Morgunblaðið - 11.10.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR11. OKTÓBER1985
Séra Heimir Steinsson á Þingvöllum:
Undirstraumurinn eini
Prédikun flutt í Dómkirkjunni fyrir setningu Alþingis 10. október 1985
Séra Heimir Steinsson á Þingvöll-
um Dutti eftirfarandi prédikun í
gær, fimmtudag, í dómkirkjunni í
Reykjavík í tengslum viö setningu
Alþingis, 108. löggjafarþings íslend-
inga;
Biðjum.
Drottinn, miskunna þú oss.
Kristur, miskunna þú oss.
Drottinn, miskunna þú oss.
Amen. .
Heyrið heilagt orð, er skrifað
sendur í fyrstu Mósebók og hljóðar
þannig í nafni Drottins:
Og sjá, Drottinn stóð hjá Jakob
og sagði: „Ég er Drottinn, Guð
Abrahams, föður þíns, og Guð
fsaks. Landið, sem þú hvilist á,
mun ég gefa þér og niðjum þínum.
Og sjá ég er með þér og varðveiti
þig hvert sem þú ferð, og ég mun
aftur flytja þig til þessa lands; því
að ekki mun ég yfirgefa þig fyrr
en ég hefi gjört það, sem ég hefi
þér heitið".
Amen.
Náð sé með yður og friður frá
Guði föður vorum og Drottni Jesú
Kristi.
Alþingi fslendinga kemur sam-
an í dag. Athöfnin hefst með guðs-
þjónustu f Dómkirkjunni. Þannig
hefur veirð farið að við setningu
Alþingis ár hvert frá því er það
safnaðist til fundar í fyrsta sinni
í Reykjavík fyrir réttum 140 árum.
Með þeim hætti stendur hann
að staðaldri frammi sá hinn forni
vefur, er áður umlék Alþingi á
Þingvöllum við Öxará öld af öld
og í öndverðu var upp settur með
kristnitöku árið eitt þúsund, en
átti sér þá þegar fyrirmynd í þing-
helgun forfeðra vorra í árdaga
allsherjarríkis á í slandi:
Grið voru sett, þingstaður
ákvarðaður og atferli manna snið-
inn stakkur, er tryggja skyldi
farsæla meðferð mála og friðvæn-
Ieg úrslit ágreiningsefna. Þing-
störfum í heild var skotið til efsta
dóms, orð og athafnir fyrirfram
lögð i hendur honum, er einn fer
með úrslitavald á jörðu og á himni.
Á hálfa elleftu öld hafa lands-
menn hagað alþingissetningu á
viðlika veg, að breyttu breytanda
frá kynslóð til kynslóðar, en í
grundvallaratriðum með sama
móti og í sama augnamiði. Þetta
gjörum vér enn, Iítil þjóð, og njót-
um þeirrar kjölfestu, sem lögð er
af hvoru tveggja, arfleifð íslend-
inga og skirskotun til hinztu raka
mannlegrarveru.
Alþingi og kirkja hafa ( fjöl-
mörgum greinum átt samleið í
nærfellt þúsund ár. Slíkt er ekki
að undra. í þessum stofnunum
tveimur krystallast saga, menning
og lifsbarátta fólksins, er bjó I
landinu og býr þar enn. Alþingi
er hverju sinni skipað mönnum,
sem allur almenningur hefur valið
til forystu. Kirkjan að sínu leyti
er þessi hinn sami almenningur
upp til hópa. Þjóðþing og kirkja
þjóðar taka því höndum saman og
verða eigi fremur aðskilin en þing
og þjóð, þjóð og kirkja.
Þessi efni eru oss engan veginn
allajafna efst í huga. Annað ber
hærra í erli daganna. Þeir sem aka
seglum og þokast fram eftir mikilli
móðu, hyggja fremur að öldulagi
og veðrabrigðum en undirstraumi
fljótsins, er ber þá uppi. Allt um
það fer hún leiðar sinnar, elfurin
eina, og hefur skipið með sér,
meðan stafnbúar rýna í sortann,
stýrimenn kreppa hönd um hjálm-
unvölinn og skipverjar ganga
hver til síns erfiðis. Þjóðinni, þingi
hennar og kirkju svipar til þeirrar
elfar, er ég dró líkingu af. Vér, sem
nú erum á dögum, gegnum að sinni
hlutverki skipshafnarinnar,
göngum inn I erfiði fyrri tíðar
manna og hyggjumst láta enn
öðrum ferjuna eftir við verkalok.
En oss er hollt að minnast undir-
straumsins, sem úrslitum réði,
áður en vér komum til sögu, og
einnig mun mestu varða, þegar vér
erum öll. Hann er meiri en vér. Á
ýmsa vegu hagræða menn farkost-
inum og atferli við siglinguna. En
enginn er líklegur til að ryðja fljót-
inu nýjan farveg, efna til framandi
þjóðar, þings eða kirkju, enda ekki
kunnugt, að neinn hyggi á svo stór-
brotið ráð. Vér sækjum sjálfsveru
vora til undirstraumsins. Hann er
meginstef lífs í landinu. Þjóðin er
meira en stundarsamhlaup ein-
staklinga. Alþingi er ofar einum
saman átökum um dagleg nauð-
synjamál. Kirkjan ris hærra en
nemur fátæklegri viðleitni þeirra
manna, er í hvern tima ganga á
vegum hennar.
Af þessum sökum er að finna
ákvæði um kirkjuna eigi síður en
um Alþingi og um grundvallarrétt-
indi almennings I stjórnarskrá
íslenzka lýðveldisins. Af sömu
ástæðu er upphaf alþingissetning-
ar fyrir altari kirkjunnar í þeirri
viðurvist alþjóðar, sem Ríkisút-
varpið miðlar, helgur atburður í
þjóðarsögu ævinlega, ár eftir ár.
Vér njótum slíkrar hátíðar í dag.
Að þessu sögðu er hins að
minnast með þakklæti, að þing og
kirkja skipta skilmerkilega með
sér þeirri varðveizlu sögulegs
samhengis, er nú var nefnd. Kirkj-
an hlutast ekki til um meðferð
einstakra ágreiningsefna á vett-
vangi stjórnmálaumræðu. Alþingi
skerst ekki í þá boðun kristinna
trúarsanninda, sem kirkjunni er
falin. Þessi verkaskipting er að
mestu sjálfgefin og ræðst af þeim
viðfangsefnum, sem hvor aðili um
sig hefur með höndum.
Verkaskiptingin hefur þó ekki í
för með sér róttæka aðgreiningu
svonefndra andlegra mála og ver-
aldlegra. Þegar kurlin koma til
grafar, sameinast báðir mála-
flokkar í manninum sjálfum.
Stjórnmálalausna er leitað vegna
manna, er eiga að hafa gagn af
úrræðunum. Kristin trú er boðuð
af umhyggju fyrir mönnum sem
þarfnast uppbyggingar. Heilbrigð-
ur maður er ekki sundurlimaður
milli andstæðra tilvistarsviða, er
lúta eigin lögmálum og skarast
hvergi. Hann er þvert á móti einn
og óskiptur persónuleiki. Trú og
samfélagsviðhorf eru gagnverk-
andi öfl í lífi hans. Hann getur
vissulega leitazt við að byggja öðru
aflinu út. En þaö orkar á hann
allt að einu, segir til sín sem
hungur eða örmögnun, ef ekki vill
betur til.
Maðurinn er harpa með tveimur
strengjum hið minnsta. Annar
strengurinn ómar í samskiptum
við náungann og umheim allan.
Hinn strengurinn kveður við „í
djúpum míns hjarta". Þar leita ég
svars við spurningum um heildar-
markmið, endanlegan tilgang.
Þegar strengirnir tveir hljóma
saman, er ég líklegri en ella til að
verða sjálfum mér og öðrum að
einhverju gagni. Viðbrögð mín við
vandkvæðum og ánægjuefnum
virkra daga mótast af lífsviðhorfi,
sem á rætur í innstu launkofum
hugskotsins. Lífsviðhorfið sjálft
þiggur yfirbragð af ytri reynslu.
Það lífsviðhorf, sem veldur því,
að vér höfum safnazt saman I
þessu húsi í dag, er oss öllum
kunnugt. Hér inni ríkir I raun
hvorki þjóð, þing né kirkja. Hér
ríkir Guð einn, faðir almáttugur,
skapari himins og jarðar. Hingað
erum vér kvödd í nafni sonar hans,
Jesú Krists hins krossfesta og
upprisna. Hér tekur Drottinn mig
tali og þig í orði Heilagrar ritning-
ar, í tilbeiðslu, í tónum og í þögn,
fyrir kraft heilags anda.
Lífsviðhorfi sfnu safnar Jesús
Kristur í einn stað í orðinu himna-
rfki, guðsríki. Um það talar hann
I líkingum af því tagi sem vér
heyrðum hér frá altari í dag: „Líkt
er himnaríki mustarðskorni, sem
maður tók og sáði i akur sinn.
Smæst er það allra sáðkorna, en
nær það vex, er það öllum jurtum
meira; það verður tré, og fuglar
himins koma og hreiðra sig í grein-
um þess.“
Þráfaldlega endranær ræðir
Jesús um þetta ríki, sem er allt I
senn öldungis ókomið og þó í nánd,
öllum ætlað, en engum fengið,
hulið „innra með yður“, eins og
hann einnig kemst að orði, en
jafnframt næsta áþreifanlegt og á
sér hliðstæðu í þeim orðum Gamla
testamentisins, sem hér voru lesin
I upphafi prédikunar: „Sjá ég er
með þér og varðveiti þig hvert sem
þú ferð, og ég mun aftur flytja þig
til þessa lands, því að ekki mun ég
yfirgefa þig fyrr en ég hefi gjört
það, sem ég hefi þér heitið."
Þetta lífsviðhorf, fyrirheit, lof-
orð um leyndardómsfullan vöxt og
þroska, um land að gjöf, um for-
sjón og fyllingu lífs, heyrir kirkjan
hverju sinni sem hún gengur fram
fyrir Guð. Fyrirheitinu fylgir
skuldbinding, fyrirmæli um að
freista þess að gjörast samboðin
hinu komandi ríki Guðs í orði og
athöfn.
Þar ber oss um hæl að þeirri
gagnkvæmni lífsviðhorfs og hvers-
dagslegra viðfangsefna, er áður
var nefnd. Fyrirmælin, sem kirkj-
an fær, skulu boðsend til þings og
þjóðar. Ekki þannig að skilja, að
kirkjan eigi yfir að ráða algildum
svörum við því t.a.m. hversu leggja
skuli vegi eða nýta fiskistofna. En
hitt býður hún hverjum manni að
taka mið af mustarðskorninu, búa
í haginn fyrir þá söngfugla eilífra
sanninda, sem ætlað er að hreiðra
sig í greinum trésins og svipast
um eftir ríkinu, landinu, sem
Drottinn hyggst gefa oss.
Þetta er ekkert viðhafnarskraf
eða orðræða um óljósa hugsjón.
Þetta er tilskipun. Drottni heyrir
jörðin og allt, sem á henni er. Land
hefur hann gefið oss; eyjuna hvítu
úti I hafinu fékk hann feðrum
vorum. Ingólfur Arnarson og niðj-
ar hans eru Abraham, ísak og
Jakob íslendinga. Þjóðin, sem
landið byggir, er kjörin, varðveitt
og hingað flutt til að una einmitt
þessu iandi í blíðu og í stríðu. Að
baki undirstrauminum, sem fyrr
var að vikið, er Guð sjálfur, hin
leynda uppspretta móðunnar
miklu, hafið, sem að lyktum mun
endurheimta hverja báru.
í hans nafni siglum vér og ber-
um ábyrgð á sjálfum oss, landinu
og samborgurum vorum andspæn-
is honum. Hann hefur sett hin
æðstu þingsköp og hin efstu lög:
Elska skaltu Drottin Guð þinn, og
náunga þinn eins og sjálfan þig.
Allt sem þér viljið, að aðrir menn
gjöri yður, það skuluð þér og þeim
gjöra. Verið þér því fullkomnir,
eins og yðar himneski faðir er
fullkominn. öll lagasetning og
stjórnsýsla skyldi með nokkrum
hætti taka mið af þessum boðorð-
um, þessari stjórnarskrá hins
komandi guðsríkis, sem I dagsins
önn kann að virðast smæst allra
sáðkorna, en verður um síðir
samkvæmt fyrirheiti Guðs öllum
jurtum meira.
Þannig er það Guð, sem á fyrsta
og síðasta leikinn í taflinu um líf
þjóðar, þings og kirkju. Hann réð
upphafi íslenzkrar sögu og öllum
aðstæðum til þessa dags. Úrræði
vor eru viðbrögð leikara á sviði,
sem Guð einn hefur sett.
Og sonur Guðs, Jesús Kristur,
hefur verið bðrnum þessa lands
athvarf og leiðarstjarna frá kyni
til kyns, siglingaljós um elfina
einu, áttaviti og lærifaðir skip-
verja varðandi stefnuna og sam-
skipti þeirra sín á milli.
Senn höfum vér siglt undir leið-
sögn hans I þúsund ár. Það er
engan veginn út í hött að gjöra
þeirri minningu nokkur skil og
hefjast handa um það von bráðar.
Þúsund ára afmæli kristnitökunn-
ar er væntanlega tilefni þjóðhátíð-
ar hið minnsta. Ekki er óeðlilegt
að vænta þess, að hann af því til-
efni verði I einhverri mynd á ný
upp settur í sínu fyrra umhverfi
hinn forni vefur, er svo lengi var
sleginn á Þingvöllum við Öxará.
Sú hugmynd er ekki hégómi, held-
ur snýst hún um sjálfsmynd þjóðar
á viðsjárverðum tímum. Hvergi er
oss hentara að stara í undirstraum
elfarinnar miklu en einmitt austur
þar, sem forðum „stóð hann Þor-
geir á þingi, er við trúnni var tekið
af lýði“. Hugmyndin um aukin
tengsl Alþingis, Þjóðkirkjunnar og
Þingvalla í tilefni kristnitökuaf-
mælis hefur þegar komið fram í
þingsölum. Kirkjan hefur að sín-
um hluta tekið undir þau orð og
væntir góðs af samvinnu þar að
lútandi.
Hitt sé oss þó ævinlega hugfast,
að bezta gjörum vér minningu
kristnitökunnar og allra kristinna
verðmæta annarra með því að hafa
i heiðri réttlætið, kærleikann og
miskunnsemina við lífið og lífsins
börn, alin og óborin. Því að „það
sem þér gjörðuð einum minna
minnstu bræðra, hafið þér gjört
mér,“ segir Drottinn Jesús, hann
sem hefur heitið að gefa oss
himnaríki, hann sem er allt I senn
leikstjóri og hafnsögumaður heill-
ar veraldar, hann, sem einn þekkir
undirstraum eilífðarinnar að fullu.
Ég bið Alþingi og islenzkri þjóð
blessunar Guðs. Megi hann verða
með oss öllum I verki þennan dag
og á komandi misserum. Njóti
stafnbúar skarpskyggni og ráð-
snilli, stýrimenn vizku og góð-
girndar og skipverjar allir heilir
handa. Amen.
Dýrð sé Guði, föður, syni og
heilögum anda svo sem var I upp-
hafi, er enn og verða mun um aldir
alda. Amen.
Takið hinni postullegu kveðju:
Náðin Drottins vors Jesú Krists
og kærleiki Guðs og samfélg heil-
ags anda sé með yður öllum. Amen.
í Jesú nafni. Amen.
Alþingi:
Minningarorð um
Axel Jónsson
Við þingsetningu í gær, fimmtudag,
flutti Stefán Valgeirsson, aldurs-
forseti þingsins, eftirfarandi
minninarorð um Axel heitinn Jóns-
son, fyrrverandi alþingismann,
sem lézt 30. ágúst s.l.:
„Axel Jónsson fyrrverandi al-
þingismaður andaðist laugar-
daginn 30. ágúst, 63 ára.
Axel Jónsson var fæddur í
Reykjavík 8. júní 1922. Foreldrar
hans voru Jón klæðskeri þar
Björnsson bónda í Núpsdals-
tungu í Miðfirði Jónssonar og
Lára Þórhannesdóttir bónda á
Glæsivöllum og síðar á Melum I
Miðdölum Gíslasonar. Um ferm-
ingaraldur fluttist Axel með
móður sinni að Hvítanesi I Kjós.
Veturinn 1937-1938 stundaði
hann gagnfræðanám í Reykjavík.
Rúmlega tvitugur að aldri reisti
hann nýbýlið Fell í landi Blöndu-
holts I Kjós og stundaði jafn-
framt bifreiðaakstur. Árið 1953
flyst hann til Kópavogs og er
sundlaugavörður í Reykjavík til
1959 og síðan forstjóri Sundlaug-
anna til 1961. Árin 1962-1968 er
hann fulltrúi framkvæmdastjóra
Sjálfstæðisflokksins, síðan full-
trúi hjá Almannavörnum ríkis-
ins 1968-1971 og loks fram-
kvæmdastjóri Sambands sveit-
arfélaga I Reykjaneskjördæmi
1971-1978.
Axel Jónsson var löngum
áhugamaður um félagsmál og
þjóðmál og valinn til margs
konar forustustarfa. Hann var
formaður Ungmennafélagsins
Drengs í Kjós 1946-1949, formað-
ur Ungmennasambands Kjalar-
nesþings 1950-1956, í stjórn
Ungmennafélags Islands 1955-
1957, I stjórn íþróttasambands
fslands 1959-1964 og formaður
Æskulýðssambands íslands
1959-1960. Hann var kosinn I
áfengismálanefnd 1964 og í
stjórn atvinnuleysistrygginga-
sjóðs 1974-1978. Hann var í
bæjarstjórn Kópavogskaupstað-
ar 1962-1982, sat lengi í bæjar-
ráði og var forseti bæjarstjórnar
1976-1977. í alþingiskosningun-
um 1963 var hann kjörinn vara-
þingmaður Sjálfstæðisflokksins
í Reykjaneskjördæmi og átti
sæti á öllum þingum til 1978, oft
sem varaþingmaður en hlaut fast
sæti á Alþingi 1965-1967 og
1969-1971 vegna fráfalls kjörinna
þingmanna og var að síðustu
landskjörinn alþingismaður
1974-1978. Alls átti hann sæti á
16 þingum.
Áxel Jónsson stundaði íþróttir
á unglingsárum og tamdi sér í
góðum félagsskap drenglyndi i
viðskiptum í hvívetna. Hann var
ósérhlífinn og samvinnuþýður og
ávann sér traust með störfum
sínum. Árum saman vann hann
að bæjarmálum I Kópavogi og
átti bæjarfélagið farsælan og
ötulan liðsmann í forustusveit
þar sem hann var. Flokki sinum
vann hann af alhug, stefnufast-
ur, gætinn og hófsamur. Hátt i
tvo áratugi átti hann við heilsu-
brest að stríða, en hélt áfram
störfum svo lengi sem auðið var.
Síðustu æviárin hlaut hann þó
að draga sig i nokkurt hlé.
Ég' vil biðja þingheim að
minnast Axels Jónssonar með
því að rísa úr sætum."