og útiveru og þekkja ekki
túngarðinn hjá sér eru illa
staddir.
Straumsvík. Innan þessa svæðið
má telja næsta nágrenni höfuð-
borgarsvæðisins, þó svo að flest
sveitarfélög eigi lönd langt út
fyrir það. Til dæmis á Kópavogur
landamerki upp í Vífilsfell,
Reykjavík upp í Hákoll í Bláfjöll-
um, Mosfellshreppur langt upp um
alla Mosfellsheiði o.s.frv.
Til höfuðborgarsvæðisins telj-
ast Mosfellssveit, Reykjavík,
Seltjarnarnes, Kópavogur, Garða-
bær, Bessastaðahreppur og Hafn-
arfjörður. Að auki teljast Kjós og
Kjalarnes til höfuðborgarsvæðis-
ins, en eru fyrir utan viðfangsefni
þessarar greinar.
Friðlýst svæði og
náttúruminjar
Innan höfuðborgarsvæðisins má
telja 24 staði sem njóta verndar
samkvæmt friðlýsingu eða eru á
náttúruminjaskrá Náttúruvernd-
arráðs, sem þýðir að vilji er fyrir
verndun þeirra. Tíu staðir eru
friðlýstir, fimm eru á for-
gangsskrá Náttúruvernarráðs, en
undirbúningsvinna vegna friðlýs-
ingar annarra svæða er skemmra
á veg komin.
Samkvæmt náttúruverndarlög-
um er friðlýsing á fernan hátt.
Svæði geta verið lýst þjóðgarðar,
þau geta verið lýst friðlönd, einnig

SELFJALL

CA/ IhelgafellI
Göngu-
leiðir á
hö fuðborgarsv æðinu
— eftir Sigurð
Sigurðarson
Þórsmörk, Landmannalaugar,
þjóðgarðarnir og vinsælu án-
ingastaðirnir á hálendinu missa
lítið af ljóma sínum við saman-
burð á landslagi á suðvesturhorn-
inu. Hins vegar eykst og batnar
þekking manna á landinu þegar
hugað er að staðháttum suðvest-
anlands.
Nátúruskoðun og útivist þarf
ekki að tengjast löngum bílferðum
þvers og kruss um landið. Því mið-
ur tengja margir útiveru við
lengri ferðir í sumarfríum. Að
vetrarlagi á svigskíðalþróttin
áhuga flestra, þó svo að æ fleiri
fari nú á gönguskíði en áður. Samt
er það miður hve fáir gera sér
grein fyrir þeim möguleikum sem
bjóðast til útiveru og gönguferða í
nágrenni höfðuðborgarinnar.
Þéttbýlisskipulagi er víða þannig
háttað að aðeins er steinsnar út I
óspillta náttúruna og um leið er
skarkali borgarlífsins hljóðnaður
þó til byggðar sjáist.
Óteljandi staðir og svæði henta
til útiveru. Gönguferðir um
strendur og heiðar, veiðar í ám og
vötnum, skíðaferðir innan og utan
þéttbýlis, skautasvell að vetrar-
lagi á hinum mörgu vötnum ná-
lægt þéttbýlinu og innan þess.
Þessi umfjöllun um gönguleiðir
næst þéttbýli höfuðborgarsvæðis-
ins er unnin upp úr handriti að
bók um gönguleiðir á suðvestur-
horni landsins sem væntanlega
kemur út í haust.
Höfuðborgarsvæðið
f þessari grein verður aðeins
fjallað um athyglisverða staði til
útiveru og skoðunar hið næsta
höfuðborgarsvæðinu. Til að auð-
velda viðfangsefnið má takmarka
svæðið við línu sem dregin er frá
Varmárósum, upp með Varmá til
móts við Reykjalund I Mosfells-
sveit, þaðan í Selfjall í Lækjar-
botnum við Suðurlandsveg. Frá
Selfjalli í Helgafell og þaðan í
náttúruvætti og þá fólkvangar. Á
höfuðborgarsvæðinu eru allar teg-
undir friðlýsingar nema þjóðgarða
vantar.
Hér þykir tilhlýða að birta lista
yfir þá staði á höfuðborgarsvæð-
inu sem njóta friðlýsingar og
einnig þá sem eru á náttúruminja-
skrá Náttúruverndarráðs. Þetta
geta lesendur notfært sér þegar
ætlunin er að fara í gönguferð og
finna þá einhvern tilgang með
ferðinni annan en þann að teyga
hið ferska loft og styrkja líkam-
ann.
Hafnarfjöröur
Ástjörn er friðland. Hún er
skammt sunnan Reykjanesbraut-
ar fyrir ofan bæinn. í tjörninni er
óvenjumikill gróður og fugla- og
smádýralif.
Hamarinn er svipmikil kletta-
borg hátt I miðjum Hafnarfjarð-
arbæ. Þaðan er fallegt útsýni.
Vonast er til að hann verði frið-
lýstur innan skamms.
Straumsvík er á náttúruminja-
skrá, þ.e.a.s. innsti hluti víkurinn-
ar og tjarnir við hana innanverða.
Þær eru ferskar og ísaltar í fal-
legu umhverfi sem allmikið fugla-
líf prýðir.
Hvaleyrarlón er á náttúruminja-
skrá ásamt nálægri strandlengju.
Þar eru leirur og mikil umferð
vaðfugla, enda fuglalifið sem ligg-
ur til grundvallar hugsanlegri
friðun.
Garöabær:
Búrfell og Búrfellsgjá teljast
ásamt Selgjá með meiriháttar
náttúruundrum á suðvesturhorn-
inu. Búrfell er forn eldstöð og
gjárnar eru hrauntraðir, þar sem
glóandi hraunið átti sér farveg.
Þær og Búrfell eru á náttúru-
minjaskrá.
Vífilsstaðavatn og Hraunholtslæk-
ur eru á náttúruminjaskrá og að
auki um 200 m bakki umhverfis
vatnið, en 200 m spilda sunnar
Hraunholtslækjar. Lækurinn
rennur úr Vífilsstaðavatni í Arn-
arnesvog. Góð veiði er í vatninu og
er náerenni þess vinsæll útivist-
arstaður. Hraunholtslækur þykir
ákaflega fallegur og setur Búr-
fellshraun sunnan hans og hlíðin á
móti fallegan svip á umhverfið.
Urrióakotsvatn er lítið vatn sunnan
Garðabæjar nálægt Hafnarfirði.
Vatnið er auðugt lífríki.
Bessastaðahreppur:
Bessastaðanes og fjörur á Alfta-
nesi eru á náttúruminjaskrá
ásamt tjörnum og víkum. Þetta
eru fjölbreyttar fjörur og
grunnsævi með fjölskrúðugu líf-
ríki. Að auki er svæðið frábært til
útivistar.
Kópavogur:
Tröllabörn í Lækjarbotnum eru
mjög fallegar hraunkúpur sem
þykja mjög sérkennilegar.
Víghólar er kunnuglegt örnefni I
Kópavogi, nefna má Víghólaskóla.
Borgir eru jökulsorfið klappar-
holt umhverfis Kðpavogskirkju og
eru þær friðlýstar.
Reykjavík:
Laugarás er friðlýstur sem nátt-
úruvætti, þ.e. kollurinn. Þar má
sjá jökulsorfnar grágrýtisklappir.
Þaðan er mjög gott útsýni.
Háubakkar við Elliðaárvog eru
friðlýstir. Þar er að finna setlög
með steingerðum skeljum og
frjókornum sem bendir til mynd-
unar fyrir um 5.000 árum. Háu-
bakkar eru fyrir neðan Súðarvog.
Fossvogsbakkar eru á náttúru-
minjaskrá. Átt er við svæðið frá
botni og að Nauthólsvik. Þar er að
finna setlög með skeljum frá síð-
asta hlýskeiði ísaldar og einnig
leirur með fjölbreyttu llfríki.
Myllulækjartjörn í Heiðmörk og
mýrin norðan og austan tjarnar-
innar eru á náttúruminjaskrá.
Þarna er fjölskrúðugur gróður og
fuglalif.
Rauðhólar eru friðlýstir sem
fólkvangur, enda ágætt útivist-
arsvæði. Hólarnir eru uppruna-
lega gervigígaþyrping.
Óskjuhlíðin er á náttúruminja-
skrá. Þar eru avinjar um hæstu
sjávarstöðu 4- þoaaum slóðum.
Öskjuhliðin w VHWasll útivistar-
og útsýnisstaður í Reykjavík.
Tjörnin og Vatnsmýrin eru á
náttúruminjaskrá. Hér er átt við
allar tjarnirnar með hólmum og
bökkum og Vatnsmýrina við Nor-
ræna húsið og gömlu Njarðargötu.
Fuglalíf er þarna mikið, varpland
á vorin, og úr Vatnsmýrinni kem-
ur vatnið í tjarnirnar.
Laugarnes er að hluta til á nátt-
úruminjaskrá, þ.e.a.s. vesturhorn
þess. Þarna er óröskuð strand-
lengja með sérkennilegum kletta-
myndunum. Sjaldgæf sjón í
Reykjavík. Þarna er góður útsýn-
isstaður.
Grafarvogur er á náttúruminja-
skrá vegna mikils fuglalífs I leir-
unni í botni hans. Þess ber hér að
geta að borgaryfirvöld í Reykjavík
tóku fullt tillit til þessara nátt-
úruverðmæta við skipulagningu
og framkvæmd nýju byggðarinnar
norðan Grafarvogs.
Gufuneshöfði er á náttúruminja-
skrá svo og fjaran fyrir framan
hann. Höfðinn er stórgrýttur :með
jökulminjum og brattri strðnd.
Þarna er gott útsýni og verður ->að
varðveitt I framtíðinni þó byggt
verði nálægt honum.
Viðey er á náttúruminjaskrá.
Hún er lítt snortin, vel gróin með
fjölbreyttu landslagi. Þarna »ru
miklar söguminjar og eyjan því
vinsælt útivistarsvæði.
Seltjarnarnes:
Seltjarnarnesfjörur og Suðurnes
eru á náttúruminjaskrá, þ.e.a.s.
fjörurnar kringum nesið srá
Bakka að Bygggarði, allt Suður-
nes, Kotagrandi, sem liggur milti
Suðurness og Gróttu, Bakka-
grandi, þar sem vegurinn út á
Suðurnes liggur um, og Bakka-
tjörn, sem er norðan Bakka-
granda. Þarna eru fjölbreyttar
fjörur og strandgróður ásamt
sjávartjörnum. Fuglalíf er mikið
og finna má jarðlög með Rkelja-
leifum frá ísöld. Þarna er mjög
vinsælt útivistarsvæði. JMÍmK
Valhúsahæð er á aáttúru-
minjaskrá. Þaðan er mjög g®Ct étf-
sýni.
Innan þess svæðið sem hér um
ræðir eru nokkur lág fjöll eða fell.
Helst ber á (Jlfarsfelli og Helga-
felli. Nefna má að auki Selfjall í
Lækjarbotnum og Sandfell, rétt
utan svæðisins.
Úlfarsfell er svipmikið fjall séð
frá Reykjavík, hömrum girt að
ofan að norðanverðu. Að vestan-
verðu, því sem næst fyrir ofan
Korpúlfsstaði, og að sunnanverðu
er mjög auðvelt að ganga á fjallið.
Hér er þó frekar mælt með því að
fara upp í gilið norðanmegin, þó
nokkuð erfitt sé. Engin ástæða er
til að fara upp á efsta tind fjalls-
ins, því útsýni er mjög gott fyrir
ofan hamravegginn. Síðan má
fara niður sunnan megin og ganga
undir fjallinu eftir hitaveitu-
stokknum þangað sem bílnum var
lagt.
Raunverulegur hæðarmismunur
upp á fjallið er aðeins um 120 m
eða því sem næst. Uppferðin tekur
aðeins um 30 mínútur og öll leiðin
um 2 klst. með góðum hvildum.
Hæst er Úlfarsfell 295 m, en Vest-
urlandsvegur sem liggur undir
fjallinu er 1100 m hæð yfir sjávar-
máli.
Selfjall afmarkar Lækjarbotna til
suðvesturs. Þetta er ekki hátt
fjall, nokkuð ólögulegt í laginu, en
af því er nokkuð víðsýnt.
Selfjall ber nafnið af seli sem
bærinn örfirisey átti. Þar nýttu
örfiriseyjarbændur selstöðu sína
um langan tíma. Undir Selfjalli er
hellir þar sem gripin voru karl og
kona á seinni hluta 17. aldar, en
þau höfðu lagst út og stolið sér til
matar. Af þessum tveimur dæm-
um má sjá að oft liggja nokkrar
sögur af stöðum sem láta ekki
mikið yfir sér.
Best er að ganga á vesturfjallið
og þaðan austur á hærri hluta
Selfjalls, sem nefna má austur-
fjall.
Gönguferðin ætti ekki að taka
lengri tíma en 2 klst.
Helgafell er um 340 m hátt,
klettótt og nokkuð bratt víða. Að
vetrarlagi getur verið varhugavert
að ganga á Helgafell, nema á mjög
‘góðum skóm. Svellbunkar vilja
-