Morgunblaðið - 26.05.1985, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. MAÍ 1985 S—^3
setjast á móbergsklappirnar og
gera þær erfiðar yfirferðar.
Móberg er aðalbergtegundin og
eru fjölbreytilegar kynjamyndir í
klettum víða í fjallinu. Uppgangan
er auðveldust norðaustan. Útsýni
er ágætt, sérstaklega yfir ná-
grennið og má sjá hvernig hraun
hafa runnið þarna um slóðir og
sprungið eftir þvi sem árin og ald-
irnar hafa liðið.
Til að komast að Helgafelli
verður að aka úr Hafnarfirði og er
þaðan lagt upp rétt hjá kirkju-
garðinum. Ekið er sem leið liggur
í Kaldársel og bílnum lagt við
réttina þar fyrir innan.
Gangan á Helgafell þarf ekki að
taka lengri tíma en 60 minútur
Því er ekki úr vegi að ganga einnig
á Valahnjúka og Húsfell, svo hægt
sé nú að hreykja sér aaf því að
hafa farið á helstu „þúfur" í kring-
um Helgafell.
Búrfell og Búrfellsgjá eru með
áhugaverðari náttúruundrum á
höfuðborgarsvæðinu og fyllilega
þess virði að skoða. Best er að aka
upp í gegnum Garðabæ, suður með
Vífilsstaðavatni uns komið er að
hliðinu inn í Heiðmörk. Að vetr-
arlagi er hliðið lokað og öll umferð
bíla bönnuð í Heiðmörk. Frá hlið-
inu er þó ekki nema um 6 km
gangur að Búrfelli, en aðeins 3 km
að Selgjá. Gangan að Búrfelli þarf
þó ekki að taka nema um 3 klst.
með rólegri göngu.
Að sumarlagi tekur ekki nema
tæplega 2 klst. að fara frá horninu
við Vifilsstaðahlíð og Hjalla að
Búrfelli. Þá er ekki úr vegi að fara
alla leið að Helgafelli og ganga á
hinar „þúfurnar" sem eru í ná-
grenninu.
Neðsti hluti Búrfellsgjár nefnist
Selgjá og liggur hún með Heið-
merkurveginum við Vífilsstaða-
hlíð. Búrfellsgjá hlykkjast allt að
3'h km frá gígnum í Búrfelli og er
þá Selgjá meðtalin. Barmarnir eru
misháir, allt að 10 m sums staðar.
í Búrfellsgjá er gömul fjárrétt,
Gjárétt. Hún er nú friðlýst af
Þjóðminjaverði.
f misgengi sem liggur þvert yfir
Búrfellsgjá við Gjárétt er vatn og
voru forðum hlaðnar tröppur
niður að vatninu. Líklega er það
komin skýringin á þessu sérkenni-
lega réttarstæði, en lítið er um
læki eða lindir í þessu hraun-
landslagi.
Búrfell er stór gígur. Talið er að
hann hafi aðeins gosið einu sinni
og var það fyrir um 7.200 árum að
því er talið er.
Áhugaverðar fjörugöngur
Fjörur á höfuðborgarsvæðinu
eru með áhugaverðari útivistar-
svæðum og hvergi er að finna eins
mikið líf og fjölþreytni sem getur
haldið huga manns föngnum í
langan tíma svo ekki sé talað um
yngsta fólkið.
Hér verður nokkuð fjallað um
fjörusvæði sem í fljótu bragði
mætti þykja áhugaverðust. Að
sjálfsögðu má nefna og fjalla frek-
ar um fleiri staði á strandlengju
höfuðborgarsvæðisins, en í stuttri
blaðagrein verður þetta látið
nægja.
Fjörur á Álftanesi og Bessastaða-
nesi eru allar á friðunarskrá Nátt-
úruverndarráðs. Til nánari skil-
greiningar er rétt að benda á að
Bessastaðanes er framhald Álfta-
ness til norðurs.
Aðeins um hálfur kílómetri skil-
ur að Lambhúsatjörn að norðan og
Skógatjörn að sunnan. Báðar
þessar tjarnir eru opnar og mættu
frekar heita víkur. I þeim er stórt
grunnsævi með fjölbreyttu lífríki.
Seilan heitir vík inn I norðan-
vert Álftanes, milli þess og Bessa-
staðaness. Þar lögðu Tyrkir tveim-
ur skipum sínum árið 1627 er þeir
herjuðu á landsmenn. Inn af Seil-
unni var hlaðið virki á Bessa-
staðanesi sem nefnt var Skansinn.
Allar fjörurnar á Álftanesi og
Bessastaðanesi eru áhugaverðar,
en ekki verða þær allar gengnar á
einum degi. Hér skal þó bent á
eina gönguleið. Bílnum er lagt við
Kasthúsatjörn og síðan er gengið
norður með strandlengjunni og
inn í Seilu. Útsýnið til Reykjavík-
ur er þaðan aldeilis furðulegt mið-
að við það sem flestir eru vanir og
kann að vefjast fyrir sumum að
staðsetja kennileiti i borginni svo
rétt sé.
Suðurnes og Grótta teljast vera
vestasti hluti Seltjarnarness. Þess
má geta að nesið fyrir vestan línu
sem dregin er úr Fossvogsbotni í
Elliðaárósa nefnist Seltjarnarnes,
rét eins og kaupstaðurinn fyrir
utan Eiði.
Seltjarnarnes dregur nafn sitt
af Seltjörn, sem var fyrrum sunn-
an við Gróttu, en þar er vík núna.
Hafið hefur brotið sér leið inn í
hana fyrir löngu og eru nú lítil
merki um tjörn.
Áhugasamt útivistarfólk leggur
oft leið sína vestur á Seltjarnar-
nes, annaðhvort I einkabíl eða
strætisvagni. Bilnum er lagt á
mótum Bakkagranda og Kota-
granda, en á Bakkgranda er veg-
urinn út á Suðurnes, þar sem er
golfvöllur Nesklúbbsins.
í Seltjarnarfjöru má á útfalli
sjá merki um lægri sjávarstöðu en
nú er, því þarna í flæðarmálinu
eru miklir móbunkar sem taldir
eru vera allt að 9.000 ára gamlir.
Vísindamenn hafa sýnt fram á að
land hafi lækkað og sjór því geng-
ið á land. Þar sem Seltjöm var
áður mun enn fyrr hafa verið
mýri. Talið er að land hafi sigið á
þessum slóðum um 15 sm á öld að
meðaltali.
Út í Gróttu er hægt að ganga á
fjöru. Þess ber þó að gæta að
Grótta er friðland og um varptím-
ann er öll umferð þar bönnuð.
Geldinganes
Mjótt malareiði tengir Geld-
inganes við land, en skilur að
Eiðsvík og Blikastaðakró. Auðvelt
er því að komast út í Geldinganes,
sem svipar mjög til eyja í Kolla-
firði. Þarna í nágrenni þéttbýlis-
ins, í beinu sjónfæri til höfuðborg-
arinnar, er friður og kyrrð
óbyggðar. Slíkt mun þó ekki vara
um eilífð, því þarna hefur verið
skipulögð framtíðarbyggð íbúð-
arhúsa og iðnaðar.
Bilnum er lagt skammt fyrir
ofan Áburðarverksmiðjuna í
Gufunesi, þar á brekkubrún. Síðar
er gengið yfir móana niður á Eið-
ið.
Á Eiðinu er margt forvitnilegt
ekki síst það sjálft. Hægra megin
er Blikastaðakróin og Leiruvogur.
Þar er nokkurt grunnsævi, fuglalíf
mikið og fjölskrúðugt sjávarlíf.
Þetta svæði verður allt að öllum
líkindum varðveitt með friðun.
Straumurinn liggur inn með
Eiðsvík og skolar mörgu undur-
fuðulegu á land. Menn hafa að
auki rennt gömlum ryðkláfum upp
í fjöru, en ætlunin er að hirða þá
síðar í brotajárn. óneitanlega eru
umhverfisspjöll af þessum óhrjá-
legu skipum þarna í fjörunni.
Þá er að ganga út á Geldinga-
nes. Ljóst er að hvergi verður ann-
ars staðar farið af nesinu nema
um Eiðið og er því skemmtilegast
að ganga hring um það svo hægt
sé að sjá sem mest. Mælt er með
því að ganga vestur eftir miðju
Geldinganesi og til baka með
ströndinni öðru hvoru megin.
Reikna má með tveggja tíma
göngu út og til baka.
Aðrar gönguleiðir
Hér hefur verið fjallað um
talsvert marga áhugaverða staði
og svæði, friðlönd, verndarsvæði,
náttúruvætti, gönguleiðir á fjöll,
gönguleiðir í fjörum höfuðborg-
arsvæðisins, og er því ekki úr vegi
að bæta við nokkrum öðrum
gönguleiðum, sem enn hefur ekki
verið minnst á.
Hitaveitustokkarnir hafa frá
upphafi verið með vinsælustu
gönguleiðum í Reykjavík, allt frá
hitaveitugeymunum f Öskjuhlíð og
að Elliðaám. Nú teygja þeir sig
upp í Ártúnsholt og með Vestur-
landsveginum upp í Mosfellssveit.
Gildi þeirra sem göngubraut hefur
ekkert minnkað, frekar aukist.
Á góðum degi er ekki úr vegi að
láta aka sér upp í Mosfellssveit og
ganga til baka í bæinn eftir hita-
veitustokkunum. Píni þreyta. má
alltaf taka strætisvagn úr Árbæ
niður í bæ eða hvert sem vill.
Tvisvar verður sá feginn sem á
steininn sest, segir máltækið. Átt
er við að sá verði hvíldinni feginn
sem sest, en einnig er sá feginn að
standa upp af hinum harða steini.
Nú má bæta við: Þrisvar verður sá
feginn sem á stokkinn sest. Víða
er hitaveitustokkurinn heitur.
Milli Breiðholts og Gardabæjar
liggja margar akbrautir, en að
sjálfsögðu má ganga á milli yfir
móa og mela. Úr Breiðholti er t.d.
farið úr Seljahverfi og suðvestur
yfir Mjóumýri og að Vífilsstöðum.
Þaðan má taka strætisvagn til
Reykjavíkur.
Ekki er lakara að fara úr Garða-
bæ yfir í Hafnarfjörð.
Gaman er að ganga á Vífils-
staðahlíð. Þaðan má halda yfir að
Hádegisholti, nokkurn veginn eft-
ir veginum, eða að Urriðakots-
vatni og þá niður í Fjörðinn.
Elliðaárdalur er ein af perlum
Reykjavíkur. Um eiginlegar
gönguleiðir er vart að ræða, en
þarna er mikill og gróskulegur
gróður, þéttur skógur og kjarr. í
Árbæjarsafni má fá bækling um
Elliðaárdal, en í honum er kort af
dalnum ásamt helstu örnefnum.
Elliðaárnar eiga sér langa sögu
og fróðlega sem að miklu leyti
tengist laxveiðum og baráttu um
yfirráðin yfir þeim. í bók Guð-
mundar Daníelssonar um Elliða-
árnar er mikinn fróðleik að finna,
og að auki nákvæmt kort yfir ör-
nefni.
Öskjuhlíðin er önnur og ekki
síðri perla Reykjavíkur. Hún hef-
ur verið grædd upp að miklu leyti
og prýðir hana þéttur skógur í
suðvesturhlíðum. Stórgrýti er
mikið og eykur það enn að mikil-
fengleik Öskjuhlíðar.
Lagðir hafa veriö göngustígar
víða um hlíðina, sem henta til
léttra gönguferða eða skokks. Þá
er heiti lækurinn í Nauthólsvík-
inni eftirsóttur, ekki síst eftir
göngu í Öskjuhlíð.
Bakkarnir inn af Nauthólsvík-
inni eru á náttúruminjaskrá Nátt-
úruverndarráðs. í þeim er að finna
mörg þúsund ára setlög með skelj-
um.
Geitháls — Reynisvatn Þessi
gönguleið er nokkuð þekkt. Landið
þarna um slóðir er frekar auðvelt
yfirferðar. Leiðin er um fimm
kílómetra löng og við hana bætast
tveir kílómetrar niður á Vestur-
landsveg eða í Árbæ.
Rauðhólar eru friðaðir sem úti-
vistarsvæði. Malarnám hefur ver-
ið þarna til skamms tíma og eyði-
lagt mikið af hólunum, en fyrir
það hefur tekið og henta þeir vel
til útivistar.
Hér hefur nú verið stiklað á
stóru um áhugaverðar gönguleið-
ir, sem er að finna á höfuðborg-
arsvæðinu hið næsta þéttbýlinu.
Að sjálfsögðu er þetta ekki tæm-
andi upptalning og eflaust mætti
bæta miklu við það sem hér hefur
verið sagt. Markmiðið er þó fyrst
og fremst það að hvetja fólk til
útiveru, skoða túngarðinn, leita
ekki langt yfir skammt.
Úrval gönguleiða eykst að
sjálfsögðu eftir því sem lengra
dregur frá byggð. Hér hefur ekki
verið greint frá hinum stórkost-
legu stöðum í fjöllum og á heiðum
í nágrenninu. Biður það betri
tíma.
Útbúnaður til gönguferða þarf
ekki að vera af neinni sérstakri
gerð. Hins vegar er það ljóst að
útbúnaðurinn, s.s. skór, hlífðarföt
eða lítill bakpoki, getur ráðið úr-
slitum um hvort ferðin verði
ánægjuleg eða eintóm vonbrigði.
Hér verður látið nægja að benda á
bókina Fjallaferðir, sem út kom
síðasta haust, og tekur á flestum
þeim spursmálum sem upp kunna
að koma, þegar ætlunin er að
leggja land undir fót í lengri eða
skemmri tíma, sumar eða vetur.
Hellir skammt frá hliðinu inn í Heiðmörk við
Vífilsstaðahlíð.
í fjörunni fyrir miðri mynd eru
móbunkarnir, sem vitna um
lægri sjávarstöðu fyrir 3.000 ár-
um.

Helgafell. Mynd-
in er tekin af
veginum að
Kleifarvatni.
Grandinn út í
Gróttu.