Morgunblaðið - 22.02.1987, Blaðsíða 62

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1987
T !
Verkamannafélagið Hlíf í Hafnarfirði u r ara
Fyrstuár
baráttunnar
Verkamannafélagið Hlíf heldur uppá 80
ára afmæli sitt nú um helgina. Gefin hefur
verið út hátíðarútgáfa af málgagni félagsins,
Hjálmi, sem fyrst kom út árið 1912. Þá verð-
ur afmæliskaffi á veitingastaðnum Skútunni
í Hafnarfirði í dag, sunnudag, kl. 14. Allir
Hlífarfélagar, makar þeirra og aðrir velunn-
arar félagsins, eru velkomnir.
Hafnarfjörður eftir 1914
Ekki er vitað upp á dag hvenær
verkamannafélagið Hlíf var stofnað
en í fundargerðabók Verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar í Reykjavík
segir, að á fundi félagsins hinn 13.
janúar 1907 hafi verið lesið upp
bréf frá þrem mönnum í Hafnar-
fírði, þar sem óskað var eftir að
Dagsbrún gengist fyrir stofnun
verkamannafélags þar. Menn þeir
er bréfíð rituðu voru verkamenn og
._’2fcjómenn í Hafnarfírði: Jóhann Tóm-
asson, Jón Þórðarson frá Hlíð og
Gunnlaugur Hildibrandsson.
Dagsbrúnarmenn tóku vel mála-
leitan Hafnfírðinganna og var
boðaður fundur í febrúar í Góð-
templarahúsinu í Hafnarfírði. Eftir
því sem næst verður komist voru
það um 40 manns, konur og karl-
ar, sem gengu í félagið á þessum
fyrsta fundi. Stjórn var kosin og
var formaður hennar ísak Bjama-
son á Bakka í Garðahreppi.
Á þessum áram fjölgaði fólki ört
í Hafnarfirði með aukinni útgerð
þaðan. Þegar Hafnarfjörður fékk
kaupstaðarréttindi árið 1908 voru
Jbúamir um 1.500, flestir sjómenn
eða verkamenn. Kjör verkamanna
vora mjög bágborin í Hafnarfirði
sem annars staðar og engin van-
þörf á samtökum til að beijast fyrir
auknum réttindum. Einn af forystu-
mönnum Hlífar frá fyrstu baráttu-
áram félagsins, Guðmundur
Jónasson, skrifaði efiirfarandi um
Jóhann Tómasson
Gunnlaugur Hildibrandsson
Jón Þórðarson
Frumkvöðlarnir að stofnun Hlífar. Þremenningarnir sem rituðu bréfið til Dagsbrúnar og hvöttu til þess
að Dagsbrún beitti sér fyrir stofnun verkalýðsfélags í Hafnarfirði.
kjör og aðbúnað hafnfirsks dag-
launafólks um þær mundir sem
félagið var stofnað:
Bágborin kjör
„Vinnutilhögun í þá daga var
þannig, að verkafólk fór til vinnu
ki. 6 að morgni, og var svo unnið
sleitulaust meðan verkið entist. Þá
þekktist ekki, að kallað væri til
matar eða í kaffi. Heimafólkið, kon-
ur og böm, urðu að færa matinn á
vinnustaðinn ... Ég man mörg
dæmi þess, að unnið var samfleytt
í 36 tíma, t.d. við afgreiðslu skipa
og því um líkt. Enga hvíld var að
fá og engan ákveðinn tíma til mat-
ar. Menn gleyptu matinn þar sem
þeir stóðu er hann kom, í skipunum,
í flæðarmálinu eða hímandi undir
húshlið - og hvernig sem veðrið var.
Ég fullyrði, að þetta var ekki
annað en ómenning af verstu teg-
und, engin skynsamleg ástæða var
fyrir þessu. Atvinnurekendur
græddu ekki vitundarögn á þessu
framferði, og verkamenn misstu
heilsuna á þessu, þegar til lengdar
lét. Það var ekki fyrr en verkalýðs-
félögin tóku til starfa, að þetta var
afnumið, svo að það má segja, að
þau hafí ekki aðeins unnið að hækk-
uðu kaupi verkafólks, heldur einnig
aukið menningu þess og hrundið
ómenningunni af því.“
Það verður ekki annað sagt en
Hlíf hafi fengið góðar viðtökur hjá
alþýðu Hafnarijarðar þegar í upp-
hafí. Félagsmenn voru orðnir á
þriðja hundrað eftir nokkurra vikna
starf þrátt fyrir erfiðar aðstæður.
Við ramman reip var að draga þar
sem var beinn fjandskapur atvinnu-
rekenda annars vegar og hræðsla
verkafólks við útgerðar- og kaup-
mannavaldið hins vegar.
Baráttumálum Hlífar er þannig
lýst í fyrstu lögum félagsins:
1. Að styrkja og efla hag og at-
vinnu félagsmanna.
2. Að koma betra skipulagi á
alla daglaunavinnu.
3. Að takmarka vinnu á öllum
helgidögum.
4. Að auka menningu og bróður-
legan samhug innan félagsins.
5. Að styrkja þá félagsmenn eft-
ir megni er verða fyrir slysum eða
öðram óhöppum.
V erkalýðsbarátta
Þótt kröfumar væra hógværar
samkvæmt þessari stefnuskrá vakti
stofnun félagsins andspyrnu meðal
atvinnurekenda. Þeir sáu að í
stefnu'skránni leyndust kröfur um
hærra kaup og bætt vinnukjör en
valdið í kaupgjaldsmálunum töldu
þeir sér einum bera. í minningarriti
Hlífar frá 1947 er að finna grein
eftir Jóhann Tómasson, „Gamlar
minningar", þar sem sagt er frá
stofnun Hlífar. Þar segir Jóhann
að vinnuveitendur hafí reynt að
koma í veg fyrir stofnun félagsins
Saltfiskverkun — gömul mynd úr athafnalifinu. Uppskipun úr togara (eftir 1940). Ljósm. Guflbj, Ásgeirsd.