Morgunblaðið - 07.08.1985, Page 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. ÁGÚST 1985
Minning:
Sr. Sigurður S. Hauk-
dal fv. prófastur
Fsddur 7. ágúst 1903
Dáinn 31. júlí 1985
f dag verður til moldar borinn
sr. Sigurður S. Haukdal, fv. sókn-
arprestur og prófastur í Flatey á
Breiðafirði og Bergþórshvoli í
Vestur-Landeyjum. Hann hafði
verið heilsuveill nú síðustu árin,
en kallið kom samt óvænt, — hann
lézt af völdum heilablóðfalls að-
faranótt 31. júli sl.
Sr. Sigurður fæddist 7. ágúst
1903 í Reykjavík og hefði því orðið
82ja ára í dag. Foreldrar hans
voru Sigurður búnaðarráðunautur
og alþingismaður, Sigurðsson,
bónda að Langholti i Flóa, Sig-
urðssonar og kona hans Björg
Þorvaldína Guðmundsdóttir,
bónda í Höll i Haukadal í Dýra-
firði, Eggertssonar. Eldri bróðir
sr. Sigurðar, Geir verzlunarmaður
í Reykjavík, er látinn fyrir nokkr-
um árum, en fóstursystir, Sonja
Helgason, íþróttakennari og verzl-
unareigandi (Nesti), lifir fóstur-
bræður sína.
Eftir stúdentspróf frá Mennta-
skólanum í Reykjavík 1924 lá leið-
in í guðfræðideild Háskóla fslands
og brautskráðist sr. Sigurður
cand. theol. 1928. Sama ár var
hann settur sóknarprestur í Flat-
ey á Breiðafirði, tók vígslu og fékk
svo veitingu næsta ár.
Hinn 5. júní 1929 kvæntist sr.
Sigurður Benediktu, f. 5. júní 1905,
dóttur Eggerts bónda og alþing-
ismanns í Laugardælum í Flóa,
Benediktssonar og konu hans
Guðrúnar Sólveigar Bjarnadóttur.
Var það stórt gæfuspor fyrir þau
bæði, því að sjaldan hef ég kynnzt
samhentari hjónum.
Ungu prestshjónin settust að í
Flatey, og var þeim mjög vel tekið
af söfnuðinum.
Fljótlega hlóðust á herðar sr.
Sigurðar fjölmörg trúnaðarstörf.
Hann varð prófastur i Barða-
strandarprófastsdæmi 1931 aðeins
28 ára að aldri og þjónaði auka-
lega Brjánslækjarprestakalli í um
12 ár og Staðarprestakalli á
Reykjanesi í eitt og hálft ár. Hann
var formaður skólanefndar Flat-
eyjarhrepps 1928—45, í hrepps-
nefnd 1930—45 og oddviti
1931—45, sýslunefndarmaður í
Austur-Barðastrandarsýslu
1941—45. Þá var hann forstöðu-
maður Flateyjar-framfara-stift-
unar 1928—45, heiðursfélagi 1945
og formaður Sparisjóðs Flateyjar
1931-45.
Þessi upptalning segir ekki
nema hálfa söguna, því að segja
má að sr. Sigurður hafi rækt öll
sín störf á þann veg, að hann hafi
í senn verið andlegur og veraldleg-
ur leiðtogi sóknarbarna sinna.
Prúðmannleg og frjálsleg fram-
koma aflaði sr. Sigurði hvarvetna
trausts og virðingar, og hann
hafði gott samstarf við aðra ráða-
menn á staðnum, t.d. Sigfús
Bergmann kaupfélagsstjóra og
Stein Ágúst Jónsson, síðar
oddvita. Þá er mér mjög minnis-
stæður heimilisvinur þeirra hjóna,
Magnús Benjamínsson, verzlunar-
maður — fjöllesinn og skemmti-
legur maður.
Á þessum tíma voru allar Vest-
ureyjar ennþá fullsetnar fólki.
Stundaður var hefðbundinn eyja-
búskapur, hlunnindi nýtt, og tals-
verð verzlun var í Flatey. Utgerð
og fiskvinnsla hafði aftur á móti
minnkað mjög frá því áður var,
sérstaklega munaði um það, að
Guðmundur Bergsteinsson í Ás-
garði hafði orðið að hætta með
stórútgerð sína skömmu eftir
fyrra stríð. Tækifæri fyrir unga
fólkið voru takmörkuð og fólk
hafði áhyggjur af fyrirsjáanlegum
fólksflótta, ef ekkert yrði að gert.
Sr. Sigurður var ötull hvatamaður
nýjunga og framfara, sérstaklega
að reynt yrði að byggja upp nú-
tímalega útgerð og fiskvinnslu að
marki, og þegar athafnamaðurinn
Gísli Jónsson varð þingmaður
Barðastrandarsýslu 1942, fékk sr.
Sigurður ötulan bandamann, enda
var þeim gott til vina.
Hafizt var handa um byggingu
nýrrar hafnar „út í ey“ og frysti-
hús reist síðar. Ekki tókst þó að
fylgja þessu eftir, þannig að
rekstrargrundvöllur yrði og fólks-
flótti stöðvaðist.
Þau sr. Sigurður og Benedikta
eignuðust 2 syni, Sigurð flugstjóra
f. 14. des. 1930 og Eggert bónda og
alþingismann, f. 26. apríl 1933. Þá
tóku þau í fóstur á Flateyjarárun-
um Ástu Valdemarsdóttur frá
Hvallátrum á Breiðafirði f. 25.
maí 1933.
Þegar börnin tóku að stálpast,
fóru þau prestshjónin að finna
fyrir því, að svigrúmið í Flatey var
of lítið. Hugur þeirra hafði staðið
til búskapar með prestsstörfun-
um, áhrif frá æskuheimilum
þeirra beggja, ekki sízt hjá sr. Sig-
urði áhrif frá föður hans held ég,
en Sigurður ráðunautur var einn
merkastur brautryðjenda nýrra
búskaparhátta um og eftir alda-
mótin siðustu.
Það varð að ráði, að sr. Sigurður
sótti um Landeyjaþing og fékk
veitingu 1. júní 1945.
Flateyingar lögðu hart að þeim
hjónum að vera áfram, og nær all-
ir í sókninni undirrituðu áskorun
til sr. Sigurðar um það. En
ákvörðuninni varð ekki breytt, og
fluttist fjölskyldan að Berg-
þórshvoli í Vestur-Landeyjum
vorið 1945.
í Landeyjum þróuðust mál á
sama veg og fyrr, að það hlóðst á
herðar sr. Sigurðar fjöldi trúnað-
arstarfa. Hann sat í hreppsnefnd
Vestur-Landeyjahrepps 1946—70,
var oddviti 1954—70 og sýslu-
nefndarmaður í Rangárvallasýslu
1946—70, formaður skólanefndar
1945—58 og kennari 1953—55. Þá
var hann formaður Búnaðarfélags
Vestur-Landeyjahrepps 1946—70,
í stjórn Ræktunarsambands
Landeyja 1947—70 og formaður
1949—70. Hann sat í stjórn Kaup-
félags Rangæinga 1947—56 og
Kaupfélagsins Þórs 1962—74, í
fulltrúaráði Sambands íslenzkra
sveitarfélaga 1950—70 og í full-
trúaráði Brunabótafélags íslands
1955—74. Þá sat hann i stjórn
Prestafélags Suðurlands um skeið.
I flokksráði Sjálfstæðisflokksins
sat hann í 20 ár, var formaður
kjördæmisráðs sjálfstæðisfélag-
anna i Suðurlandskjördæmi
fyrstu 3 ár þess og formaður full-
trúaráðs sjálfstæðisfélaganna i
Rangárvallasýslu í nokkur ár.
Hann var góður vinur og náinn
samstarfsmaður Ingólfs Jónsson-
ar á Hellu og var tiðum á fram-
boðslista til Álþingis með honum.
Sr. Sigurður varð prófastur i
Rangárvallaprófastsdæmi
1%9—73 og þjónaði aukalega
Oddaprestakalli um hríð 1946 og
Holtsprestakalli hluta úr ári 1946
og 1962-63.
Þau hjónin, sr. Sigurður og
Benedikta, hófu búskap ásamt
börnum á Bergþórshvoli strax
vorið 1945. Aðstæður voru mjög
erfiðar, vegasamband lélegt, tún
lítil og ræktunarland af skornum
skammti. Stór hluti landsins var
blautar mýrar sem nýttust illa.
Sr. Sigurður keypti i félagi við
nágranna sína traktor með jarð-
ræktartækjum, og með stofnun
Ræktunarsambands Landeyja,
sem búnaðarfélögin í Vestur- og
Austur-Landeyjum stofnuðu 1947,
hófst stórvirk uppþurrkun í Land-
eyjum undir forystu þeirra sr. Sig-
urðar og Erlends Árnasonar,
oddvita í Skíðbakka i Austur-
Landeyjum. Búin stækkuðu með
stóraukinni túnarækt, og beiti-
löndin bötnuðu. Afkoman varð
betri og tryggari.
Sr. Sigurður gekk til verka af
áhuga og eldmóði, eins og hann
átti kyn til, og minnist ég þess
sérstaklega fyrstu árin, þegar afla
þurfti heyja á engjum og í túnþýfi,
hversu góður sláttumaður hann
var.
Eftir því sem árin liðu fór sr.
Sigurður að draga saman seglin í
búskapnum og hin síðari ár bjó
hann félagsbúi með Eggerti syni
sínum. Árið 1973 hætti hann
prestskap og hafa þau hjón lengst
af eftir það dvalið í Reykjavík á
Barónsstíg 43.
Sr. Sigurður S. Haukdal var
meðalmaður á hæð, fínlegur og
snyrtilegur. Hann var léttur og
skemmtilegur í samræðu og hafði
góða kímnigáfu, sem m.a. naut sín
sérlega vel í tækifærisræðum.
Hann var góður kennimaður, hélt
einfaldar og skýrar stólræður,
sem náðu til fjöldans. Sérstaklega
þóttu útfararræður hans frábær-
ar. Ritfær var hann vel og skrifaði
lipran og léttan stíl.
Hann var mjög félagslyndur og
góður gestur á hverjum bæ. Hann
naut þess að vera með fólki og
þjóna fólki, ekki aðeins sem prest-
ur, heldur einnig sem félagi og
leiðtogi. Hann hafði metnað til að
vera fremstur meðal jafningja, en
aldrei þannig, að hann vildi ganga
á hlut nokkurs manns.
Hann hafði alla tíð mikinn
áhuga á þjóðmálum, var eindreg-
inn sjálfstæðismaður, en gerði sér
far um að kynna sér röksemdir
annarra og virti skoðanir þeirra,
þótt hann væri stefnufastur sjálf-
ur. Hann var umtalsgóður og vildi
ekki heyra órökstudda gagnrýni.
Sr. Sigurður var að fornu og
nýju mjög kær tengdafólki sínu.
Þau tryggðabönd, sem bundust
Laugardælum, styrktust með ár-
unum og yfirfærðust á okkur af
yngri kynslóðum.
Eg kynntist sr. Sigurði mjög vel
sem bam, þegar ég var f sumar-
Dýrfinna Oddfriðs-
dóttir - Minning
Fedd 2. ágúst 1895
Díin 28. júlí 1985
Síðari hluta dags haustið 1936
gekk sá, er þessar linur ritar, inn
Hverfisgötu í leit að húsinu 68A.
Ég hafði grafið upp að þar byggi
faðir minn með fjölskyldu sinni.
Húsið fann ég og knúði þar dyra
með nokkurri eftirvæntingu, því
föður minn hafði ég aldrei séð.
Til dyra kemur þrekvaxin kona,
með festulegan en hlýlegan svip.
Ég spyr hana hvort Bjarni Guð-
mundsson sé heima. Konan segir
það ekki vera. „Ert þú konan
hans,“ spyr ég. Hún játar því. „Ég
heiti Egill og er sonur hans
Bjarna,“ segi ég.
Ekki man ég eftir að nein
svipbrigði sæjust á andliti kon-
unnar, en hún býður mér að ganga
inn og segir um leið að liklega
verði hún þá að kallast stjúpa
mín. Þegar inn kom heilsaði mér
ung stúlka er sagðist heita Soffía,
og gerði ég mér ljóst að hún mundi
vera hálfsystir mín.
Dvaldi ég þarna góða stund hjá
þeim mæðgum og þáði veitingar.
Konan, þessi nýfundna stjúpmóðir
mín, sagðist heita Dýrfinna
Oddfriðsdóttir, og man ég að mér
þótti bæði nöfnin óvenjuleg.
Um hvað við ræddum við kaffi-
borðið er mér úr minni liðið, en
þegar húsmóðirin sagði að óvíst
væri hvenær maður hennar kæmi
heim, bjó ég mig til brottferðar,
en stjúpa mín kvaddi mig með
þeim orðum, að þar sem hennar
heimili væri, þangað skyldi ég
alltaf vera velkominn.
Síðar frétti ég að föður mínum
muni hafa láðst að segja konu
sinni að hann ætti son norður i
landi og gerðist það því harla
óvænt að hún eignaðist tvítugan
stjúpson á haustdægrum 1936.
Fundum okkar feðganna bar sam-
an skömmu síðar.
Eins og gefur að skilja lagði ég
oft leið mína inn á Hverfisgötu
68A eftir fyrstu kynni mín við
fjölskylduna þar enda ekki langt
að fara. Þetta haust stundaði ég
nám í Samvinnuskólanum og bjó
ásamt góðvini mínum og skóla-
bróður Jóni Helgasyni, síðar rit-
stjóra og fræðimanni, á Klappar-
stíg 11.
Dýrfinna Oddfriðsdóttir og
Bjarni Guðmundsson gengu i
hjónaband 1919. Þeim varð
þriggja barna auðið. Tveir synir
þeirra dóu í æsku, en dóttirin
Soffía er gift Jóhanni Kjartans-
syni verzlunarmanni og eiga þau
fjögur uppkomin börn. Dýrfinna
eignaðist dóttur áður en hún gift-
ist Bjarna. Hún giftist Hafsteini
Petersen sem nú er iátinn og eru
níu börn þeirra á lífi.
Þau Dýrfinna og Bjarni fluttu
síðar upp á Grettisgötu og höfðu
herbergi aflögu, sem við Jón
Helgason leigðum og vorum þar
einnig í fæði. Dvaldi ég þar undir
verndarvæng Dýrfinnu stjúpu
minnar þar til ég kvæntist 1939.
Myndaðist strax vináttusamband
milli konu minnar, Dýrfinnu og
dætra hennar sem varað hefur æ
síðan. Eldri dóttirin, Hrefna, var
jafnaldra mín.
Árið 1948 verða nokkur þátta-
skil í lífi Dýrfinnu. Þau Bjarni
höfðu þá slitið samvistir. Um
sumarið var Dýrfinna ráðin af
stjórnvöldum landsins til þess að
hafa umsjón með Ráðherrabú-
staðnum við Tjarnargötu. Vali
hennar mun hafa ráðið orð það er
af henni fór fyrir stjórnsemi og
myndarskap við framreiðslu, en
við hana hafði hún unnið meira
eða minna allt frá árinu 1930 und-
ir handleiðslu færustu veitinga-
manna bæjarins.
Var ráðsmennskan í Ráðherra-
bústaðnum mikið ábyrgðar- og
trúnaðarstarf, þar sem sjá þurfti
um að húsakynni öll væru í fyllsta
lagi hvað reglu og hreinlæti
snerti, hvenær sem gesti bæri að
garði. Einnig var það hennar hlut-
verk að hafa stjórn á framreiðslu í
öllum þeim veizlum, sem þar voru
haldnar á vegum ríkisins af ýmsu
tilefni og komu erlendra þjóðhöfð-
ingja og fyrirmenna.
Munu þær hafa verið ófáar rík-
isstjórnirnar, sem Dýrfinna starf-
aði fyrir á þessum vettvangi um 20
ára skeið. Naut hún virðingar og
dvöl hjá þeim hjónum í Flatey 3
sumur 1940—42 og í sumarvinnu
1946 og ’47, og svo síðar á lífsleið-
inni. Eg mat hann mikils, hann
hafði alltaf góð áhrif á mig. Fyrir
mér var hann ætíð höfðinginn,
sem ég kynntist og dáðist að í
Flatey forðum.
Ég og fjölskylda mín sendum
Benediktu, börnum og fjölskyldum
þeirra hjartanlegar samúðar-
kveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Benedikt Bogason
Jarðneskri ævi sr. Sigurðar S.
Haukdal, fv. prófasts á Berg-
þórshvoli, er lokið. Hann andaðist
í Borgarspítalanum 31. júlí sl. og
verður jarðsunginn á afmælisdag-
inn sinn, 7. ágúst, en þá hefði hann
orðið 82 ára. Með sr. Sigurði er
genginn góður maður og merkur
um alla hluti. Fáum hef ég kynnst
sem notið hafa þvílíkrar mann-
hylli og sr. Sigurður eða verið fal-
in fleiri trúnaðarstörf fyrir kirkju,
sýslu og sveitarfélag í tveim pró-
fastsdæmum. Ungur að árum
vígðist sr. Sigurður til Flateyjar á
Breiðafirði. Þrem árum síðar var
hann kjörinn prófastur í Barða-
strandarprófastsdæmi og verður
jafnframt oddviti og sýslunefnd-
armaður fyrir Flateyjarhrepp.
Flatey þjónaði sr. Sigurður til árs-
ins 1945, er hinum voru veitt
Landeyjaþing, og þar endurtekur
sig sama sagan. Honum voru falin
sömu störf hér syðra og fyrir vest-
an, nema hvað þau urðu fleiri og
fjölbreyttari. Þetta mikla traust
og trúnaður, sem hann naut, sýnir
ekki síst hver maðurinn sr. Sig-
urður S. Haukdal var í raun og
veru og lýsir honum betur en lang-
ar blaðagreinar.
Sr. Sigurður átti til góðra að
telja. Hann fæddist í Reykjavík,
sonur hjónanna Sigurðar Sigurðs-
sonar, búnaðarráðunauts og al-
þingismanns Árnesinga, og Bjarg-
ar Þorvaldínu Guðmundsdóttur,
sem ættuð var frá Haukadal í
Dýrafirði. Þetta menningarheim-
ili ásamt andlegum straumum
aldamótanna hafði mótandi áhrif
á sr. Sigurð og bar hann merki
þess alla ævi. Sr. Sigurði var ekki
lagið að læðast með veggjum eða
villa á sér heimildir. Hann lét
ávailt skoðanir sínar í Ijós skýrt
og skorinort, hvort heldur var á
mönnum og málefnum. Gilti einu,
hvort um var að ræða trúmála-
eða stjórnmálaskoðanir hans. Sr.
Sigurður vann mikið og gott starf
í Rangárþingi fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn og prýddi um árabil
framboðslista flokksins með nafni
sínu. Þeir, sem kynntust sr. Sig-
urði og mannkostum hans, virtu
skoðanir hans, því að þær voru
framsettar af einlægni og trú á
trausts fyrirmenna þjóðarinnar
vegna dugnaðar, háttvísi og sam-
viskusemi og eignaðist einlæga
vináttu margra þeirra.
Margir erlendir þjóðhöfðingjar
gistu í Ráðherrabústaðnum meðan
Dýrfinna annaðist þar hússtjórn
og sæmdu hana orðum fyrir virðu-
lega frammistöðu, sem þeim
hæfði.
Einnig sýndi íslenzka rfkiö
henni oftar en einu sinni virð-
ingarvott fyrir vel unnin störf.
Meðan stjúpa mín bjó í Ráð-
herrabústaðnum, áttum við hjónin
og börn okkar margar ánægju-
stundir í litlu íbúðinni hennar sem
við þökkum hjartanlega að leiðar-
lokum.
Þegar Dýrfinna hætti störfum í
þjónustu ríkisins, fluttist hún að
Hrafnistu 1. maí 1969. Þótt húsa-
kynni væru ekki stór, ríktu þar
sama vinarþelið, myndarskapur-
inn og rausnarbragurinn og hún
hafði alla daga sýnt lágum sem
háum. Eftir 7 ára dvöl þar fór
heilsu hennar að hraka, en síðustu
árin dvaldi hún í sælli ró á sjúkra-
deild storfnunarinnar. Þar andað-
ist hún 28. júlí sl.
Allir, sem kynntust þessari
stórbrotnu alþýðukonu, munu
minnast hennar með virðingu og
þakklæti.
Eg og fjölskylda mín sendum
ættingjum hennar og afkomend-
urm innilegar samúðarkveðjur.
Egill Bjarnason