Morgunblaðið - 15.09.1985, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1985
B 37
Göngubrú yfir járnbrautarteina, eingöngu sthið hvítum, er f reynd notuð
af öllum.
Afríku hvað varðar framleiðslu á
matvælum og öðrum nauðsynjum
sem nágrannaríkin njóta góðs af,
auk þess sem heimalöndin njóta
einnig vaxandi fjárstuðnings af
hennar hendi.
VANGAVELTUR
OG STAÐREYNDIR
Aðskilnaðarstefnan í S-Afríku
er mistök fortíðar þar sem íhald-
ssemin var skynseminni yfirsterk-
ari og eru stjórnvöldin og þegnar
landsins að súpa seyðið af því í
dag. Þær umbætur og framfarir á
kjörum svartra og annarra kyn-
þátta, sem nú eru að líta dagsins
ljós í mjög auknum mæli, eru
hlutir sem hefðu átt að gerast fyrir
löngu. Stjórnvöld eru að reka sig
á þá staðreynd nú, en einnig að
biðlund svartra er á þrotum.
En hitt verður líka að hafa í
huga, að afléttun aðskilnaðarlaga
í þessu landi er í eðli sínu verkefni
sem tekur tíma ef vel á að fara.
Að erlend ríki séu að gefa S-Afríku
ákveðin tímamörk til að leysa
þetta v andamál og segja þeim
fyrir verkum er dálítið skoplegt.
Allar efnahagsþvinganir og
fjármagnsflótti frá S-Afríku til að
keyra um koll aðskilnaðarstefnuna
eru dæmdar til að missa marks.
Það mun fyrst og fremst bitna á
svarta fólkinu í formi lægra kaups,
aukins atvinnuleysis og stjórnleys-
is, því atvinnuleysið er ein upp-
spretta upplausnar og afleiðingin
gæti orðið slæm.
Afrikanar, hið ráðandi þjóðar-
brot S-Afríku, er stolt þjóð og
væri hún sjálfsagt tilbúin til að
herða sultarólarnar til að halda
stefnu sinni i aðskilnaðarmálum
óbreyttri í stað þess að beygja sig
undan oki stórþjóða gegn sinni
eigin samvisku.
Hagvöxtur, efnahagsbati og f
rjálst markaðskerfi kæmi svörtum
og öðrum kynþáttum S-Afríku til
góða í formi bættra launa, vaxandi
atvinnutækifæra og á þann hátt
yrðu líkurnar meiri á farsælli
lausn.
Það er dálítið erfitt fyrir S-Afr-
íku að útskýra fyrir utanaðkom-
andi hvers eðlis vandamálið er án
ásökunar um kynþáttafordóma.
En það er nú samt svo að svertin-
gjarnir reikuðu um sléttur Afríku
i áraþúsundir og iifðu þar fábrotnu
og einföldu lífi, og gera það margir
enn. Þeir höfðu og hafa enn annað
verðmætaskyn, aðra hugmynda-
fræði og aðrar hugsjónir en aðrir
kynþættir.
Að bræða saman tvo menningar-
heima sem aðskildir hafa verið í
langan tíma verður ekki gert í
einni svipan. Þar reynir á skilning
og umburðarlyndi kynþáttanna á
menningu og hugarheimi hinna
þannig að útkoman verði jákvæð,
því skilning þarf til að vinna bug
á þeim fordómum sem skipast
hafa meðal fólks.
Blökkumenn Bandaríkjanna
hafa haft 250 ár til að aðlagast
heimi og menningu hvítamanns-
ins, sem þvingað var upp á þá, en
hvar eru þeir staddir. Harlem
segir sína sögu. Bandaríkjamenn
mættu líta í eigin barm áður en
rBÍr reyna að hafa vit fyrir öðrum.
S-Afríku hafa svartir lítið kynnst
hugsunarhætti hvíta mannsins,
honum var aldrei þröngvað upp á
þá. Þeir eru fáfróðir, því hvítir
vildu hafa þá þannig en nú verður
breyting þar á.
Kynþáttaaðskilnaður er víðar en
í S-Afríku. Fólk með sameiginleg-
an uppruna og menningu er gjarnt
að standa saman, en munurinn á
Soweto í S-Afríku og China Town
í New York er sá að hið fyrrnefnda
var stofnað með lögum. Þess vegna
verða þjóðfélagsbreytingarnar
sennilega minni en fólk kann að
halda, þegar aðskilnaðarlögin
heyra fortíðinni til.
Til er það fólk í S-Afríku sem
trúir því að bylting sé á næsta
leiti. Ríkir sú skoðun sérstaklega
meðal ungra háskólastúdenta af b
reskum uppruna, en þeir hafa
mikla samúð með svörtum. Það er
líklegt hvort sem byltingin verður
að veruleika eða ekki, að hún sé
nauðsynleg ef svartir vilja fá
stjórnartauma landsins í sínar
hendur, því að hvfti minnihlutinn
mun halda fast um þá. Og það er
kannski ekki undarlegt, því það er
ekki fögur sjón sem blasir við
þegar litið er á önnur lönd Afríku.
Þegar um kúgun og misrétti er að
ræða á annað borð, þá breytir
hörundslitur kúgarans engu í
augum hins kúgaða. Spilling, f
átækt og hungur vegna lélegs
skipulags heilbrigðis- og efnahags-
mála einkennir flest ríki svörtu
Afríku. Þau eru einræðisríki þar
sem mannréttindi eru fótum troð-
in og fámenn stétt vellauðugra
manna býr við allsnægtir á meðan
almúginn lepur dauðann úr skel.
Jafnvel Zimbabwe, óskabarn Afr-
íku, er að falla f sömu gryfju, þar
sem Mugabe reynir að grafa undan
lýðræðinu og hasla sér völl sem
einræðisherra á meðan Zimbabwe
er sem sökkvandi skip í skuldahafi
sinu.
S-Afríka yrði sjálfsagt engin
undantekning, þar sem kerfi hvíta
mannsins er hatað og því yrði
kollvarpað.
Svartur almenningur er efna-
hagslega betur settur i S-Afríku
en annars staðar í Afríku þó svo
að hann kunni að finna fyrir höft-
um og skertu réttlæti. Skattakerf-
ið er svarta manninum hliðhollt
og hvíti minnihlutinn stendur
undir stórum hluta ríkisútgjalda
sem fer beint til að bæta stöðu
svartra.
Offjölgun svartra og flutningur
þeirra úr sveitum í borgir og bæi
er alvarlegt vandamál og er m.a.
ástæða fyrir því, að hvíti minni-
hlutinn verður ekki meira ágengt
í velferðarmálum svartra.
Húsin i Soweto eru ekki óvön-
duð. Svartur kunningi minn bauð
mér eitt sinn heim til sfn í Soweto.
Heimili hans var hið dæmigerða
Soweto-heimili. Húsið var byggt
úr múrsteinum, en allt of lítið fyrir
þá fjölskyldu sem þar bjó. Sjálfur
bjó hann í bílskúrnum. Þó þröngt
væri á þingi og hjónarúmið tæki
mesta plássið í b ílskúrnum, var
þó aðstaða til að horfa á litasjón-
varp fjölskyldunnar þar sem hún
gat valið um fjórar stöðvarf, þar
af tvær sérstaklega fyrir svart
fólk. Mér var hugsað hvernig lífs-
kjör þessa fólks yrðu ef svartir
fengju völdin í sínar hendur.
Astandið er vfða verra en í
S-Afríku. Hægt er að tala um kúg-
un 16 milljóna þar en 400 milljóna
annars staðar í Afríku. Hvers-
vegna er engri athygli beint til
þeirra? Víðast hvar er aðskilnað-
arsgtefna við lýði í Afríku; aðall-
inn gegn almúganum. ANC (Afric-
an National Congress) stendur að
baki hryðjuverka og niðurrifs-
starfsemi og nýtur stunings Sovét-
ríkjanna sem líta á S-Afríku sem
sína næstu hugsanlegu bráð. Það
er vonandi að Bandaríkin geri sér
grein fyrir „rauðu hættunni" í
tíma.
í S-Afríku eru innbyrðis átök
milli svartra sem einkennast af
miskunnarleysi og lítilsvirðingu
fyrir mannslífum og var það ein
meginástæðan fyrir neyðarlögun-
um. Svartur almenningur þurfti
að komast heim úr vinnu að kvöldi
án þess að eiga það á hættu að
vera skorinn á háls. Spítali Sow-
etoborgar, sem mér gafst tækifæri
til að skoða, er hreinlegur og vel
tækjum búinn, en um helgar, eftir
útborgunardaginn var hann yfir-
leitt yfirfullur. Það er kannski
ekkert skrýtið að hvíta fólkinu ói
við t ilhugsunina um að afsala
völdin í hendur svartra.
Þegar hvíti minnihlutinn í Rho-
desíu afsalaði sér völdum, vildu
margir þeirra hverfa úr landi og
var það lítið vandamál, þar sem
flestir höfðu önnur vegabréf og í
annað heimaland að venda, þó þá,
sem nú væri bannað að flytja fjár-
muni úr landi. f S-Afríku eru flest-
ir hvítu íbúanna 5.-6. kynslóð
þess lands, hvert gætu þeir snúið
sér ef sama staða kæmi upp?
Aðskilnaðarlögin eru hræðileg
tímaskekkja, en hafa þarf í huga
að í meira en 100 ár hefur þetta
sérstaka þjóðfélagsskipulag verið
við lýði í S-Afríku og hefur talist
mjög eðlilegt í augum flestra
hvítra hingað til, einnig í augum
þeirra Breta sem fyrir mörgum
áratugum lögðu drögin að þessu
kerfi.
Mikið erum svarta innflytjendur
í S-Afríku frá nágrannalöndunum,
er það ekki sönnun þess að svartir
vænti betri lífskjara þar en ann-
arsstaðar?
Verðskuldar S-Afríka alla þá
gagnrýni erlendara ríkja sem að
henni hefur verið beint?
Ólmfur Briotn er vift nám í vHV-
skiptadeild lláskóla fslands.
Hann dvaldi í sumar í 3 mánuði
við .störf á endurskoðunarskrif-
stofu í Johannesarborg á vegum
AIESEC, alþjóðasamUka við-
skiptafræðinema.
OTCOM14C
Helgar- og vikuferðir
London
Helgarferðir f rá kr. 13.789,-
Vikuferðir frá kr. 20.348,-
Barnaafsláttur kr. 6.700,-
Glasgow
Helgarferðir frá kr.
Vikuferðir frá kr.
Barnaafsláttur kr. 5.800,-
12.299,-
18.527,-
Luxembourg
Helgarferðir frá kr. 14.265,-
Vikuferðir frá kr. 18.044,-
Barnaafsláttur kr. 6.700,-
Kaupmannahöfn
Helgarferðir frá kr. 15.579,-
Vikuferðir frá kr. 23.125,-
Barnaafsláttur kr. 6.100,-
Allt verð er miðað við 2 í herbergi.
Viðskiptaferðir:
Skipuleggium
viðskiptaferóir hvert sem
er i veroldinni
Ferðaþjónusta
Umboð a Islandl fyrir
DINERS CLUB
INTERNATIONAL
Vinaheimsokmr — Kaupstefnur — Einstaklingsferði' —
Ferðaþjonusta ATLANTIK sér um að fmna hagkvæmustu
og þægilegustu ferðina fyrir viðskiptavini sina
þeim að kostnaðarlausu.
oTctxvm
FEROASKRIFSTOFA. ©NAÐARHUSINU HALLVEIGARSTIG 1.
SÍMAR 28388 - 28580
Nýir ullarjakkar