Morgunblaðið - 28.07.1985, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLADIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚLl 1985
•m
Embættispróf Guörúnar í lögfræði 25. maí 1961. Á myndinni eru, auk Guðrúnar (talið frá vinstri): Theodór Líndal prófessor og Guðrún var fyrsti umsjónarmaður þáttarins Á frívaktinni, en þar
prófdómari, Ármann Snævarr prófessor og Sveinbjörn Jónsson, hæstaréttarlögmaður og prófdómari. Ármann Snævarr prófaði eru leikin óskalög sjómanna. Hér sést hún stýra þættinum 1960.
Guðrúnu í refsirétti.
Tilgangur jafnréttishreyfingarinnar er
ekki að afnema fjölskylduna
Guðrún Erlends-
dóttir er fædd 3.
maí 1936 í
Reykjavík, dótt-
ir Erlends
Ólafssonar sjó-
manns og konu
hars, Jóhönnu Vigdísar Sæmunds-
dóttur, en þau voru bæði Rang-
æingar af Víkingslækjarætt. Þau
fluttust snemma til Reykjavíkur og
stundaði Erlendur sjómennsku
þaðan. Guðrún ólst upp á Baróns-
stígnum ásamt tveimur eldri systr-
um, Sigríði Theódóru og Guðríði
Ólafíu, en ólafur tvíburabróðir
hennar dó á 5. aldursári.
Systurnar hlusta
ávallt á veðurfregnir
„Pabbi fór á vertíð á Eyrarbakka
sem ungur maður, en stundaði síð-
an sjómennsku á togurum og frakt-
skipum frá Reykjavík," sagði Guð-
rún í samtali okkar á skrifstofu
hennar í Lögbergi fyrir nokkru.
„Pabbi var oft í löngum ferðum og
þá var grannt fylgst með veðrinu
heima. Fiskurinn skipti okkur
minna máli en veðrið. Það var allt-
af hlustað á veðurfréttirnar og
reyndar er það svo, að við systurn-
ar gerum það enn!
Það eru auðvitað margar minn-
ingar tengdar hafinu. Eg sé enn
fyrir mér forsíðuna á Vfsi, er ráðist
var á Súðina í síðari heimsstyrjöld-
inni, en pabbi var þá i áhöfn skips-
ins. Ég bar út Vísi um þetta leyti
og las á forsíðunni, að óvíst væri
hverjir hefðu komist lífs af.. Við
mæðgurnar biðum milli vonar og
ótta fram á kvöld, en þá bárust
fregnir af afdrifum skipverja.
Pabba hafði ekki sakað, en sá fórst,
sem hafði staðið við hlið hans.“
„Hátíð þegar pabbi
var í landi“
Guðrún sagði í samtali okkar, að
það hefði verið hátíð, er faðir henn-
ar var í landi. „Við systurnar rif-
umst aldrei, þegar pabbi var í
landi. Og iðulega var þá farið í
gönguferð niður á höfn til að skoða
skipin. Það kom í hlut mömmu,
eins og annarra eiginkvenna sjó-
manna, að sjá um rekstur heimilis-
ins.“
Guðrún lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1956.
„Það var ekki óalgengt á þessum
árum, að stúlkur lykju stúdents-
prófi. Foreldrar mínir lögðu ríka
áherslu á það, að við systurnar
fengjum góða menntun. Það var
ekkert til sparað svo við gætum
lokið námi við Menntaskólann og
töldu þau menntun besta vegar-
nestið, er þau gætu veitt okkur.
Reyndar vorum við líka látnar læra
á píanó með misjöfnum árangri þó.
Og svo lærði ég ballett," sagði Guð-
rún og kímdi. „Ég var alltaf dans-
andi sem telpa og byrjaði 6 ára í
ballett. Ég sótti kennslustundir hjá
Sif Þórs og Ellý Þorláksson, en síð-
ar hjá Sigríði Ármann. Þá var ég í
hópi fyrstu nema Þjóðleikhússins
og var tvo vetur hjá Erik Bistæd —
dansaði 14 ára við opnun Þjóð-
leikhússins í Nýársnóttinni.
Ég ólst upp við það, að konunni
bæri að vera heima og gæta bús og
barna,“ sagði Guðrún, er ég spurði
hana um verkaskiptingu á
bernskuheimili hennar. „Pabbi
kom hvergi nærri húsverkum.
Reyndar finnst mér þegar ég hugsa
til baka, að mamma hefði átt að
láta okkur systurnar taka betur til
hendinni á heimilinu en hún gerði.
Hún áleit okkur hafa í nægu að
snúast í skólanum. En ég var ekki
eins vei undirbúin undir mitt eigið
fjölskyldulíf fyrir vikið. í raun var
jafnrétti heima. Það fólst þó ekki í
verkaskiptingu. Á þessum árum
var móðirin heima, en faðirinn afl-
aði tekna. Sá, sem færði björg í bú,
réð mestu um það, hvernig fénu
skyldi eytt. En sjómannsstarfið
krafðist þess, að konan ræki heim-
ilið.“
Forsetakveflð
Þegar Guðrún var í 5. bekk
Menntaskólans efndi blaðið New
York Herald Tribune til alþjóðlegr-
ar ritgerðarsamkeppni og skyldi
heiti ritsmíðanna vera: Heimurinn
eins og ég vil hafa hann. „Lóa syst-
ir mín hvatti mig til þátttöku og ég
skrifaði ritgerð um þetta efni.“
Verðlauna skyldi mann frá hverju
hinna 34 þátttökulanda með dvöl í
Bandaríkjunum. Niðurstaða dóm-
nefndar var sú, að Guðrún skyldi
fara ferðina fyrir hönd íslands.
„Ég fór utan á jóladag 1954 til New
York-borgar og bjó ég hjá 5 fjöl-
skyldum, sem allar áttu heima í
eða nærri borginni. Dvölin var 4
mánuðir, en þetta var í fyrsta sinn,
í verðlaunaferðinni til Bandaríkjanna hitti Guðrún m.a. Dag Hammerskjöld
framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna. Myndin er tekin af Guðrúnu með
Hammerskjöld og Cathleen Gleeson, sem Guðrún dvaldist hjá um skeið.
sem ég fór til útlanda. Við komum
fram í útvarpi og sjónvarpi og
héldum fyrirlestra um heimalönd
okkar. Þetta var ógleymanleg ferð
og ég held enn sambandi við sumt
af því fólki, sem ég kynntist þá. Við
hittum m.a. Dag Hammarskjöld,
framkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna. Og ég fékk „forsetakvef-
ið“ í þessari ferð,“ sagði Guðrún og
hló. Hópnum hafði þá verið boðið í
Hvíta húsið í Washington þar sem
Eisenhower forseti tók á móti
þeim. Forsetinn var þá með slæmt
kvef og þurfti endilega að hnerra,
er hann heilsaði íslendingnum.
Aðeins 3 konur
hæstaréttarlögmenn
Guðrún hóf nám við lagadeild Há-
skólans haustið 1956. „Mér fannst
laganámið ekki eins þurrt og ég
bjóst við. Þarna voru kenndir hlut-
ir, sem nauðsynlegt er að hafa
þekkingu á. Ég sé ekki eftir þvf, að
hafa valið þetta fag. Foreldrar
mínir studdu mig eindregið." Þegar
Guðrún innritaði sig í lagadeild
höfðu aðeins tvær konur lokið laga-
prófi, Auður Auðuns fyrrum ráð-
herra og Rannveig Þorsteinsdóttir.
Ragnhildur Helgadóttir ráðherra
og Auður Þorbergsdóttir borgar-
dómari voru þá á seinni hluta
Guðrún Erlendsdóttir stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík vorið
1956.
námsins, en auk Guðrúnar hófu
Hólmfríður Snæbjörnsdóttir deild-
arstjóri og Hrafnhildur Gunnars-
dóttir laganám þetta haust. Námið
var þá 6 ár, en Guðrún lauk laga-
prófi vorið 1961. „Það þótti óvenju-
legt, að kona færi í iagadeild. Karl-
mennirnir í deildinni voru ein-
staklega kurteisir við mig, en vissu
í raun ekki hvernig þeir áttu að
taka mér. Ég tók lítinn þátt í um-
ræðum, er fram fóru í deildinni og
held hreinlega að strákarnir hafi
verið hræddir við mig. Og ég minn-
ist þess, að Þórður Eyjólfsson
hæstaréttardómari, sem kenndi
mér refsirétt eitt árið, sleppti um-
fjöllun um nauðgun af tillitssemi
við mig. Þetta var bagalegt, því
fyrsta prófmál mitt í undirrétti var
sem verjandi í nauðgunarmáli. Ég
brautskráðist 25. maí 1961 og fékk
réttindi héraðsdómslögmanns I
mars 1962 og réttindi hæstaréttar-
lögmanns í júní 1967. Rannveig
Þorsteinsdóttir hafði fengið rétt-
indi hæstaréttarlögmanns á undan
mér, en síðan fékk Svala Thorlaci-
us réttindin 1984. Nú eru aðeins 3
konur með þessi réttindi."
Guðrún vann hálfan daginn
fyrsta misserið í lagadeild á
skrifstofu Menntaskólans í Reykja-
vík á móti Ragnheiði Torfadóttur,
en þá var Pálmi Hannesson rektor
skólans. Hann lést í nóvember það
sama ár. Hún var fyrsti umsjónar-
maður þáttarins Á frívaktinni í
Ríkisútvarpinu, „og þótti kjörin til
starfans þar eð ég var sjómanns-
dóttir." Guðrún starfaði hjá stofn-
uninni 1956—1960, en vann sumar-
ið 1957 á lagabókasafni Sameinuðu
þjóðanna í New York og var fram-
kvæmdastjóri Félags Sameinuðu
þjóðanna á íslandi 1964—1970.
Hún giftist Erni Clausen hæsta-
réttarlögmanni 9. júlí 1961 og rak
málflutningsstofu með manni sín-
um 1961—1978. Guðrún og Örn eiga
þrjú börn: ólaf, sem er elstur og
stundar nám í viðskiptafræði við
Háskólann, Guðrúnu Sesselju og
Jóhönnu Vigdísi, sem er yngst, en
þær nema báðar við Menntaskól-
ann í Reykjavík. Guðrún hefur tví-
vegis farið námsferðir til Banda-
ríkjanna. Þá fyrri fór hún 1974, en
þá síðari 1981. Hún nam við laga-
deildir Harvard- og Yale-háskóla
og kynnti sér barnarétt og óvígða
sambúð. Þá var hún 1981 við há-
skólann I Kaupmannahöfn.
Fyrsti kvendómari
Hæstaréttar
Guðrún Erlendsdóttir varð
fyrsta konan til að gegna embætti ;
hæstaréttardómara, en hún var
settur dómari í réttinum 15. sept-
ember 1982 og gegndi embætti til
30. júní 1983. Hún á sæti í stjórn 1