Morgunblaðið - 26.01.1986, Side 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGÚR 26.JANÚAR 1986
AFÞREYINGl
Sovésku mynd-
böndin reynast
hálfgerð ómynd
Ráðamenn í Sovétríkjunum
hafa lengi þráast við að
viðurkenna vaxandi áhrif mynd-
bandsins. Hafa þeir reynt að telja
sér trú um að hér væri aðeins á
ferðinni ein dillan enn, sem brátt
liði hjá og í versta falli að menn
freistuðust til að nota tækin til
klámmyndasýninga.
Auk Moskvu eru myndbanda-
leigur aðeins í átta öðrum borgum
í Sovétríkjunum. Framleiðendur
myndbandanna segja hins vegar,
að þau séu látin safna ryki í vöru-
geymslunum vegna andstöðu
áætlanasmiðanna, sem ekki vilja
gefa leyfi fyrir fleiri leigum.
Sólarhringsleigan fyrir kvik-
mynd er frá 85 kr. íslenskum upp
í tæpar 300 og óátekið band
kostar nærri 3000 krónur en
gæðin eru heldur rýr.
„Ef ekki er gætt ýtrustu var-
kámi fer allt í flækju," segir V.V.
Beliakov, óhamingjusamur
áhugamaður um myndbönd, í
bréfí sem hann skrifaði til „Ned-
elya“, vikulegs fylgirits „Iz-
vestiu". „Þótt bandið eigi að vera
í ábyrgð segir alls ekkert um
framleiðandann eða hvar hægt sé
að skipta því. Hvers konar þjón-
usta er þetta eiginlega?" spyr
„Nedelya".
Svartamarkaðsverð á óáteknu,
útlendu myndbandi er um 5.700
krónur og fyrir útlenda kvikmynd
er hægt að fá meira en 11.000.
Vestrænir áhugamenn um kvik-
myndalist falla í stafí yfír Eisen-
stein, frægasta kvikmyndagerðar-
manni Rússa, en Rússar sjálfír
hafa séð „ívan grimma" og „Orr-
ustuskipið Potemkin" jafn oft á
sjónvarpsskerminum og Bretar og
Bandaríkjamenn „Casablanca" og
„Bardagann við OK Corral“. Þess
vegna vilja þeir miklu heldur eyða
kvöldinu með Steven Spielberg.
Rússar, sem komastyfír erlend-
ar kvikmyndir, geta gert sér úr
því góðan pening. Ef þeir eiga
sjálfír myndbandstæki geta þeir
sýnt myndina heima fyrir að-
gangseyri, um 300 krónur fyrir
manninn, eða leigt hana þeim sem
á tæki. Sá sem á tvö tæki, dálítið
af óáteknum böndum og aðgang
að erlendum kvikmyndum er með
gullnámu í höndunum.
Rússar framleiða sitt eigið
myndbandstæki sem heitir
„Elektronika VM12“ og kostar
um 85.000 krónur, sex mánaða
laun eða meira. Áðumefndur
Beliakov er þó ekki yfír sig hrif-
inn.
„Síðan ég keypti mitt í júní hef
ég orði að gera við það sjálfur
fímm sinnum," segir hann. Ef
hann hefði farið í verslanimar,
sem selja notaða vöru, hefði hann
getað keypt útlent tæki fyrir
170.000—290.000 krónur en þessi
tæki hafa Rússar, sem starfa
erlendis, haft heim með sér og oft
era þau alveg ónotuð.
Annar lesandi, kona, sem skrif-
aði til „Nedelya", kvaðst hafa sér
til mikillar furðu rekist á stað í
Garga, sumarleyfísbæ á Svarta-
hafsströnd, þar sem sýndar vora
kvikmyndir af myndbandi. Hafði
vinkona hennar átt mjög ánægju-
legt kvöld á svona stað í Búlgaríu
og þess vegna hlakkaði hún til
og sá fyrir sér í anda lítið borð
með léttum veigum og snarli og
tvo skjái í rökkvuðum sal. Von-
brigðin vora mikil. í heila klukku-
stund varð hún að bíða í biðröð
eftir miðum og þótt hún væri svo
heppin að fá þá vora þeir miklu
fleiri sem enga fengu. Salurinn
þar sem sýningin fór fram var lít-
ill og dimmur, yfírfullur af fólki
með samlokur á hnjánum og það
sem verra var, sagði þessi
hneykslaði lesandi, fólkið var að
horfa á 15 ára gamla mynd. Fyrir
það hafði það borgað fímm sinn-
um meira en á nýjustu myndimar
í dýrastu kvikmyndahúsnum.
- JULIA WATSON
KÆRAl
Nokkurskonar
öfugt flugrán
Fyrram öldungadeildarþing-
maður í Bandaríkjunum hef-
ur nú gert það, sem alla lang-
þreytta flugfarþega hefur alltaf
dreymt um. Hann hefur farið í
mál við flugfélag vegna þess, að
hann var látinn hanga um borð í
flugvél úti á brautarenda í þrjá
kiukkutíma. Málið höfðar hann
vegna „fangelsunar á fölskum
forsendum".
James Abourezk, demókrati,
sem tók heldur að sér það van-
þakkaða verk að berjast fyrir
auknum skilningi milli Araba og
Ameríkana en sitja annað kjör-
tímabil í öldungadeildinni fyrir
Suður-Dakóta, krefst þess, að
New York Air greiði honum
200.000 dollara fyrir „andlega
áníðslu" og fyrir að hafa haldið
honum nauðugum á Washington-
flugvelli kvöld eitt í október.
Ennþá hefur stefnan ekki verið
birt flugfélaginu en talsmenn þess
þykjast koma af ijöllum og segjast
ekkert botna í þessari kröfugerð.
Þau viðbrögð koma ekki á óvart
því að þetta mál getur haft óþægi-
legar afleiðingar fyrir þetta flug-
félagogönnur.
Abourezk, 54 ára gamall sonur
líbansks farandsala og ólaunaður
formaður arabísk-amerísku jafn-
réttisnefndarinnar, var á ieið til
New York þetta umrædda kvöld
leyft farþegum að fara frá borði.
Lögfræðingurinn, Malea Kiblan,
heldur því sama fram og far-
þegamir, að fyrir flugfélaginu
hafí vakað það eitt að þurfa ekki
að bæta Abourezk og öðram far-
þegum biðina.
Þegar til New York var komið
varð það svo til að bæta gráu
ofan á svart, að þeir farþeganna,
sem ætluðu að fara þaðan áleiðis
heim, komust ekki af stað fyrr
en um miðja nótt. Þar seinkaði
ferðinni einnig um þijá tíma.
HANDTAKA — Nauðgun er nýjasta refsingin sem ógnarstjórn Pinoc-
hets beitir konur.
CHILE ^
Böðlarnir beita i
nauðgun sem refsingn
IChile er nauðgun orðin ein af aðferðum öiyggislögreglunnar við að
refsa kvenfólki og vara það við stjómmálalegum afskiptum. Hafa
upplýsingar um þetta verið að berast frá landinu að undanfömu.
Konur og stúlkur, sem sækja
pólitíska fundi, eiga það á hættu,
að öryggislögreglumenn bíði þeirra
þegar þær koma heim. Era þá pilsin
eða fötin þeirra dregin upp yfír
höfuðið til að þær geti ekki síðar
þekkt ofbeldismennina og síðan er
þeim nauðgað.
Dr. John Havard, ritari bresku
læknasamtakanna, hefur skýrt frá
þessum glæpaverkum öryggislög-
reglunnar en hann sat nýlegá ráð-
stefnu í Chile um mannréttindamál
en hún var haldin á vegum lækna-
samtakanna þar í landi.
I Chile era nauðganir yfirleitt
fátlðar og afleiðingar þessa nýja
ofbeldis eru því enn verri fyrir það,
að heilsugæslufólk er ekki vant að
fást við mál af þessu tagi. Margar
stúlkur skammast sín svo, að þær
þora ekki að leita sér hjálpar, og
oft vitnast ekkert um nauðgunina
fyrr en þær komast að raun um,
að þær era ófrískar og neyðast til
að leita læknis af þeim sökum.
Dr. Havard segir ítarlega frá
þessu I nýlegu hefti af riti bresku
læknasamtakanna, „British Medical
Joumal", og skorar á breska lækna
að styðja starfsbræður sína í Chile.
„Okkur ber skylda til að styðja
chilesku læknana, sem þrátt fyrir
áhættuna gera hvað þeir geta til
að vekja athygli á því, sem er að
gerast, og reyna að koma í veg
fyrir það,“ sagði dr. Havard fyrir
skömmu.
Nýlega voru tveir læknar í Chilé
reknir úr læknasamtökunum fyrii'
að hafa tekið þátt I pyntingum og
verið er að rannsaka mál annarra-
Er óttast, að 30—40 læknar hafí
lagst svo lágt að taka þátt í áð
pynta fólk á síðustu tíu árum.
Læknar, sem gerast of opinskáir,
hafa einnig orðið fyrir ofsóknum
öryggislögreglunnar, reknir úr
starfí, sendir í útlegð og stunduVn
pyntaðir. Alþjóðleg mótmæli hafa
þó komið sumum þeirra til hjálpar,
eins og t.d. dr. Pedro Castillo, félaga
í siðanefnd læknasamtakanna I
Chile. Hann var dæmdur til 90 daga
útlegðar á afskekktum stað í Suð-
ur-Chile en var látinn laus þaðan
eftir aðeins 16 daga vegna ahcf-
mæla víða um heim.
'£I
„Það, sem læra má af ástandinu
í Chile, er, að það er ákaflega lítið
skref fyrir lækni, sem læst ekki
sjá ummerki pyntinganna á fanga,
að vera sjálfur viðstaddur yfír-
heyrslumar — nema hann hafí
stuðning og aðhald af starfsbræðr-
um sínum," sagði dr. Havard.
- ANNABEL FERRIMAN
en þar ætlaði hann að sitja fund
og fínna menn að máli í aðalstöðv-
um SÞ. Flugvélin fór þó ekki í
Ioftið klukkan hálf fímm eins og
til stóð, heldur beið hún með far-
þegana á regnvotum vellinum til
klukkan hálf átta en þá var
Abourezk orðinn of seinn til að
hitta nokkum mann.
Farþegamir vora að sjálfsögðu
orðnir reiðir og pirraðir en þrátt
fyrir það bannaði flugstjórinn
þeim að yfírgefa vélina, jafnvel
þeim, sem voru svo óamerískir að
vilja ganga spölinn frá flugvélinni
að flugstöðinni.
Abourezk lætur fátt eftir sér
hafa um málið, en sagt er, að
lögfræðingur hans hafí vísað á
bug þeirri fullyrðingu flugstjór-
ans, að hann hefði misst sæti sitt
í flugtaksröðinni ef hann hefði
DAUÐASLYS
Steinolíuofn, sem japanska
risafyrirtækið Sanyo hefur
framleitt, hefur kostað a.m.k.
§ögur mannslíf. í ljós hefur komið
alvarlegur hönnunargalli í þessari
framleiðsluvöru fyrirtækisins sem
haft hefur voveiflegar afleiðingar
sem og að stjómarformaður þess,
Karoru Iue, sem er 72 ára að
aldri, hefur talið sér skylt að láta
af störfum. Hann hefur tekið á
sig persónulega ábyrgð á mistök-
unum.
Steinolíuofninn sem hér um
ræðir var settur á markað í sept-
ember 1984. Olli hann kolmónox-
íðeitran, og af þeim sökum létust
flögur japönsk böm, þar af tvö
ungböm. Þijátíu og sjö aðrir voru
fluttir á sjúkrahús vegna eitrunar.
Hönnunargallinn var sá, að
loftræstiop ofíisins var of lítið.
Efnisagnir úr gólfteppum bárast
Forsljórinn
axlar
ábyrgðina
inn í það og stífluðu það í sumum
tilvikum og við brennslu barst
banvænt, lyktarlaust kolmónoxíð
út í andrúmsloftið.
Starfsmenn Sanyo segja að
ofninn hafí verið þrautreyndur í
sex mánuði áður en sala hófst og
að ríkisskipuð nefnd sem kannar
neyzluvörar áður en þær eru sett-
ar á markað hafí veitt samþykki
til þess að hann yrði framleiddur
og seldur. Fyrsta dauðaslysið, sem
hann olli, var I marzmánuði á síð-
asta ári og síðastliðið vor varð
forráðamönnum Sanyo ljóst að
slysin stöfuðu af ófullnægjandi
brennslu í ofnunum. „Mér þykir
mjög fyrir því að ekki vora gerðar
í tæka tíð viðeigandi ráðstafanir
gegn mistökunum," segir Karoro
Iue stjómarformaður Sanyo.
Hann mun ekki einungis láta af
störfum hjá fyrirtæki sínu heldur
jafnframt láta af varaformennsku
hjá verzlunarráði Osaka.
Þá hafa allir stjómarmenn
Sanyo Electric og stjómarmenn
dótturfyrirtækisins Tokyo Sanyo
Electric boðizt til að segja af sér
en ekki hefur enn verið tekin
ákvörðun um, hvort svo verður.
Sanyo seldi 59.715 ofna af
þeirri tegund sem hér um ræðir.
92% hefur verið skilað aftur enda
hafa viðvaranir birzt í 58 dag-
blöðum og í sjónvarpi.
- PETER MACGILL