Morgunblaðið - 31.01.1987, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 1987
19
Tómatar
Tómatjurtin er upprunnin í
S-Ameríku, þaðan barst hún til
Evrópu 1550—1560. Þar var hún
fyrst ræktuð sem skrautblóm og
ávöxturinn talinn eitraður. Það
er ekki fyrr en fyrir liðlega 100
árum að algengt er orðið að nota
hana til manneldis.
Tómatjurtin er áreiðanleg vin-
sælasta nytjajurtin í heimilis-
gróðurhúsinu og þess eru dæmi
að fólk hefur rælrtað tómata úti
í gluggum með „góðum árangri".
Tómatjurtin er ræktuð sem ei-
nær og er fjölgað með sáningu.
Gaman er að sá fyrir eigin tómöt-
um og með því útilokar maður
þá smithættu sem fylgir því að
flytja jurtir milli gróðurhúsa.
Tómötum má sá á tímabilinu
desember—marz og ræðst tíminn
af aðstæðum til sáningar, einkum
lýsingu og hitastigi. Algengast er
að sá jurtinni í janúar—febrúar
og tekur u.þ.b. 8—10 vikur að ná
jurtinni í hæfílega stærð til gróð-
ursetningar. Fræin er hægt að
kaupa í blómaverslunum en einnig
er hægt að kaupa fræ í stykkja-
tali í Sölufélagi garðyrkjumanna.
Tegundin Virosa er gamalkunn
en nú á síðari árum hafa komið
á markaðinn stórir og matarmikl-
ir tómatar sem eru kallaðir kjöt-
tómatar; eru þeir mjög vinsælir
og ágætir í ræktun. Tegundin
Moneymaker þykir hentug ef hita-
sveiflur eru miklar í gróðurhúsinu.
Sjálfsagt er að rækta fleiri en
eina tegund og til eru mjög smá
afbrigði, dvergtómatar, t.d. Tumi
þumall, sem má auðveldlega
rækta í stofuglugganum stærðar-
innar vegna.
Best er að sá í mómold (spa-
hagnum). ílátin geta verið jógurt-
dósir með götum á botninum en
best þykir mér að sá í 10 sm fer-
kantaða plastpotta, setja 2 fræ í
hvem pott og hylja fræin með 1
sm þykku moldarlagi. Moldin þarf
að vera vel rök. Síðan breiði ég
plast yfír og sný plastinu við dag-
lega þar sem nokkur dögg safnast
neðan á það og sé það óhreyft
getur mjmdast mygla, sem
skemmir spírumar. Æskilegt
hitastig á spímnartímanum er um
22° . Spírunin tekur u.þ.b. 1 viku.
Það er alltaf eins ánægjulegt
að sjá fyrstu spírumar gægjast
upp og þá er plastið tekið af.
Eftir spímn em sterkustu jurtim-
ar valdar úr og hinar slitnar upp.
Nú ríður á að hafa lýsinguna
góða. Best er að nota gróðurljósa-
lampa en þeir fást í sumum
blómaverslunum og raftækja-
verslunum (eða flúorlampa).
Hitinn á að vera um 18—20 °? á
daginn en heldur lægri á nætum-
ar og má helst ekki fara niður
fyrir 16 °C. Ef lýsingin er ekki
nógu góð en hiti mikill verða jurt-
imar spímlegar. Reiknað er með
að jurtir sem ræktaðar em á tíma-
bilinu desember—janúar—febrúar
þurfí 16 klst. lýsingu og 8 klst.
myrkur á sólarhring.
Hitastig hefur mikil áhrif á
tómataræktun því blómmyndun
fyrsta klasans byijar strax og
kímblöðin era komin, en hann er
að sjálfsögðu þá ósýnilegur. Ef
ekki er jafnvægi milli ljóss og hita
verður lengra milli blómklasa og
uppskeran því minni en ætlast er
til.
Mikilvægt er að láta jurtimar
ekki ofþoma en ekki má þó vökva
það mikið að moldin sé stöðugt
rennblaut. Moldin má gjaman
þoma nokkuð á milli, þannig
kemst súrefni betur að rótunum.
Ungar tómatplöntur
Þegar fleiri blöð hafa myndast er
best að vökva alltaf með veiku
áburðarvatni, t.d. má leysa upp
Blákom eða Superba, 1 msk. í
101. Þegar jurtimarfara að breiða
úr sér þarf að flytja þær í stærri
potta og má þá setja þær nokkuð
dýpra, þannig að moldin nái upp
undir fyrsta blað, því á stofninum
myndast auðveldlega nýjar rætur.
Þess má geta að þeir sem
reykja verða að vara sig á því,
að meðan plönturnar em litlar em
þær mjög næmar fyrir tóbaki og
geta eyðilagst ef komið er við þær
með fíngram sem hafa verið í
snertingu við tóbak.
Gróðursetningu tómatplantn-
anna þarf að undirbúa vel. Okkur
hefur. reynst best að skipta um
jarðveg árlega í tómatbeðinu. Þá
er gott að setja u.þ.b. skófl-
ustungu af hrossataði og annað
eins af mold ofan á beðin á vorin.
Auðvelt er að rækta tómata
með lífrænum áburði. Þá er leyst-
ur upp búfjáráburður í vatni og
vökvað með vatninu einu sinni í
viku til skiptis við tilbúinn áburð.
Nauðsynlegt er að moldin sé rök
þegar vökvað er með áburðarlegi.
Vökvun með kalksaltpétri nokkr-
um sinnum á vaxtartímanum er
til bóta.
Eftir því sem plöntumar vaxa
myndast svokölluð axlaskot á
mótum blaðs og stönguls, sem em
byrjandi hliðargreinar og á að
bijóta þau af, helst áður en þau
ná 10 sm lengd. Ef þessir sprotar
fá að vaxa taka þeir næringu frá
tómatvextinum.
Það hafa allir orð á því hvað
heimaræktaðir tómatar em
bragðgóðir og þökkum við það
ekki síst lífræna áburðinum.
Þess má geta að mjög góðar
leiðbeiningar um ræktun matjurta
í gróðurhúsi er að fínna í bókinni
„Drivhuset" eftir Helge Petersen,
Politikens Forlag.
Svala Jónsdóttir