Morgunblaðið - 21.02.1986, Qupperneq 12
12
MORG UNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR1986
GUNNLAUGUR HALLDÓRSSON
Fæddur 6. ágúst 1909
Dáinn 13. febrúar 1986
I dag verður borinn til hinstu
hvílu frá Bessastaðakirkju Gunn-
laugur Halldórsson arkitekt.
Hreppsnefnd Bessastaðahrepps
vill þakka á þessari stundu Gunn-
laugi Halldórssyni með virðingu og
þökk hin miklu og gifturíku störf
hans fyrir þetta sveitarfélag, en
hann sat í hreppsnefnd Bessastaða-
hrepps um 28 ára skeið. Auk þess
að vera hreppsnefndarmaður vann
hann alla tíð fyrir hreppinn að þeim
málum er snertu skipulag og bygg-
ingar, og var tæknilegur ráðgjafi
hreppsnefndarmanna hveiju sinni.
Hann sat í ýmsum nefndum fyrir
sveitarfélagið, m.a. var hann full-
trúi í samvinnunefnd um skipulags-
mál Reykjavíkur og nágrennis.
Fyrstu frumdrög að aðalskipu-
lagi fyrir Bessastaðahrepp eru gerð
af Gunnlaugi Halldórssyni árið
1965. Ekki komst það mál lengra
að sinni. En árið 1971 er svo lagt
fram aðalskipulag fyrir hreppinn
unnið af Skipulagsstjóra ríkisins. Á
þessum uppdrætti er settur inn
flugvöllur. Ibúar hreppsins mót-
mæltu þessu. Átti Gunnlaugur
drýgstan þátt í því að þetta skipulag
varð aldrei að veruleika, enda barð-
ist hann hart á móti þessari flug-
vallarhugmynd.
Gunnlaugur Halldórsson hefur
verið ráðgefandi arkitekt núverandi
skipulagsnefndar Bessastaða-
hrepps, og miðlað okkur nefndar-
mönnum af sinni miklu reynslu.
Aðalskipulag þetta sem unnið hefur
verið að síðan 1982 var staðfest
af félagsmálaráðherra 3. janúar sl.
Veit ég að Gunnlaugur hefur glaðst
yfir að hans mikla áhugamál var
nú loks komið í heila höfn.
Gunnlaugur Halldórsson hefur
markað djúp spor í sögu Bessa-
staðahrepps, sem við íbúamir fáum
seint fullþakkað. Hreppsnefnd vil)
á kveðjustund þakka Gunnlaugi öll
hans miklu og giftudijúgu störf
fyrir byggðarlag okkar. Eiginkonu
hans, frú Guðnýju Klemensdóttur,
bömum þeirra hjóna og fjölskyld-
unni allri færum við innilega sam-
úðarkveðju.
Guð blessi minningu Gunnlaugs
Halldórssonar.
F.h. Hreppsnefndar Bessastaða-
hrepps,
Erla Sigurjónsdóttir, oddviti
Ég mun hér leitast við að rekja
örfáar minningar mínar um Gunn-
laug Halldórsson arkitekt og helsta
ráðgjafa okkar Álftnesinga í skipu-
lags- og umhverfis- og bygginga-
málum um áratuga skeið, ég veit
að aðrir mér kunnugri munu gera
ævi- og starfssögu hans gleggri
skil.
Gunnlaugur sat í hreppsnefnd
Bessastaðahrepps frá árinu
1950—1978 og gegndi jafnframt
störfum byggingafulltrúa allt til
ársins 1982, og ráðgjafastörfum í
skipulagsmálum til dauðadags.
Kynni okkar Gunnlaugs hófust að
heita má fyrst er ég settist í hrepps-
nefnd Bessastaðahrepps árið 1968.
Fljótlega varð ég þess var hver hinn
„sterki" maður nefndarinnar var,
hann var mjög leiðandi í öllum þeim
málum er hann lét sig skipta. Hann
ígTTindaði mál mjög vel, var fastur
fyrir á sinni meiningu, svo fastur
að manni þótti á stundum nóg um.
Ekki vil ég hlda því fram hér að
við höfum alltaf verið sammála í
öllum málum við Gunnlaugur, enda
væri slíkt ekki eðlilegt, kom fyrir
að við vorum á öndverðum meiði
og báðir vildu halda sínu án þess
þó að til persónulegs ósættis kæmi.
Með slíkum mönnum er gott að
starfa og deila við einnig. Ég
minnist þess er við höfðum kynnst
nánar að hann sagði við mig einu
sinni: „ég veit, Einar, að þér finnst
ég vera þver og snúinn en það er
ekki alltaf þannig heldur hitt að ég
hef reynt að fá fram umræður um
ýmis mál með því að vera talsmaður
ímyndaðs skuggaráðuneytis." Ég
get þessa hér því ég veit að ýmsir
hafa túlkað viðmót Gunnlaugs á
annan veg en raun bar vitni, hann
var til að leiðbeina fólki í þeirra
vandamálum, hagræddi ýmsum
verkum eins og hann taldi best fara
hjá hveijum og einum; þetta þýddi
ekki alltaf það að allir væru ánægð-
ir með þær breytingar er hann ósk-
aði, en ég veit að góður hugur bjó
að baki þessara athugasemda hans.
Álftnesingar standa í mikilli
þakkarskuld við Gunnlaug Hall-
dórsson, þó ekki væri nema fyrir
framgöngu hans í „flugvallarmál-
inu“ þar var hann fremstur í flokki
margra ágætra sveitunga til að
bægja frá þessum hugsanlega vá-
gesti, sem flugvöllurinn hefði orðið
ef til byggingar hans hefði komið.
Er það kom í minn hlut að greiða
Gunnlaugi laun fyrir störf hans,
sem byggingafulltrúi, er mér ljúft
og skylt að geta þess að þar var
aldrei verið að verðleggja eftir gild-
andi töxtum heldur var spurt: „Er
nokkuð til í kassanum núna“ og í
framhaldi af því: „Ég var að hugsa
um að koma með reikninginn minn
áður en þú lokar ársreikningi." Svo
kom reikningurinn og get ég fullyrt
að hann var aldrei nema hluti af
því sem honum bar. Hafði ég oftar
en einu sinni orð á þessu við Gunn-
laug, en_ viðkvæðið var ætíð það
sama: „Ég hef gert þér reikning
og ég vil ekki meira."
Samband okkar Gunnlaugs varð
síðustu ár mín í hreppsnefnd mjög
gott og náið og vil ég segja að það
hafi þróast upp í góðan vinskap.
Eftir að ég hætti afskiptum af
málefnum sveitarfélagsins átti
hann það til að hringja og biðja
mig að líta við hjá sér og spjalla
um einhver mál er honum voru
hugleikin. Nú síðast í desember
hafði hann samband við mig og
hafði orð á því að við yrðum að
hittast og gera okkur glaðan dag
við gott tækifæri, dagsetning var
ekki fastbundin þá, en hugsað gott
til glóðarinnar seinna. Þetta seinna
kom aldrei því það næsta sem ég
frétti til vinar míns var að hann
lægi fjársjúkur á sjúkrahúsi. Ég
veit að mér leyflst fyrir hönd minna
sveitunga að færa Gunnlaugi hinstu
þakkir fyrir hans ósérhlífnu störf í
þágu sveitarfélagsins á liðnum ára-
tugum. Frú Guðnýju Klemensdótt-
ur, eiginkonu Gunnlaugs, og fjöl-
skyldu þeirra sendi ég samúðar-
kveðjur.
Blessuð sé minning Gunnlaugs
Halldórssonar.
Einar Ólafsson
í dag kveðjum við Reykjalundar-
menn góðan vin og samstarfsmann,
Gunnlaug Halldórsson arkitekt. Á
nokkrum árum höfum við horft á
bak mörgum, sem við teljum til
frumheijanna við uppbyggingu
hinnar sérstæðu stofnunar og starf-
semi á Reykjalundi. Við, sem á síð-
ari árum höfum komið til starfa
þar, hljótum að skipa Gunnlaugi í
þann hóp því allt yfírbragð staðar-
ins og sérhver lína dregin frá upp-
hafí er hans handverk. Enda þótt
Gunnlaugur hafí hvorki verið fé-
lagsmaður í SÍBS né fastur starfs-
maður á Reykjalundi tóku um-
fangsmiklar byggingaframkvæmd-
ir þar upp dijúgan tíma hans og
þegar aldur færðist yfír og starfs-
orka minnkaði lét hann Reykjalund
ganga fyrir með verkefni, sat viku-
lega fundi bygginganefndar og kom
á öðrum tímum í heimsóknir til
skrafs og ráðagerða með teikninga-
strangann undir hendinni. Einhver
sagði mér þegar ég hóf störf á
Reykjalundi, að allar tilfærslur og
breytingar á staðnum væri erfítt
að fá í gegn því þar stæði Gunn-
laugur fyrir brynjaður sérstökum
skoðunum á húsagerðarlist. Á þess-
um tíma fyrir um 12 árum voru
miklar framkvæmdir í gangi við
alhliða stækkun stofnunarinnar og
með okkur yngri starfsmönnum
voru að fæðast áform um margs
konar breytingar, sem við töldum
að gera myndu Reykjalund betur
hæfan til að gegna hlutverki sínu
sem alhliða endurhæfíngarstofnun
og stórt iðnfyrirtæki. Vissulega var
fyrirstöðu að fínna hjá Gunnlaugi
þegar við settum óskir okkar fram
og má vera, að sú aðferð hans að
sitja og hlusta, horfa í gaupnir sér
og hugsa, standa upp og ganga út,
hafí verið mistúlkuð sem áhugaleysi
á málinu. Svo var þó ekki, nema
þegar óskir okkar voru órökstuddar
og bomar upp í bráðræði. Slíkt
sáum við aldrei á blaði frá honum.
Hins vegar gat hann varið mættur
með góðar hugmyndir okkar út-
hugsaðar og útfærðar á teikningu
á næstu dögum, geislandi af elju
og áhuga.
Gunnlaugur bjó sér til brynju,
sennilega af nauðsyn, þar sem hann
var brautryðjandi ákveðinnar
stefnu í arkitektúr á íslandi, sem
hann hlaut að veija og hélt alltaf
við. Sú brynja reyndist þunn og
fyrir innan fann ég einstakan öðl-
ing, ráðgjafa, samstarfsmann og
vin. Fyrir hönd starfsfólks á
Reykjalundi vil ég þakka Gunnlaugi
samvinnuna og störf hans á Reykja-
lundi um liðlega 40 ára skeið, sem
í dag mynda ramma um starfsvett-
vang okkar.
Við vottum Guðnýju konu hans,
bömum og bamabömum dýpstu
samúð og biðjum Guð að geyma
góðan mann.
Björn Ástmundsson
Gunnlaugur Halldórsson arkitekt
kvaddi þennan heim á sömu stundu
og Hörður Ágústsson var að tala
um brautryðjandastarf hans fyrir
fullu húsi arkitekta í Ásmundarsal,
fimmtudagskvöldið 13. febrúar
1986.
Gunnlaugur var tæpra 77 ára
þegar hann lést. Hann hélt ungur
til náms í byggingalist við Konung-
legu dönsku listaakademíuna í
Kaupmannahöfn og útskrifaðist
þaðan árið 1933, þá aðeins 23 ára
gamall, yngstur þeirra sem þá
höfðu útskrifast þaðan. Þetta vakti
athygli þar ytra og voru höfð viðtöl
við hann í dagblöðum þar af þessu
tilefni. Þegar á námsárum sínum
kom hann mikið við sögu vegna
framlags síns til byggingalistar á
íslandi. Má til dæmis nefna, að
hann hlaut fyrstu verðlaun í sam-
keppni um verkamannabústaði árið
1930, en þá var hann aðeins 21 árs
gamall.
Gunnlaugur Halldórsson var að
margra áliti sannastur íslenskra
„modemista". Hann var „funkt-
ionalisti" fram í fíngurgóma og
einkar næmur á þau atriði sem máli
skipta. Hann var sérlega trúr þess-
um sjónarmiðum sínum og hvikaði
ekki annars staðar en þar sem það
átti við. Byggingar á borð við
Garðastræti 31 og Búnaðarbanka
íslands í Austurstræti em dæmi um
verk arkitekts, sem náði fullkomn-
um tökum á viðfangsefni sínu.
Þegar Búnaðarbanki íslands
byggði yfír starfsemi sína var
Gunnlaugi falið verkið og hafði
hann jafnframt yfímmsjón með
smíði hússins. Þetta varð fyrsta
meiriháttar byggingalistaverkið á
Islandi í funkisstíl.
Gunnlaugur hafði oft orð á því,
að þetta hafí verið óvenjulegt við-
fangsefni vegna þess að skilningur
bankastjórans, sem þá var Hilmar
Stefánsson, hafí verið mikill fyrir
málinu og fékk Gunnlaugur eitt og
hálft ár til þess að undirbúa fram-
kvæmdina. Allir sem að húsinu
unnu vom fyrsta flokks, hver á sínu
sviði. Þar má fyrstan telja danska
arkitektinn Börge Mogensen, sem
teiknaði ásamt þeim Skarphéðni
Jóhannssyni og Gunnlaugi hús-
gögn, sérstaklega fyrir þetta hús.
Seinna varð Börge Mogensen
heimsfrægur fyrir sína hönnun.
Hluti af húsgögnum þessum em
enn notuð á skrifstofu bankastjóra.
Á jarðhæð hússins em listaverk,
sem gerð vom sérstaklega fyrir
bankann, eftir þá Siguijón Olafsson
og Jón Engilberts, en þeir vom
báðir skólabræður Gunnlaugs á
Akademíunni í Kaupmannahöfn.
Á þessu verki sannast, hve mikils
virði góð hönnun er því nánast engu
hefur þurft að breyta í afgreiðslusal
bankans frá því hann var opnaður
og verður það að teljast einstakt,
þegar höfð er í huga öll sú þróun,
sem orðið hefur á seinustu 40 ámm
í bankastarfsemi.
Af öðmm merkum verkum hans
má telja Reykjalund, Háskólabíó,
Tryggingastofnun ríkisins, hús
Egils Vilhjálmssonar, Amtsbóka-
safnið á Akureyri, Búrfellsvirkjun,
fjölda einbýlishúsa, verkamannabú-
staði við Hringbraut, Félagsgarðs-
húsin, byggingar á Bessastöðum
og ótal önnur verk.
Spor Gunnlaugs Halldórssonar
sjást víðar en í byggingaverkum
hans. Þau sjást í verkum margra
samtíðarmanna hans og þeirra
arkitekta, sem á eftir komu. Hann
hafði úrslitaáhrif á daglegt um-
hverfí, sem menn leiða hugann ekki
að, en líta frekar á eins og sjálf-
sagða. Hér má nefna atriði eins og
legu Miklubrautar, stefnu Suður-
götu á Keili og fleira þess háttar.
Verk hans einkenndust af látleysi
en vom samt aldrei sviplaus, heldur
höfðu þau þvert á móti einhver sterk
innri einkenni, sem ekki er hægt
að skilgreina.
Ég varð þess heiðurs aðnjótandi
að fá að vinna með Gunnlaugi um
nokkurt skeið. Þessi samvinna hófst
þegar hann bað okkur félagana að
Gunnlaugur Halldórsson teiknaði á sínum tíma viðbyggingu við forsetasetrið á Bessastöðum.