Morgunblaðið - 07.08.1985, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 7. ÁGÚST 1985
Veidiþáttur
I msjón (>uóniundur Guójónsson
Gömul mynd dregin upp af íslenskum veiðimönnum:
Vorum við þá svona?
Árid 1950 riUði Breti nokkur að
nafni R.N. Stewart bókina „Rivers
of lceland“ og var Ferðaskrifstofa
ríkisins útgáfuaðilinn. Stewart
hafði fjölmargra ára reynslu við
laxveiðar bér á landi og var í hópi
frumkvóðlanna í stangveiðum á Is-
landi, einn þeirra sem við lærðum
af. Stewart var einkum í Hrúta-
fjarðará, hafði hana á leigu árum
saman og veiddi vel. Svo fór hann
vítt og breitt um landið og renndi
alls staðar þar sem færi gafst
„Rivers of Iceland“ er um margt
merkileg bók. heimild um þróun
stangveiði á Islandi á þessum ár-
um þegar íslendingar sjálfir voru
hægt og bítandi að vakna til vit-
undar um hversu skemmtilegt
sport hér er á ferð. fslenskir veiði-
menn voru margir hverjir heldur
neðarlega í þróunarstiganum,
ósköp eðlilega, þeir voru misjafn-
lega langt á veg komnir og í bók
Stewarts er kafli sem ber yfir-
skriftina: „Icelandic Anglers", eða
íslenskir stangveiðimenn. Við ætl-
um til gamans að skyggnast I
þennan kafla og leyfa okkur að
snara yfir á móðurmálið því sem
forvitnilegast þykir:
Stewart er fyrst með aðdrag-
anda og inngang, hann ritar:
„Það er fróðlegt að fylgjast með
því hvernig stangveiðin hefur
þróast sem íþrótt meðal fslend-
inga. Þegar ég heimsótti landið
fyrst, árið 1912, voru einu
sportveiðimennirnir einhverjir
smástrákar. fslendingar vissu þá
varla hvað frítími var og auk
þess var litið fyrst og fremst á
fisk sem mat og því skemmri
tími sem það tók að afla matar-
ins, þeim mun meiri timi var af-
lögu til að sinna þarfari hlutum.
Þar af leiðandi var netið hið
augljósa veiðitæki. Gestkomandi
stangveiðimenn voru álitnir
meira en lítið undarlegir. Þó þeir
væru boðnir velkomnir, kom það
íslendingum spánskt fyrir sjónir
að þeir skyldu eyða miklum tíma
og fjármunum til að stunda
þessa iðju sína.
Það er alfarið breskum veiði-
mönnum að þakka, að stang-
veiðiíþróttin hefur skotið rótum
í landinu. í dag (1947) er mér
tjáð að stangveiðimenn á land-
inu séu um 800 talsins og eru þá
nefndir aðeins þeir hörð-
ustu..."
Svo koma punktarnir: Stewart
upplýsir, að þegar árið 1947 og í
raun mun fyrr, voru íslensk
samtök peningamanna farin að
ná laxveiðiánum á leigu úr hönd-
um útlendinga, sem allt fram að
því höfðu allar helstu árnar á
leigu. Svo koma ýmsir punktar
um íslenska veiðimenn. T.d. Það
eina sem ég get hugsað mér að
gagnrýna, er að enn í dag (1947)
fara allt of margir íslendingar
til laxveiða með þann ásetning
að láta túrinn borga sig. Ef
veiðimaður ætlar að ná há-
marksgleði út úr veiðiferðinni,
þá verður hann að losa sig við
slíkar hugsanir. Ef menn hugsa
um það eitt hversu tapið er mik-
ið í hvert sinn sem þeir missa
lax, þá eru þeir ekki stangveiði-
menn..."
Stewart flýtir sér að segja að
eigi séu allir fslendingar for-
fallnir ryksugutogarar á árbakk-
anum, sumir þeirra séu bara
ágætir. Fljótlega fer hann út í
veiðiaðferðir fslendinga og segir
þá m.a.: „fslendingar hafa enn
ekki lært að veiða fágað, það
nægir að kíkja inn í veiðivöru-
verslanirnar í Reykjavík. Ef ein-
hver eftirspurn væri eftir fáguð-
um tækjum, þá væru þau á
boðstólum. En það eru þau ekki.
Að þessari yfirlýsingu lokinni
útskýrir Stewart hvers vegna
hann telur að landinn þurfi að
nota risastangirnar, sveru lín-
urnar, risaönglana og síðast en
ekki síst risamaðkana (sem voru
skoskir). Það væri arfleifð frá
gömlum tækjum sem eldri
kynslóðir notuðu til að draga
laxa með lítilli fyrirhöfn. Var
þar um þvílík tæki að ræða, að
enginn fiskur undir 14 pundum
átti smugu að halda lífi eftir að
hafa glapist á slíku tæki. Lýs-
ingar Stewart í kjölfarið á veiði-
aðferðum fslendinga með þessi
miklu tæki eru stórkostlegar.
Hann segir fslendinga aldrei
nota gogg (gott hjá landanum!)
þeir þurfi þess ekki, ef þeir komi
að veiðstað þar sem þeir geta
ekki rennt laxinum upp i fjöru,
þá haldi þeir göngu sinni áfram
og kanni næsta stað. Ef svo
ólíklega vilji til að þeir reyni við
slíkar aðstæður, setji í lax, þá
slaki þeir einfaldlega á færinu
og strekki ekki á dótinu fyrr en
þeir hafa komið sér þannig fyrir
að þeir geti hafið leikinn og böðl-
að laxinum upp í fjöru á sem
skemmstum tíma — hann skipt-
ir sér ekkert af laxinum, veit vel
að öngullinn er ofan i maga.
Tæki hans eru afar sterk svo
hann getur látið fiskinn af-
skiptalausan þar til hann er í
aðstöðu til að glíma við hann. Þó
það taki langan tíma, er fiskur-
inn ævinlega enn fastur á öngl-
Enginn smá munur
Vatnsleysið í mörgum íslensku
laxveiðiánum hefur kumið niður á
veiðinni, á því er enginn vafi. Þó
befur veiðst furðu vel miðað við að
varla hefur rignt svo heitið getur í
ár á Vestur- og Suðurlandi. Gott
dæmi um ástandið fylgir hér með,
staðinn þekkja flestir, þetta er frá
Laxá í Kjós, báðar myndirnar
teknar í sumar, sú fyrri 15. júní
meðan vatnsmagnið var enn boð-
legt. Hin myndin var tekin í júlí-
lok. Öll orð eru óþörf, en myndirn-
ar birtum við fyrir forvitnissakir,
það er ekki endaleysa allt þetta tal
um slæm skilyrði. Sannleikur og
ekkert annað. Samt gengur lax og
veiðin er góð. Bendir til batnandi
tíðar næstu árin.
Fréttapistill frá Winnipeg\ Margrét Björgvinsdóttir
Innlent yfír-
lit frá Kanada
Undir lok þessa árs verða mikl-
ar breytingar í kanadískum
stjórnmálum um garð gengnar á
tiltölulega skömmum tíma. Yfir-
burðasigur konservatívra i siðustu
kosningum til sambandsþingsins i
Ottawa er enn í fersku minni.
Brian Mulroney forsætisráðherra
sigraði þar John Turner, sem
gegnt hafði embætti um skamma
hríð. Hafði hinn síðarnefndi tekið
við völdum þegar Trudeau loksins
ákvað að draga sig í hlé eftir lang-
an og oft litríkan feril.
Brian Mulroney forsætisráð-
herra var fremur lítið þekktur
þegar hann var kjörinn formaður
konservativa flokksins, en hann
reyndist þolgóður i kosningabar-
áttunni og vel máli farinn á bæði
ensku og frönsku. Frá því að hann
tók við embætti hefur samkomu-
lag milli Kanada og Bandarikj-
anna batnað. Þeir Mulroney og
Reagan forseti eru sagðir vinir og
taka jafnvel lagið saman í veisl-
um. Hér sannast þó enn að for-
ystumenn á stjórnmálasviðinu fái
ei lengi að dveljast meðal rósanna.
Mulroney hefur þegar orðið fyrir
talsverðri gagnrýni fyrir óskýr
stefnumið. Einkum hefur spurn-
ingum um samvinnu í varnarmál-
um við Bandaríkin farið sífjölg-
andi. Hefur mörgum þótt nokkuð
skorta á skýr svör við því hvaða
hlutverki Kanadamenn komi til
með að gegna á því sviði á kom-
andi árum og þá hvort staðarleg
afmörkun varnanna sé á jörðu
niðri eða úti í himinhvolfinu.
Einnig hefur verið á það bent að
núverandi stjórnarstefna í við-
skiptamálum kunni að leiða til
þess að innan tíðar verði nánast
þrír fjórðu af innfluttum vörum
frá Bandaríkjunum tollfrjáls og
kunni slíkt að skapa nokkurn
vanda fyrir kanadísk iðnfyrirtæki.
Fjárlögin sem stjórn Mulroneys
lagði fyrir þingið í vor hafa verið
mjög umdeild. Frjálst framtak
hafði gert ráð fyrir meiri stuðn-
ingi en ráðinn verður af fjárlaga-
frumvarpinu og þykir skatta-
byrðin of þung. Frá öðrum stétt-
um þjóðfélagsins hafa heyrst svip-
aðar raddir. Með fjárlagafrum-
varpinu virðist Mulroney-stjórnin
hafa reynt að sigla bil beggja en
Brian Mulroney forsætisráðherra
Kanada.
ekki tekist það. Samkvæmt frum-
varpinu átti að losa mjög um vlsi-
tölubindingu ellilífeyris og varð
andspyrna gegn þeim bálki mjög
hörð. Efldu Iífeyrisþegar með sér
samtök um landið þvert og endi-
langt, sendu talsmenn til Ottawa
og bókstaflega þvinguðu forsætis-
ráðherra til þess að nema fyrr-
greint atriði brott úr frumvarpinu
og gefa loforð um fulla vísitölu-
bindingu. Fjármálaráðherrann,
Michael Wilson, taldi sér hneisu
gerða og var um skeið uppi þrálát-
ur orðrómur þess efnis að hann
kynni að segja af sér. Var þetta
fyrsta skilgreinanlega áfall
stjórnar Mulroneys. Sjálfur gaf
forsætisráðherra út yfirlýsingu
þess efnis að stjórn hans hefði
hlaupið á sig við gerð fjárlaga-
frumvarpsins, en aldraðir hrósuðu
sigri.
Þrír valdamestu fylkisstjórar í
fylkjunum kanadísku eru ann-
aðhvort nýhorfnir frá störfum eða
um það bil að draga sig í hlé.
Segja má að maður komi ávallt í
manns stað og að þannig sé ekki
mikilla breytinga að vænta í
stjórnmálum við slík skipti, eink-
um ef fráfarandi flokksforingi eða
forsætisráðherra nýtur óskoraðs
fylgis við lok stjórnmálaferils
síns.
Málunum er þó ekki ætíð þannig
háttað. Þegar Bill Davis, formaður
konservatívaflokksins í Ontario og
forsætisráðherra þess fylkis í
fjölda ára, lét af störfum fyrir
skömmu, erfði eftirmaður hans að
því er virtist traust pólitískt fylgi.
Sá arfur dugði þó illa. Fyrr en
varði gerði formaður frjálslynda
flokksins í fylkinu samning við
formann nýdemókrata um van-
traustsyfirlýsingu á hendur fylk-
isstjórninni. Urðu konservatívir
að víkja úr sæti, og er nú stærsta
og valdamesta fylkið i Kanada
komið undir stjórn frjálslyndra
eftir að þeir höfðu verið í stjórn-
arandstöðu í fjóra áratugi.
f Alberta-fylki eru miklar auð-
lindir. Konservatívi flokkurinn
hefur farið þar með völd í næstum
því hálfan annan áratug undir
forsæti Peters Lougheed.
Lougheed hefur verið sam-
bandsstjórninni í Ottawa erfiður
ljár í þúfu, og voru deilur hans við
Pierre Trudeau um skiptingu á
ágóða af auðlindum Alberta löng-
um harðar. Þótt fylkisráðherrann
bæri ekki alltaf sigur úr býtum á
þeim vettvangi, reyndist hann
snjall samningamaður. Hann hef-
ur nú ákveðið að hætta störfum í
haust og hverfur þá af stjórn-
málasviðinu valdamesti fylkisráð-
herrann í Vestur-Kanada.
René Lévesque forsætisráð-
herra Quebec er ugglaust einn af
litríkustu stjórnmálamönnum
kanadísku þjóðarinnar. Hann
barðist fyrir sjálfstæði Quebec en
hefur nú ekki einungis ákveðið að
láta það mál liggja í láginni um
hríð, heldur mun hann innan tíðar
láta af formennsku Quebec-
-flokksins og þar með af störfum
forsætisráðherra Quebec og er
ekki annað sýnna en frjálslyndir
taki þá við völdum.
Þegar þekktir stjórnmálamenn
draga sig í hlé, spyr fólk gjaman
hvar þeir séu niður komnir og þó
tæplega nema svona fyrst um
sinn.
Um næstu áramót munu Kan-
adamenn spyrja slíkra spurninga
um þá alla Pierre Trudeau, Bill
Davis, Peter Lougheed og René
Lévesque, mjög sérstæða samtíð-
armenn, sem um langt skeið settu
svip sinn á dreifða þjóð í stóru
landi.
mb.