Morgunblaðið - 28.07.1985, Blaðsíða 1

D
PRENTSMIÐJA MORG UNBLAÐSINS SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ1985 BLAD
Hjónabandið er tryggara
en óvígÖ sambúð
Rætt við
Guðrúnu
Erlendsdóttur
dósent við
lagadeild
Háskóla
Islands
atínuskólarnir gömlu í Skálholti og á Hólum
og síftar Hólavallarskóli og Bessastaftaskóli
voru æftstu menntastofnanir íslendinga að
loknum siðaskiptum. Þeir áttu aðallega að
búa nemendur undir prestsstarf og voru því
vísir að sérskóla fyrir prestsefni. Mikið
vantaði á, að menntun stúdenta þessara
skóla væri sambærileg við menntun þeirra,
sem numið höfðu við háskóla. íslendingar
urðu að leita eftir slíkri menntun til Kaup-
mannahafnar.
Jón Sigurðsson birti árið 1842 stórmerka
ritgerð „Um skóla á íslandi", þar sem glögg-
lega kemur fram áhugi hans á stofnun eins
konar háskóla hér á landi, er lagaður væri
eftir þörfum þjóðarinnar og aukinn smám
saman. í bænarskrá þeirri, er Jón flutti á
fyrsta þingi hins endurreista Alþingis 1845
um þjóðskóla á íslandi, hafði Jón mótað enn
skýrar hugmyndir sínar. Fyrir atbeina
Helga biskups Thordersens náðist sam-
komulag á þinginu um sumt af því, er í bæn-
arskránni stóð ritað. Var m.a. lagt til, að
sérstakur prestaskóli skyldi settur á stofn.
Hann tók til starfa haustið 1847 samkvæmt
konungsbréfi 21. maí það sama ár. Þar með
var kominn fyrsti vísir að háskóladeild á
landinu. Ekki þótti þingmönnum fært að
krefjast lækna- og lagakennslu vegna kostn-
aðar. Jón Sigurðsson íét ekki staðar numið
heldur einbeitti sér enn frekar að skólamál-
um. Á fyrsta löggjafarþinginu 1875 sam-
þykkti Alþingi lög um stofnun læknaskóla í
Reykjavík, sem hlutu staðfestingu konungs
11. febrúar 1876. Skólinn tók til starfa um
haustið og þar með höfðu íslendingar eign-
ast aðra háskóladeild. Á þessu sama þingi
bar Benedikt Sveinsson sýslumaður fram
frumvarp um stofnun lagaskóla á íslandi, en
það hlaut ekki samþykki þingsins. Slíkt
frumvarp var endurflutt á nánast hverju
löggjafarþingi fram að aldamótum. Stund-
um dagaði það uppi, en oftast var það sam-
þykkt sem lög, sem fengu ekki staðfestingu
konungs. Ástæða þessa var fyrst og fremst
sú, að stofnun lagaskóla hér á landi var
sjálfstæðismál í augum fslendinga og Dana
en einnig þótti Dönum slíkt vera óvirðing við
Kaupmannahafnarháskóla og lagakennslu
þar.
Jón Magnússon, síðar forsætisráðherra,
flutti að mestu óbreytt frumvarp um laga-
skóla á Alþingi 1903, sem hlaut loks staðfest-
ingu konungs 4. mars 1904. Sumarið 1908 var
samin reglugerð fyrir skólann og tók hann
til starfa 1. október sama ár. Þar með var
þriðja háskóladeildin tekin til starfa og ís-
lenskur embættismannaskóli loksins orðinn
að veruleika. Þegar þessu marki var náð, var
þess skammt að bíða, að deildirnar yrðu
sameinaðar undir eina stjórn ásamt hugvís-
indadeild og Háskóli íslands stofnaður 1911.
Lagaskólinn hafði aðeins starfað í 3 ár, er
Háskólinn var stofnaður. Skólinn varð að
lagadeild Háskólans, en kennarar og nem-
endur voru hinir sömu. Lagaskólinn útskrif-
aði enga kandídata á þessum stutta tíma.
Lagadeild Háskólans á sér langa og
merka sögu, sem er nátengd sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga. Jón Sigurðsson vakti máls á
stofnun lagaskóla i bænarskránni 1845, en
þá og síðar voru m.a. færð þau rök, að próf í
dönskum lögum væri ekki nægilegur undir-
búningur undir starf dómara á landinu og
væru íslenskar réttarvenjur og löggjöfin
fyrir ísland að mörgu leyti ólík dönskum
réttarvenjum og löggjöfinni fyrir Dan-
mörku. Þá ætti íslensk löggjöf sína sögu,
sem verðskuldaði að verða kennd. Danir litu
á þetta sem uppreisn gegn dönskum áhrif-
um.
Með þessa sögu í huga, virðist það undar-
legt, að 62 ár hafi liðið frá stofnun lagaskól-
ans þar til fyrsta konan hóf kennslu í lögum.
Það var ekki fyrr en árið 1970, sem fyrsti
kvenkennari lagadeildar Háskólans hóf
störf, er Guðrún Erlendsdóttir tók við stöðu
aðjúnkts. Guðrún varð lektor 1976 og var
síðan skipuð dósent 1979.
/4B
Morgunbladið/Ól.K.M.
Guðrún flytur mál fyrir
Hæstarétti. Myndin er
tekin 1976.