Morgunblaðið - 11.10.1985, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR11. OKTÓBER1985
Um skólatannlækningar
í Reykjavík og á Húsavík
— eftirStefán
Finnbogason
Sigurjón Benediktsson tann-
læknir á Húsavík skrifar gagn-
merka grein í Morgunblaðið þann
24. september sl. þar sem hann
ræðir skipulag skólatannlækn-
inga, góðan árangur skólatann-
lækninga á Húsavík o.fl.
Flest það sem Sigurjón segir í
grein sinni er holl og góð lexía og
þörf hugvekja til ráðamanna og
annarra. Þó gætir á stöku stað
nokkurrar ónákvæmni sem mér
þykir rétt að benda á.
Snemma í greininni stendur:
„Á Húsavík hafa verið tann-
læknar af og til frá 1965." Ég skil
þetta svo að Sigurjón sé að segja
okkur að fyrir 1965 hafi enginn
tannlæknir verið á Húsavík. Þetta
er ekki alveg rétt. Undirritaður
fluttist til Húsavíkur í janúar 1958
og setti þá strax upp tannlækna-
stofu þar. Ég starfaði þar síðan
að tannlækningum samfellt þar til
í ágúst 1966, að ég fór utan til
framhaldsnáms í barnatannlækn-
ingum.
A öðrum stað þar sem Sigurjón
talar um þær umræður, sem farið
hafa fram í fjölmiðlum um tann-
lækningar og tannlækna, segir
hann: „Eftir umræðunni að dæma
eru einu skynsamlegu tannlækn-
ingarnar á landinu „þrælskipu-
lagðar skólatannlækningar í
Reykjavík."
Og síðar í greininni segir:
„I Reykjavík eru skólatannlækn-
ingar framkvæmdar þannig að
Reykjavíkurborg á og rekur tann-
læknastofur vítt og breitt um
borgina Flestar eru þessar tann-
læknastofur í skólum á höfuð-
borgarsvæðinu. Tannlæknar eru
ráðnir í vinnu og þiggja laun fyrir.
Slíkar tannlækningar hafa verið
Stcfán Finnbogason
„ÞaÖ takmark var sett
aö veita nauösynlega
tannlæknaþjónustu öll-
um börnum á skóla-
skyldualdri í Reykjavík.
Því takmarki hefir nú
því sem næst verið náö
og mjög vafasamt hvort
nær því marki veröi
komist í Reykjavík. í
þeim skólum þar sem
tannlæknastofa er og
nemenda fjöldi nokkuö
stöðugur hefir þaö geng-
iö vel.“
reknar í meira en 40 ár og læt ég
Reykvíkingum eftir að meta gæði
og árangur sinna skólatannlækn-
inga.“ Og Sigurjón heldur áfram:
„Á flestum stöðum norðanlands
eru tannlæknastofur í eigu og á
ábyrgð tannlækna 3jálfra. Þar sjá
tannlæknar um stjórn og skipulag
tannlækninga, hver á sínu sviði.
Þó árangur þess fyrirkomulags
hafi ekki verið vísindalega sannað-
ur, held ég að hann sé vel viðun-
andi.“
Mér þykir hér anda köldu í garð
skólatannlækninga Reykjavíkur
óverðskuldað og fjallað um mál
af vanþekkingu.
Ég finn mig því knúinn til að
gera nokkra grein fyrir sögu og
starfsemi skólatannlækninga
Reykjavíkur, Sigurjóni og öðrum
til fróðleiks.
Skólatannlækningar hófust í
Reykjavík 1922, þegar Vilhelm
Bernhöft var ráðinn af bæjar-
stjórn Reykjavíkur til að vinna að
tannlækningum í barnaskóla
Reykjavíkur, sem seinna varð
Miðbæjarskólinn, einn tíma á daga
alla skóladaga. Þetta er jafnframt
talið upphaf skólatannlækninga á
íslandi.
Næstu árin lengist vinnutími
tannlæknis í fullan vinnudag en
þróunin varð fremur hæg á þessum
tíma.
Fljótlega eftir að Austurbæjar-
skólinn tók til starfa var ráðinn
þangað tannlæknir og voru tveir
tannlæknar í fullu starfi um árabil
starfandi hjá skólatannlækning-
um Reykjavíkur eða fram til 1950.
Með stofnun tannlæknadeildar
læknadeildar Háskóla íslands
1946, var lagður grundvöllur að
íslenskri tannlæknamenntun. Þá
breyttist aðstaða öll til tann-
læknanáms mjög til hins betra.
Tannlæknum tók nú að fjölga og
á árunum 1950—1959 voru um
tíma sjö tannlæknar starfandi hjá
skólatannlækningum Reykjavíkur.
Árið 1959 hættu allir skólatann-
læknar störfum, nema tveir, vegna
launadeilu. Voru þá aftur aðeins
tveir tannlæknar starfandi hjá
Reykjavíkurborg og þannig stóð
fram til 1965.
Þann 15. ágúst 1965 var ráðinn
yfirskólatannlæknir, óli B. Ant-
onsson. Hóf hann þegar að skipu-
leggja skólatannlækningarnar eft-
ir norskri fyrirmynd. Jafnframt
var gerður nýr launasamningur
við tannlækna.
Áður höfðu skólatannlæknar
einungis föst laun, en nú skyldu
þeir fá föst lágmarkslaun en í
viðbót greiðslu fyrir unnin verk.
Settar voru upp tannlæknastof-
ur í þeim skólum þar sem tök voru
á og einnig á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur fyrir þá skóla sem
ekki höfðu húsnæði aflögu fyrir
tannlæknastofu.
Skólatannlæknum fjölgaði nú
ört og árið 1973 voru þeir orðnir
27 eða jafnmargir og þeir eru í
dag. Flestir þeirra voru í hálfu
starfi líkt og nú.
óli lét af störfum fyrir aldurs
sakir 1. september 1976 og við
hans starfi tók sá er þetta ritar.
Skipulag það er komið var á
1965 hefur reynst heilladrjúgt og
er í höfuðatriðum við lýði enn þann
dag í dag.
Þann 23. nóvember 1976 var
undirritaður samningur milli
Tannlæknafélags íslands og
Reykjavíkurborgar, um vinnu við
tannlækningar á skólabörnum.
Þar segir meðal annars:
„Tannlæknar vinna að tann-
lækningum á skólabörnum á tann-
læknastofum Reykjavíkurborgar
undir stjórn heilbrigðisyfirvalda
borgarinnar.
Reykjavíkurborg leggur til hús-
næði, tæki, áhöld og efni, ræður
starfsfólk og greiðir því laun.
Borgin greiðir einnig síma, raf-
magn, hita og ræstingu, ásamt
viðhaldskostnaði á tækjum og
áhöldum."
Og ennfremur
„Fyrir tannlækningar skal
greitt eftir launahluta gjaldskrár
Tannlæknafélags íslands sbr. 4.
grein samnings milli Tannlækna-
félags fslands og Tryggingastofn-
unar ríkisins frá 19. apríl 1975.“
Nú skyldu tannlæknar engin
föst laun hafa og einungis fá greitt
fyrir unnin verk. Engar tryggingar
skyldu þeim greiddar enda töldust
þær innifaldar í taxta.
í samningnum segir ennfremur:
„Tannlæknir skili mánaðarlega
sundurliðaðri skýrslu til yfirskóla-
tannlæknis um unnin tannlækna-
verk undanfarandi mánaðar á þar
til gerðu eyðublaði sem unnið er í
samráði við fulltrúa starfandi
tannlækna. Skýrsla þessi er jafn-
framt reikningur sem borgarsjóð-
ur ábyrgist greiðslu á um hver
mánaðamót eftir staðfestingu
yfirskólatannlæknis."
„Verkstjórn, stefnumótun og
eftirlit með starfi tannlækna ann-
ast yfirskólatannlæknir Reykja-
víkurborgar."
1 framhaldi af samningnum
voru samdar og samþykktar
starfsreglur fyrir skólatannlækna.
Þessar starfsreglur hafa síðan
verið notaðar til grundvallar við
skipulagningu skólatannlækninga
úti á landi og m.a. hjá Tannlækna-
félagi Norðurlands.
Ég hygg að báðir aðilar hafi
verið ánægðir með samninginn
sem undirritaður var þann 23. nóv-
ember 1976, og samstarfið milli
heilbrigðisyfirvalda Reykjavíkur
og skólatannlækna hefur verið
með ágætum.
Verksvið og starfsemi
skólatannlækninga
Það takmark var sett að veita
nauðsynlega tannlæknaþjónustu
RIUMPH
Gabriele 9009
BRAÐFALLEG
Marks:
Good industrial
design
RAFEINDARITVÉL MED LETURKRÓNU
Gabriele 9009 fékk hina eftirsóttu umsögn
„Good Industrial Design“ fyrir frábæra hönnun.
Gabriele 9009 er nýr mælikvarði fyrir ritvélar.
SÉRSTAKLEGA GOTTÍSLENSKTLETUR.
Leiðréttingaminni 2 línur.
Einkaritvél fyrir atvinnumanninn.
Heimilisritvél.
Skólaritvél.
Verd kr. 29.800,-
Einar J. Skúlason hf.
Hverfisgötu 89, simi 24130.
öllum börnum á skólaskyldualdri
í Reykjavík. Því takmarki hefir
nú því sem næst verið náð og mjög
vafasamt hvort nær því marki
verði komist í Reykjavík. í þeim
skólum þar sem tannlæknastofa
er og nemendafjöldi nokkuð stöð-
ugur hefir það gengið vel. En í nýju
hverfunum þar sem barnafjöldi
hefir vaxið mikið á stuttum tíma,
hafa sum börnin þurft að sækja
til tannlæknis á Heilsuverndar-
stöðina eða í aðra skóla. Þá eru
einnig ennþá til skólar sem ekkert
húsnæði hafa fyrir tannlækna-
stofu. Þau börn sem ekki geta
fengið t annlæknaþjónustu í sínum
skóla þurfa því að ferðast langan
veg, sem hefir í för með sér bæði
kostnað og fyrirhöfn og aðsókn
þeirra til tannlæknis er mjög háð
því sambandi sem næst milli heim-
ilis og tannlæknastofu en það
samband er oftast einungis um
síma. Hér við bætist, að æ algeng-
ara verður að enginn er heima á
þeim tíma sem starfsfólk skóla-
tannlækninganna vinnur og síma-
samband næst ekki.
í hópi þessara barna verða því
alltaf nokkur sem skólatannlæknir
nær ekki til.
Nokkrir forráðamenn kjósa að
börn þeirra fái sína þjónustu hjá
einkatannlækni og er það heimilt,
en áhersla er lögð á að öll börn
mæti til eftirlits hjá skólatann-
lækni með sínum bekk.
Ef barn sem gengur til einka-
tannlæknis fær ekki þá meðferð
sem þarf, er foreldrum gert við-
vart.
Auk þess sem tannlæknar vinna,
fer fram hjá skólatannlækningum
Reykjavíkur almennt tannvernd-
arstarf unnið af aðstoðarfólki.
Börn 6—12 ára eru látin skola
tennur sínar úr 0,2% natrium-
fluorid-upplausn 2svar í mánuði.
Flutt eru erindi og sýndar myndir
um tannvernd.
Öllum forráðamönnum barna 12
ára og yngri er gefinn kostur á
ókeypis flúortöflum til tannvernd-
ar handa börnum sínum.
Skólatannlækningar
á Húsavík
Ef nú borið er saman skipulag
og starfsemi skólatannlækninga í
Reykjavík og á Húsavík er ekki
óskaplega mikill munur á: Á báð-
um stöðum eru tannlæknar ráðnir
í vinnu og þiggja laun fyrir.
Á báðum stöðum leggja tann-
læknar fram reikninga fyrir unnin
verk, sem síðan eru greidd af
sjúkrasamlagi og/eða bæjarsjóði.
Höfuðmunurinn er að á Húsavik
eru 500 börn í tveimur skólum sem
báðir standa miðsvæðis í bænum,
en í Reykjavík eru um 13.000 börn
í tuttugu og sjö skólum, sem
dreifðir eru um hin ýmsu hverfi
borgarinnar. Og fjarlægðirnar eru
þar miklar.
Til þess að tryggja öllum skóla-
börnum í Reýkjavík tannlækna-
þjónustu er nauðsynlegt að hafa
tannlæknastofur í skólunum. Á
Húsavík geta hinsvegar tannlækn-
arnir auðveldlega þjónað börnun-
um í sínum stofum, enda eru þær
staðsettar steinsnar frá skólunum.
Ég hef aldrei heyrt nokkurn
mann halda því fram að „einu
skynsamlegu tannlækningarnar á
landinu væru „þrælskipulagðar"
skólatannlækningar í Reykjavík".
Höfuðatriðið er, að samkomulag
verði milli tannlæknis og bæjarfé-
lags um skipulag tannlækninga
sem hentar á viðkomandi stað. Og
Húsvíkingar hafa fundið sitt
skipulag og Reykvíkingar sitt. Ég
óska Húsvíkingum til hamingju
með þann góða árangur sem náðst
hefir í skólatannlækningum þar.
Athugun á tannheilsu
skólabarna
Skólatannlækningar í Reykjavík
hafa um árabil skráð DMFT
(summu skemmdra, tapaðra og
viðgerðra tanna) skólabarna i
Reykjavík, hver í sinum skóla.
Þegar margir skrá, verður óhjá-
kvæmilega nokkur munur á út-
komu en meðaltal DMFT frá öllum
skólum er reiknað og birt í árs-