Morgunblaðið - 31.01.1987, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 1987
13
Enn nokkur orð um
í slenzk j ólafrímerki
Frímerki
Jón Aðalsteinn Jónsson
í síðasta þætti, 17. þ.m., var
boðið, að enn yrði vikið að jólafrí-
merkjaútgáfu íslenzku póststjórn-
arinnar og það að gefnu tilefni.
Aður en ég kem að því tilefni, vil
ég enn minna á fáein atriði úr
fyrri ummælum mínum um þessa
útgáfu, sem hófst árið 1981.
Þáttur 6. des. 1985 var alveg
helgaður þessari útgáfu, enda
komu fram óvenjumargar
óánægjuraddir með jólafrímerki
þess árs. Satt bezt að segja hefur
aldrei verið unnt að gera hér svo,
að öllum líki, enda tæplega við
því að búast. En þessi útgáfa
hefur eins og aðrar útgáfur ýmsar
hliðar.
Sumir segja, að íslenzka póst-
stjómin eigi að láta fara fram
samkeppni um gerð jólafrímerkja
og veita þannig sem flestum tæki-
færi til að koma á framfæri
hugmyndum sínum í þessum efn-
um. Vissulega hefur þessi skoðun
margt til síns máls. Þessi leið var
líka reynd í upphafi, en þótti ekki
gefa nógu góða raun. Af þeim
sökum var horfið að því ráði að
bjóða einum listamanni að teikna
jólafrímerkin hveiju sinni með
nægum fyrirvara. En það sér hver
heilvita maður, að hvorki má né
er unnt að binda hendur lista-
manna um myndefni. Þeir verða
þar einir og óáreittir að koma
hugmyndum sínum á framfæri.
En um leið bera þeir vitaskuld
sjálfír ábyrgð á þeim og útliti
fin'merkjanna.
Hitt er svo annað mál, að allt
verkið verður að leggja fyrir út-
gáfunefnd póststjórnarinnar og fá
samþykki hennar. Þar í er einmitt
ábyrgð hennar hveiju sinni og
auðvitað ekki lítil, eins og ég hef
áður bent á. Á hitt vil ég svo
leggja áherzlu, að nefndin á
óhægt um vik að hafna tillögum
listamannsins, því að svo gæti þá
farið sakir skamms tíma til næstu
jóla, að engin önnur jólafrímerki
yrðu tilbúin í tæka tíð. Ef svo
færi, er ég viss um, að þá fengi
útgáfunefndin orð í eyra fyrir
vanrækslu eða mistök. Þannig er
að vonum vandsiglt milli skers og
báru. Hér er þess vegna ekki um
annað að ræða en taka því, sem
í boði er, og láta síðan skeika að
sköpuðu um undirtektir safnara
og annarra viðskiptavina póst-
stjómarinnar. Þetta vona ég, að
allir réttsýnir menn skilji.
Enda þótt ég heyrði vissulega
margar óánægjuraddir með
síðustu jólafrímerki, hef ég ekki
orðið var við skrif gegn þeim,
a.m.k. sem mark er á takandi.
En vitaskuld hefur eitthvað getað
farið fram hjá mér í öllu blaðaflóð-
inu fyrir og um jólin.
Sennilega hefði ég látið þau orð
nægja, sem ég hef áður látið falla
um íslenzku jólafrímerkin í þátt-
um mínum, ef ég vildi ekki vekja
sérstaka athygli lesenda þáttanna
á ummælum þeirrar listakonu,
sem gerði síðustu jólafrímerki.
Mér fínnst þau þess virði, að
frímerkjasafnarar gefí þeim
gaum. Þau birtust hér í Morgun-
blaðinu 6. janúar síðastliðinn. Þar
sem ekki er óhugsandi, að téð
ummæli hafí farið fram hjá ýms-
um þeim, sem hugsað hafa um
íslenzk jólafrímerki, leyfí ég mér
að taka þau hér að mestu upp,
eins og þau voru sögð í samtali
við blaðamann Mbl.
Um þetta verkefni farast
Björgu Þorsteinsdóttur svo orð:
„Eg vildi að frímerkin væru sem
mest í þeim stíl sem ég hef tileink-
að mér sem myndlistarmaður. Það
væri til lítils að biðja mig um að
vinna verkið ef ég færi hefð-
bundnar leiðir og teiknaði myndir
af jólasveinum eða jólakúlu á
grenitré.“ Eins og kunnugt er,
nefnir Björg þau verk, sem prýða
frímerkin „Jólanótt" og „Friðar-
jól“.
Björg segir blaðamanni, að
Póst- og símamálastofnunin hafí
farið þess á leit við sig að vinna
frímerkin haustið 1985 og verkinu
hafí hún lokið í byijun maí 1986.
Orðrétt segir hún svo: „Ég vann
tugi af skyssum þar til endanlega
hugmyndin leit dagsins ljós ...
Að lokum var ég sátt við það sem
ég lét frá mér fara. Á öðru
frímerkinu sýni ég stjömu sem
getur í senn verið halastjama
Halleys og tákn síðasta árs eða
Betlehemsstjaman. Á hinu má sjá
væng sem minnir á friðinn og
tákn hans dúfuna eða tákn heilags
anda og boðun Maríu. Bæði
frímerkin eru þó algjörlega „ab-
strakt" og áhorfandans að ákveða
hvað þau tákna."
Hér er einmitt kómið að því
atriði, sem ég hef álitið skipta
mestu máli, þ.e. að áhorfandans
sé að túlka myndefnið eftir sínu
höfði. Samt gerir listakonan hér
nokkra grein fyrir túlkun sinni,
og sú túlkun hefði að ósekju mátt
koma fram í tilkynningu póst-
stjómarinnar á sínum tíma.
Listakonan tók að sjálfsögðu
verkefni sitt alvarlega og leitaði
að sögn „ráða hjá þeim sem
gleggst þekkja til um gerð
frímerkja". Að endingu vek ég
alveg sérstaka athygli á eftirfar-
andi ummælum Bjargar Þor-
steinsdóttur í lok viðtalsins. Hún
segir: „Það er kannski hollt að
vinna stundum verk að beiðni
annarra. Hins vegar hef ég lítinn
áhuga á því að vinna þannig að
staðaldri. Mér fínnst best að hafa
algjörlega óbundnar hendur."
Þetta er einmitt mergurinn máls-
ins. Listamenn hljóta að hafa þau
sjálfsögðu mannréttindi að túlka
verk sín eftir eigin hugmyndum
og samvizku án þess að þurfa að
vinna verkið eftir forskrift þess,
sem biður um það.
Hér hefur Björg Þorsteinsdóttir
bæði svarað fyrir sig og aðra þá,
sem þegar hafa teiknað jólafrí-
merki íslenzku póststjómarinnar,
og eins þá, sem á eftir koma. Af
sjálfu sér leiðir, að ekki er víst,
að öllum áhorfendum líki þetta
svar. Um hitt verður samt ekki
deilt, að það á fullan rétt á sér
og er hógværlega orðað. Þess
vegna hef ég leyft mér að endur-
prenta það í þessum þætti. Og
um leið tel ég þarflaust að ræða
oftar um íslenzku jólafrímerkin í
þáttum mínum frá þessari hlið.
Komið í Blómaval, eínum til stórkostlegrar utsölu
Þessahe«^ Alíar pottaplöntur
M.a.Jukkuráháttvirði: Nú262-
Stærð40cmverðaður 32|>
Stserð 50 cm verð aðu Nú 475.-
Stærð65cmverðaður,96a;
Stærð 85 cm verð aðurj-w.
Pálmar í mörgum stæröum,
KeitÍ Öllkerti, 20-50% afsláttur.
Mikið úrval af hvítum
keramik-pottahlífum.
20-50% afsláttur.