Morgunblaðið - 12.08.1986, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. ÁGÚST 1986
turinn?
Hólmgeir Björnsson
Niðurstaðan er sú, að
tekjuskatti hljóti áfram
að verða beitt til að
afla fjár til opinberra
þarfa og um leið til
nokkurrar tekjujöfnun-
ar. Hins vegar er
núverandi skattstigi
býsna rug’ling-slegnr og
unnt ætti að vera að
gera hann fagmann-
legri.“
að sama skapi. Verður þessi breyt-
ing á tekjubilinu 151,1-302,2 þús.
og veldur því að í raun hækkar jað-
arskattur giftra kvenna á þessu
bili. Ef tekjur konunnar eru undir
151,2 þús. dragast 0,9x(30,3-19,5)
= 9,9% af 151,1 þús. kr. eða um
15 þús. frá skatti eiginmannsins.
Þessi skattívilnun eyðist með hækk-
uðum tekjum konunnar að 302,2
þús. kr. og leggst við jaðarskatt
hennar á þessu bili. Að lokum skal
tekið fram, að eiginkonan og eigin-
maðurinn geta skipt um hlutverk í
skattlagningunni. Hér var gamalli
hefð aðeins fylgt til hægðarauka,
enda í samræmi við framsetningu
á skattseðlinum.
Hjón með börn
Barnabætur og bamabótaauki
dragast frá skattgjaldi á álagning-
arseðli. Ekki verður séð, að bama-
bætur hafi áhrif á jaðarskattinn,
því að þær munu greiddar út, ef
álögð gjöld em lægri en þeim nem-
ur. Barnabótaaukinn, 20,4 þús. með
hveiju bami, er hins vegar aðeins
greiddur fjölskyldum með lágar
tekjur, en skerðist við auknar tekj-
ur. Skerðingin er sú sama hvort
hjóna sem aflar tekna og er 8% af
sameiginlegum tekjum umfram 374
þús. Við jaðarskattinn bætast því
8% á tekjubili sem nemur 255 þús.
fyrir hvert bam.
Það munu einkum vera fjölskyld-
ur, þar sem konan aflar lítilla eða
engra tekna, sem njóta bamabóta-
auka. Áhrif barnabótaaukans á
skattstigann, þar sem eiginmaður-
inn aflar einn allra tekna, em sýnd
í 3. töflu. í ljós kemur, að jaðar-
skattur hjóna með tvö eða fleiri
böm getur farið í rúm 62%.
Einstætt foreldri
Skattstiginn er gerður á svipaðan
hátt og hjá hjónum, en upphæð
bamabóta er önnur, lækkun barna-
bótaauka, sem leiðir til hækkaðs
jaðarskatts, hefst við 255 þús. kr.
í tekjur, og mörk milli fasts frá-
dráttar og 10%-reglu em við 833
þús. kr. í tekjur. Ekki þykir ástæða
til að hafa um það lengra mál, en
vísað í 4. töflu.
Um tekjuskattinn
Mikill áróður hefur nú um langt
skeið verið rekinn gegn skattlagn-
ingu og einkum tekjuskatti. Sumt
er auðvitað hæft í þeim áróðri, en
annað er býsna fjarri lagi eins og
oft vill verða, þegar einhliða áróður
er rekinn. Þannig kynnu menn að
nota flóknar álagningarreglur sem
rök fyrir afnámi skattsins. Eðlilegri
leið er að lagfæra reglumar og sjá
til þess m.a. að skatturinn sé aldrei
stiglækkandi eins og nú á sér víða
stað.
Nú býsnast menn mjög yfir
hækkun tekjuskatts umfram tekjur.
Þó hélt ég einmitt, að tilefni væri
til aukinnar skattheimtu, þegar
tekjur hækka að raungildi, m.a. til
þess að draga úr þenslu. Það sem
innheimtist aukalega á að nota til
að greiða niður skuldir ríkisins eða
styrkja á annan hátt stöðu ríkis-
sjóðs, svo að unnt verði að draga
úr skattlagningu á ný, næst þegar
harðnar í ári. Tekjuskattur er vissu-
3. tafla. Hjón með börn, konan tekjulaus.
Fjöldi barna Tekjubil þús. kr. Jaðarskattur %
1 0-374 sjá 1. töflu
374-403 49,28
403-629 51,28
629-652 43,29
652-952 54,29
952- 51,94
2 0-629 sjá að ofan
629-884 62,29
884- 51,94
3 0-884 sjá að ofan
884-952 62,29
952-1139 59,94
1139- 51,94
4. tafla. Einstætt foreldri með 1 bam
Tekjubil þús. kr. Jaðarskattur % Athugasemdir
0 -201,5 0,59
201,5-255 30,29
255 -349,8 38,29 8% viðbót vegna
349,8-403 49,29 skerðingar
403 -510 51,29 bamabótaauka
510 -604,4 43,29
604,4-833 54,29
833 - 51,94
lega óréttlátur skattur, m.a. vegna
skattsvika sem viðgangast. En
hvaða skattur er ekki óréttlátur?
Óréttlætinu er hins vegar dreift
með því að nota fleiri aðferðir til
skattlagningar. Hættan á undan-
drætti vex líka með þyngri skatt-
heimtu, t.d. virðist 25% söluskattur
vera alltof hár af þessum ástæðum.
Mesta furðu vekur, að sumir for-
svarsmenn ríkisstarfsmanna skuli
krefjast afnáms tekjuskattsins.
Þeim ætti þó að vera hugstætt, að
helstu viðbrögð sumra fjármálaráð-
herra við kröfunni um lægri skatt-
heimtu hafa verið þau að þiýsta
niður launum ríkisstarfsmanna. Það
hefur svo lengi verið talað um
spamað í opinberum rekstri, að
þeim rejmist erfitt að finna annað
ráð sem um munar.
Niðurstaðan er sú, að tekjuskatti
hljóti áfram að verða beitt til að
afla fjár til opinberra þarfa og um
ieið til nokkurrar tekjujöfnunar.
Hins vegar er núverandi skattstigi
býsna ruglingslegur og unnt ætti
að vera að gera hann mun fag-
mannlegri.
Línulegur skattstigi
I núgildandi kerfí vex álagningin
í þrepum. Þetta er arfur frá þeim
tíma, þegar skatturinn var reiknað-
ur með blaði og blýant eða ein-
földum reiknivélum. Eðlilegra
virðist að láta skattlagninguna vera
jaftit vaxandi hlutfall af jaðartekj-
um, þar til því marki er náð, sem
menn telja að eigi að vera hæsti
jaðarskattur. Þetta má setja fram
á einfaldan hátt í jöfnum, en til
skýringar má setja upp töflur og
línurit, því að það ætti að vera
kappsmál að skýra skattlagninguna
fyrir almenningi, ólíkt því sem nú
er. Þá má fella niður skattafslátt,
en láta þess í stað neikvæðan tekju-
skatt koma til greiðslu á útsvari,
ef tekjur eru undir ákveðnu marki,
t.d. 200 þús. kr. miðað við núver-
andi skattstiga. Fastur frádráttur
er óþarfur, það má ná svipaðri nið-
urstöðu með lagfæringu á skatt-
stiganum. Með því má komast hjá
stighækkandi skatti. Samsköttun
hjóna ætti að leysa með öðrum
skattstiga fyrir hjón en einstakl-
inga. Gildar ástæður munu vera til
þess að skattleggja tekjur hjóna
ekki með sama hætti eftir því hvort
annað hjóna eða bæði afla þeirra.
Þær eru þyngra skattlagðar, þegar
annað hjóna aflar þeirra að mestu.
En er samt ekki stundum talað um
að starf húsmóðurinnar sé van-
metið? Þessi skattlagning hlýtur að
Soffanías greiðir 2.383.242 krón-
ur í gjöld á þessu ári.
„Þætti gott í iðnað-
inum, ef menn gætu
framleitt og framleitt
án þess að hafa
áhyg-gjur af sölu“
— sagði Jón Friðgeir Einars-
son byggingarmeistari
í Bolungarvík
„Þýðir nokkuð annað en að vera
ánægður," sagði Jón Friðgeir Ein-
arsson skattakóngur Vestfjarða-
umdæmis, og var sæmilega
bjartsýnn á að sér tækist að greiða
skattana sína. Jón Friðgeir taldi
sköttunum hins vegar ekki vera vel
varið í niðurgreiðslur á landbúnað-
arvörum. „Það þarf að fínna aðra
lausn á vanda landbúnaðarins, en
að vera sífellt að greiða niður land-
búnaðarvörur. Það þætti gott í
iðnaðinum að geta framleitt og
framleitt án þess að þurfa að hafa
áhyggjur af sölu,“ sagði Jón Frið-
geir.
Um misvísunina á skattvísitölu
hafði Jón það að segja, að stjóm-
völd þyrftu að skoða það mál og
kæmi að sínu áliti vel til greina að
endurgreiða oftekinn skatt eða
a.m.k. veija honum á einhvem
skynsamlegri hátt en til niður-
greiðslna.
Jóni finnst það vera ágæt tilfinn-
ing að vera skattakóngur.
Jón greiðir 1.439.136 í gjöld á
þessu ári.
t skynsam-
ttatekjunum
móti því að greiða sinn skerf til
samneyslunnar og kvaðst hann lítið
álit hafa á þeim aðilum, sem stöð-
ugt væru að heimta allt frá ríki eða
sveitarfélagi, en kvörtuðu síðan
undan því að þurfa að borga skatt-
ana sína.
Um skattbyrðina almennt hafði
Soffanías það að segja, að hún
dreifðist ekki nægjanlega réttlátt.
Þannig kæmu skattamir t.d. oft
mjög illa við fiskvinnslufólk, enda
kæmu flestar þeirra krónur vel fram
í dagsljósið, en svo væm aftur
margir, er mun meiri tekjur hefðu,
en teldu aðeins hluta þeirra fram
og borguðu því oft lægri skatta en
fískvinnslufólkið. „Skattamir
kæmu óbeint minna niður á hveij-
um og einum, ef ailir borguðu rétt.“
Um það hvemig sköttunum væri
varið, sagði Soffanías að sjálfsagt
mætti betur fara, en sér virtist hins
vegar ekkert veita af þessum fjár-
munum, til þess að stoppa upp í
fjárlagagatið.
Úr afgreiðslusal skattheimtunnar í Reykjavík.
__________________________29
vera álitamál, en það er engin lausnr
að flækja málið eins og gert er með
hinni svokölluðu sérsköttun.
Barnabætur
Einfaldast er að hafa bamabætur
óháðar tekjum. Þó mun það almenn
skoðun, að ekki sé ástæða til að
styrkja vel stæðar bamaljölskyldur"
af almannafé. Þetta sjónarmið var
í raun í gildi meðan almannatrygg-
ingar greiddu út fjölskyldubætur,
sem síðan voru skattlagðar. Nettó-
upphæð bótanna fór lækkandi með
hækkandi tekjum.
Bamabótaaukinn greiðist fyrst
og fremst foreldrum með litlar telq-
ur og er það í samræmi við ofan-
greint sjónarmið. Hins vegar er
fyrirkomulag hans slíkt, að jaðar-
skatturinn kemst upp í rúm 62%
þótt jaðarskattur af hátekjum sé
ekki nema 52%. Ég efast um, að
þeir þingmenn, sem samþykktu
þetta ákvæði hafi gert sér grein
fyrir, að þeir voru að samþykkja
að jaðarskattur bamafjölskyldna
með miðlungstekjur yrði hærri en
annarra.
Nú er stuðningur við bamafjöl-
skyldur síst of mikill. Einkum er
óeðlilega lítið tillit tekið til 1. bams,
en því fylgir einmitt mest aukning
á framfærslubyrði en ekki minnst
eins og skattkerfið virðist gera ráð
fyrir.
Lausnin er sú að fella bamabæt-
umar inn í skattstigann. Skattstigi
verði breytilegur eftir íjölda bama.
Við lágar og jafnvel meðalháar tekj-
ur verði jaðarskatturinn lægri eftiF
því sem bömin eru fleiri og nei-
kvæður við lægstu tekjur, svo að
bamabætur verði greiddar út. Síðan
taki við bil, sem sé óháð bama-
fjölda, og úr því, þegar komið er í
raunverulegar hátekjur, verði jaðar-
skattur bamafjölskyldna hærri.
Loks, þegar komið er í mjög háar
tekjur, yrðu allir komnir með sama
hlutfall. Heildarskattgreiðsla slíkra
hátekjumanna gæti orðið lítt eða
ekki háð bamafjölda. Til að nefna
einhveijar tölur mætti hugsa sérf"
að skattstigi færi lækkandi með
barnafjölda, ef tekjur hjóna eru
undir 800 þús. kr. Á bilinu 800-
1200 þús. kr. væri skattstiginn
óháður bamafjölda og úr því yrði
dregið úr bamabótum með hærri
jaðarskatti hjá bamaQ'ölskyldum
þar til allir væru komnir í hámark
jaðarskatts sem gæti verið 60% af
tekjum yfir 2-2,5 millj. kr. hjá hjón-
um.
Höfundur er tölfræðingur.
„Vildi sjá meira
af þessum peningum 1
áSÍglufÍrði“
— sagði Guðleifur Svan-
bergsson bakarameistari og
skattakóngur Norðurlands-
kjördæmis-vestra
Guðleifur taldi skatta sína vera
helst til mikla og meira en hann
hafi reiknað með. Guðleifur starfar
nú sem útibússtjóri KEA á Siglu-
fírði, en meginorsök hinna háu
skatta taldi hann vera söluhagnað
af bakarínu, sem hann seldi á
síðasta ári.
Guðleifur taldi skattatekjunum
ekki vera vel varið til niðurgreiðslu
landbúnaðarafurða. „Bændumir
verða að gera sjálfa sig samkeppn-
isfæra og þeir myndu fljótlega
aðlaga sig að aðstæðum sjálfir ef
á reyndi."
Guðleifur kvaðst vilja sjá meira
af því sem hann borgaði í skatt
vera varið t.d. til varanlegrar gatna-
gerðar á Siglufirði og nágrenni og
í hafnarframkvæmdir. „Ef litið er
til hinna miklu verðmæta í formi
loðnuafurða, sem runnu í gegnum
Siglufjörð á síðasta ári og þess að
engum fjármunum er varið til hafn -
arframkvæmda, sést að Siglufjörð-
ur er afskaplega afskiptur, miðað
við það fjármagn, sem hann skilar
í ríkiskassann. Sjálfsagt er sömu
sögu að segja frá stöðum á
landinu."
Guðleifur borgar á þessu ári
1.188.258 krónur í gjöld.