Morgunblaðið - 23.04.1986, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL1986
Fátæktín og skömmt-
unarseðlarnir
eftir Guðrúnu
Agústsdóttur
Sú umræða sem orðið hefur um
fátækt að undanfomu hefur vakið
mikla athygli.
Það virtust töluvert margir álíta
að fátækt hefði verið útrýmt úr
landinu og að eina leiðin til að
kynnast henni væri að lesa gamlar
bækur og blöð.
Við sem sitjum í Félagsmálaráði
Reykjavíkurborgar urðum hins
vegar ekkert hissa. Því miður hefur
alltaf verið til einhver fátækt hér
en að undanfömu hefur hún aukist
vegna stefnu þeirrar ríkisstjómar
sem nú situr.
Fjölgun skjólstæðinga
Þegar núverandi ríkisstjóm
ákvað að ná niður verðbólgunni á
þann hátt að láta venjulegt launa-
fólk greiða hana niður og 30%
kjaraskerðing var staðreynd létu
afleiðingarnar ekki á sér standa.
Fljótlega varð vart við verulega
aukningu þeirra sem á aðstoð fé-
lagsmálastofnunar þurftu að halda
og það sem sérstaka athygli vakti
var, að nú leitaði fullfrískt fullvinn-
andi fólk aðstoðar af því að endar
náðu ekki saman og það átti ekki
fyrir salti í grautinn sinn. Láglauna-
stefnan hefur komið í veg fyrir að
fólk geti framfleytt sér og dæmt
stóran hóp til þess að standa í
biðröð á félagsmálastofnunum til
að fá peninga fyrir nauðþurftum.
Aðallega em það einstæðar mæður
sem nú leita aðstoðar, en eins og
allir vita fylla konur lægstu launa-
flokkana og þeir sem em á lægstu
töxtunum og hafa litla sem enga
möguleika á jrfirvinnu geta engan
veginn látið enda ná saman. Þetta
má öllum vera ljóst.
Á síðustu þremur ámm hefur
§öldi þeirra sem aðstoðar leita í
Reykjavík aukist um u.þ.b. 30%.
Sú tala segir þó ekki alla söguna,
því að sú viðmiðun sem notuð er
til að segja til um hvort fólk á rétt
á aðstoð eða ekki er allt of lág og
í engu samræmi við það sem raun-
verulega þarf til framfærslu.
Viðmiðunarkvarðinn
Sú viðmiðun sem notuð er í dag
er lægsti taxti Dagsbrúnar eftir 3
„Borgarsjóður á nóga
peninga. Ekki var fjár-
skortur þar orsökin.
Helst er að skilja að
fjárskorturinn hafi
stafað af tregðu þeirra
sem með peningamál
borgarinnar fara, á því
að afgreiða peninga til
hverfanna. Það læðist-
að manni sá grunur að
það þyki ekki verra að
skammta naumt til að
halda útgjöldum í þenn-
an þátt niðri. Það má
því segja að skömmtun-
arseðlarnir séu til
komnir vegna sljóleika
borgaryfirva!da.“
ár sem er nú 17.777. Þegar búið
er að draga frá húsnæðiskostnað,
dagvistargjöld og skatta á 4ra
manna fjölskylda að geta lifað af
tæpum 70% af þessum 17.777 kr.
Það þýðir einfaldlega að sú íjögurra
manna íjölskylda sem hefur yfír
2.790 kr. á viku í mat, hreinlætis-
vörur, ferðakostnað, föt, símakostn-
að, afnotagjöld af sjónvarpi og út-
varpi, sem sagt í öll venjuleg út-
gjöld, á ekki rétt á aðstoð nema
við alveg sérstakar aðstæður. Á
ráðstefnu sem haldin var um miðjan
mars sl. sem bar yfírskriftina Fá-
tækt á íslandi? kom fram að í
Reykjavík fá þeir sem aðstoðar leita
mun lægri upphæð til að lifa af
heldur en t.d. í Kópavogi og á
Akureyri.
Vegna þessarar lágu viðmiðunar
er mörgum synjað um aðstoð sem
svo sannarlega þyrftu á henni að
halda. Enda íjölgaði þeim sem um
aðstoð sóttu um 65% frá hausti
1982 til hausts 1983.
Hækkun kvarðans
Starfsmenn félagsmálastofnunar
hafa margoft bent á að breyta þurfí
þessari úreltu viðmiðun. Árið 1982
lagði félagsmálastjóri fram tillögu
um breytingu sem komið hefði um
90% þeirra sem aðstoðar leita til
góða. Sjálfstæðis meirihlutinn vildi
fá langan umhugsunartíma og
miklar umræður um málið. Eftir
3ja ára umfjöllun komst hann svo
að þeirri niðurstöðu að ekkert skyldi
gert að svo stöddu. Kostnaðurnn
við breytinguna gat kostað ailt að
10 milljónum á ársgrundvelli og á
kosningaári fannst þeim að pening-
unum yrði betur varið í eitthvað
áþreifanlegt eins og lýsandi öndveg-
issúlur t.d. en ekki eitthvað sem
enginn sér, eins og það að tryggja
fólki, sem vegna veikinda eða ann-
arra erfíðleika þarf á aðstoð að
halda, mannsæmandi kjör.
Sú ákvörðun meirihlutans er því
ein ástæðan fyrir fátæktinni. Borg-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
verða því að eiga það við samvisku
sína að fjölmargir borgarbúar eru
bundnir á klafa fátæktarinnar.
Ráðstefna um fátækt
Félagsmálastjórar á landinu
gengust fyrir ráðstefnunni um fá-
tæktina. Ýmislegt sem þar kom
fram hefur vakið mikla athygli,
annað ekki. Það sem 'vakti aðal
athyglina voru þær upplýsingar að
25% þjóðarinnar værú undir fátækt-
armörkum. Það sem minna hefur
verið fjallað um er hver áhrif lang-
varandi fátæktar eru. Það var full-
yrt að eftir langvarandi fátækt
væru alltaf ör, og að sjálfsvirðingin
væri brotin niður. Litið væri niður
á þá sem byggju við fátækt og
flestum þætti þægilegast að vita
sem minnst af slíku. Einhver mikil-
vægustu lífsgæði hverrar mann-
eskju eru að njóta virðingar og
viðurkenningar sem fullgildur með-
limur í þjóðfélaginu og þeirra lífs-
gæða njóta þeir fátækustu ekki.
Fátækt ýmissa er slík að þeir hafa
ekki efni á að krefjast réttlætis og
eru ofurseldir aðstoð annarra. Fá-
tæktin er smánarblettur á siðuðu
þjóðfélagi og það að halda fólki
undir fátæktarmörkum í svokölluðu
velferðarþjóðfélagi er siðferðilega
rangt. Það á að skipta efnahagsleg-
um gæðum réttlátar niður vegna
þess að það er betra — betra fyrir
alla. Allt þetta kom fram í máli
fólks á ráðstefnunni.
Skömmunarseðlar
Á títtnefndri ráðstefnu vakti það
líka mikla athygli að vegna fjár-
skorts á hverfaskrifstofum Félags-
Guðrún Ágústsdóttir
málastofnunar Reykjavíkurborgar,
sérstaklega í Breiðholti, hefur orðið
að grípa til þess ráðs að afhenda
úttektarbeiðnir fyrir matvörum og
fatnaði í stað peninga. Skömmtun-
arseðlar sem allir eru sammála um
að ekki sé hægt að réttlæta notkun
á, nema í algjörum undantekning-
artilvikum, hafa verið teknir upp
að nýju. Það var mikið framfara-
spor þegar skömmtunarseðlar voru
afnumdir fyrir mörgum árum vegna
þeirrar stimplunar og niðurlæging-
ar sem í notkun þeirra felst.
Skömmtunarseðlarnir styðja ekki
fóik í lífsbaráttunni heldur eru þeir
tæki til að btjóta niður sjálfsbjarg-
arviðleitni og sjálfsvirðingu.
Sumir neituðu algjörlega að taka
við beiðnum þótt þeir ættu ekki
fyrir mat, vildu frekar reyna að fá
lán eða líða skort. Það að labba út
í búð með skömmtunarseðil frá fé-
lagsmálastofnun til að taka út
nauðsynjavöru er mörgu fólki um
megn.
En hvers vegiia
vantaði peninga
Borgarsjóður á nóga peninga.
Ekki var íjárskortur þar orsökin.
Helst er að skilja að fjárskorturinn
hafí stafað af tregðu þeirra sem
með peningamál borgarinnar fara,
á því að afgreiða peninga til hverf-
anna. Það læðist að manni sá grun-
ur að það þyki ekki verra að
skammta naumt, til að halda út-
gjöldum í þennan þátt niðri. Það
má því segja að skömmtunars-
eðlarnir séu til komnir vegna sljó-
leika borgaryfírvalda. Áhugi þeirra
hefur beinst að öðrum en þeim verst
settu.
Skömmtunarseðlarnir eru
hneyksli. Starfsmenn félagsmála-
stofnunar og við í minnihlutanum
höfum farið fram á að tryggt verði
nægilegt fjármagn í kassa hverfa-
skrifstofanna svo skömmtunar-
seðlarnir heyri fortíðinni til. Von-
andi ber sú barátta árangur.
Sjálf stæðismeirihlutinn
gerði illt verra
Þegar þær kjaraskcrðingar sem
á var minnst í upphafí greinarinnar
dundu yfir launafólk hefði meiri-
hluti borgarstjórnar — sjálfstæðis-
menn getað mildað áhrifín. Svo
varð þó ekki. Hann gerði aðeins illt
verra. Fyrstu verkin voru að lækka
fasteignagjöldin. Venjulegur íbúð-
areigandi fékk 500 kr. í afslátt en
sá sem átti gott einbýlishús fékk
2.500. Til að mæta þeirri tekju-
lækkun sem af þessu hlaust var
gripið til þess ráðs að hækka þjón-
ustugjöld. Ýmis nauðsynleg þjón-
usta sem fjöldi fólks getur ekki
verið án, eins og strætisvagnafar-
gjöld, rafmagn, hiti, aðgangseyrir
að sundstöðum og skírteini Borgar-
bókasafns voru hækkuð langt
umfram verðbólgu. Þessar þjón-
ustuhækkanir komu auðvitað verst
niður á þeim sem minnst áttu. Til-
raunir okkar alþýðubandalags-
manna í borgarstjórn til að milda
þessar aðgerðir, t.d. með því að
krefjast verulegs afsláttar á far-
gjöldum SVR fyrir skóiafólk sér-
staklega, voru miskunnarlaust eyði-
lagðar. Það má því segja að fátækt-
in illræmda hafi haldið innreið sína
fyrir sameiginlegt átak ftjáls-
hyggjumanna á Alþingi og í Borg-
arstjórn Reykjavíkur.
Umræðan um fátæktina hefur
komið illa við sjálfstæðismenn.
Morgunblaðið hefur af veikum
mætti reynt að gera lítið úr fátækt-
inni og Davíð borgarstjóri hefur
sakað okkur alþýðubandalagsmenn
um að „nærast á neyð annarra".
Okkar svar hlýtur að vera það að
ekki sé hægt að hætta að tala um
fátæktina fyrr en henni hefur verið
útrýmt.
Það hlýtur að vera verkefni núm-
er eitt. Onnur brýn verkefni eru svo
að afnema vinnuþrælkunina sem
margir búa nú við og tryggja
mannsæmandi laun fyrir vinnu-
framlag fólks, tryggja jafnrétti til
náms, tryggja öldruðum og sjúkum
þá aðhlynningu sem þeim ber og
tryggja börnum samfélagsins ör-
uggan uppeldisstað á meðan for-
eldrar eru við störf. Fyrr en þéssi
grundvallaratriði eru tryggð er
hæpið að tala um velferð á Islandi.
I landinu eru til nógir peningar
til að allir geti lifað maiinsæmandi
lífí. Það sem þarf að gera er að
skipta þessum peningum réttlátar
niður.
Höfundur er borgarfulltrúi Al-
þýðubandalagsins.
Sumarmat-
seðill Flu g-
leiða tek-
ur gildi
Barnamatseðlar
meðal nýjunga
SUMARMATSEÐILL Flugleiða
er nú á boðstólum fyrir farþega
félagsins. Meðal nýjunga má
nefna sérstakan barnamatseðil,
morgunverð og hádegisverð,
sem valinn var með aðstoð
barna, en matseðillinn er að
öðru leyti ákveðinn af þjónustu-
deild Flugleiða. Fiskréttir og
kjúklingar eru með algengustu
réttum og skyr og ostakökur
sem framleiddar eru í Búðardal
með algengum eftirréttum.
Jón Sigurðsson yfirmatreiðslu-
maður Flugleiðaeldhússins á
Keflavíkurflugvelli sagði að sök-
um þrengsla í eldhúsi Flugleiða í
flugstöðvarbyggingunni hefði
verið brugðið á það ráð að reyna
að færa hluta af matargerðinni
Morgunblaðið/Bjami
Haraldur Benediktsson yfirmatreiðslumaður, Sigurður Jónsson
matreiðslunemi og Jón Sigurðsson yfirmatreiðslumaður flugeld-
hússins við kvnningu á sumarmatseðlinum á Keflavíkurflugvelli.
Gestum boðið að bragða á réttum eldhússins.
annað, svo sem framleiðslu á skyri
og ostakökum, en þær eru fram-
leiddar í mjólkursamlaginu í Búð-
ardal, murtuforréttir eru fram-
leiddir hjá íslenskum matvælum
og fjallagrasakæfa hjá íslensk-
frönsku eldhúsi. Fyrir skömmu
var tekinn upp séríslenskur mat-
seðill sem notaður er á flugleiðum
frá London, Frankfurt, Bergen,
Salsborg og París til Keflavíkur,
og hefur hann notið mikilla vin-
sælda, einkum þó hjá erlendum
ferðamönnum. Matseðillinn sam-
anstendur af fjallagrasakæfu,
blönduðum sjávarréttum og osta-
köku. Með vinsælum forréttum
er einnig murta sem borin er fram
með sýrðum ijóma, en meðal
annarra rétta eru soðin lúða,
steikt ýsuflök að spönskum hætti
og kjúklingasteikur. Jón sagði að
lambakjöt væri ekki með á mat-
seðlinum að þessu sinni, þar sem
það væri viðkvæmt í upphitun,
en gerði ráð fyrir að því yrði
bætt við þegar lausnir hefðu
fundist á því vandamáli.